PRENATALNI RAZVOJ I ROĐENJE

1. PRENATALNI RAZVOJ I ROĐENJE Periodi prenatalnog razvoja Organizam u razvoju u prenatalnoj sredini Rođenje: prvi bio-socio-bihjevioralni preokret Stanje novorođenčeta Početak odnosa roditelj – dete

2. Periodi prenatalnog razvoja • Prenatalni period - model za sve periode razvoja (maturacionizam, konstruktivizam- interakcija) • Od 1 ćelije do 2 milijarde; 15mg-3,5 kg; 1/15mm- 50 cm Tri perioda prenatalnog razvoja: • germinalni period- premeštanje zigota u matericu i implantacija, 8-10 dana; odbacivanje „stranog tela“? • embrionalni period- dokraja osme nedelje; formiranje osnovnih organa, polna diferencijacija- testosteron • fetalni period- aktivnost koju majka oseća (4 m.); smanjuje se zbog ubrzanog rasta mozga- kontrola pokreta; endogeni i egzogeni pokreti; aktivnost i osetljivost- ključni za razvoj; sistemi organa se integrišu,

3. Pravci razvoja • Razvoj od jedne ćelije do novorođenčeta- novi oblici; mitozaipromenastrukturećelije • Heterohronija i heterogenost razvoja • Preformacionizam- svi oblici su unapred prisutni u prvoj ćeliji organizma; sve postoji od početka u zametku • Epigenetička hipoteza—interakcija između ćelija i njihove sredine stvara nove oblike- u čemu je razlika? • Kodirane instrukcije razvoja sadržane u genima Dva pravca razvoja: • cefalokaudalni-od glave na dole • proksimodistalni- od sredine ka periferiji

4. Prenatalna sredina • Razvoj- aktivnost + osetljivost na sredinu • Uticaj sredinskih faktora koji potiču iz majke i iz spoljašnjeg sveta. • Fetus doživljava uticaje iz spoljašnjeg sveta • direktno -putem svojih čula (vid, sluh) • indirektno- preko efekata koje imaju na majku. • Sposobnost za učenje- reakcije na događaje koje doživljava u stomaku (exp. srčani ritam, poznata priča i ritam sisanja)

5. Uticaji stanja majke • Reakcije majke na njenu sredinu –osećanja i stavovi – povezane su sa dobrobiti fetusa • Deca koju su rodile majke koje ih nisu želele ili su bile pod stresom, nose rizik od razvojnih teškoća (težina, dojenje, školovanje, psih. problemi). • Izvori stresa- specifični, normalni, udruženi delovanje; preko hormona stresa- interaktivno, povrato dejstvo • Uloga oca tokom trudnoće- amortizacija stresa, promena partnerskih interakcija- popustljivost, uloge, couvade sindrom • Ishrana majke -štetni efekti neuhranjenosti na trudnoću, zdravlje i razvoj (IQ) bebe; povezanost sa drugim oblicima sredinske deprivacije i stresa dodatno povećava rizik za fetalni i postnatalni razvoj.

6. Teratogeni • Sredinski činioci razvoja urođenih defekata (nastali prenatalno, ali nenasleđeni) droge, lekovi, infekcije, radijacija, zagađenja Efekti teratogena: • prijemčivost organizma zavisi od stadijuma razvoja • efekti su najčešće specifični za pojedine organe • individualni organzmi variraju s obzirom na svoju prijemčivost za teratogene • fiziološko stanje majke utiče na dejstvo teratogena • što je veća koncentracija teratogena, veći je i rizik • teratogeni koji imaju štetno dejstvo na bebu, mogu imati malo ili nikakvo dejstvo na majku

7. Rezime prenatalnog razvoja • Redosled je suštinski- prethodno kao uslov za naredno • Važan je pravi trenutak- kritični period za +/- uticaje • Diferencijacija i integracija- deoba i složeni sistemi • Stadijumi razvojnih promena- faze • Nejednak razvojni tok- dva razvojna pravca • Regresija tokom razvoja- reorganizacija • Razvoj kao misterija- preformacija (genetski kod postavlja limite) i epigeneza (razvoj kroz interakciju)

8. Rođenje • Prvi bio-socijalno-bihejvioralni preokret u razvoju • Porođaj počinje otprilike 266 dana nakon začeća • Porođaj se odvija kroz tri faze- biološki proces porođaja svuda isti, ali značajne kulturne varijacije u organizaciji porođaja. • Smanjenje smrtnosti i smanjenje broja dece • Moguća negativna dejstva napretka na novorođenče - lekovi protiv bolova-kratkotrajne i dugotrajne posledice na bebu, medicinske intervencije, infekcije. • Trauma rođenja- Oto Rank; Primalni krik- Janov; protektivno delovanje adrenalina- disanje, budnost, veza sa majkom

9. Stanje novorođenčeta • Apgarova skala za procenu fizičkog stanje bebe na rođenju. Ocenjuje srčani ritam, disajni napor, refleksi odgovor, mišićni tonus i boja na skali od 0-2. Skor ispod 4 (od max.10) zahtevaju hitnu medicinsku negu da bi preživele. • Brazeltonova skala za procenu ponašanja- refleksi, motorika, tonus, pažnja, reakcije na ljude • Norme- standardizacija • Cilj- izdvajanje beba pod rizikom- validne; predviđanje kasnijih obrazaca razvoja- relativno validne

10. Prerano rođenje • Gestacioni uzrast- 37- 43 nedelje • Faktori rizika- blizanci, starost, zdravlje, navike majke • Mnoge prerano rođene bebe koje su normalne veličine za svoj gestacioni uzrast mogu dostići na vreme rođene bebe ako imaju odgovarajuću negu- polovina bez faktora rizika. • Pod posebnim rizikom za dugotrajne razvojne probleme su one bebe koje su male težine i imaju male glave • Udruženost faktora rizika- psiho-socijalni razlozi i posledice prevremenog porođaja (reakcije roditelja i bebin odgovor)

11. Početak odnosa roditelj- dete • Ljubav nije automatska reakcija- razvija se postepeno, ponekad izostaje (zlostavljanje, zanemarivanje, čedomorstvo) • Izgled deteta –uloga u reakciji roditelja na bebu- etologija K.Lorenc-“bebast izgled“; perceptivna preferencija- uzrasne i polne razlike preferencije vezane za reprodukciju; deca sa invaliditetom • Kritičan period za emocionalno vezivanje majke i deteta ubrzo nakon rođenja- jare; bebe u bolnici- razlike dve grupe • Kontakt odmah nakon rođenja nije od suštinskog značaja za dugotrajnu emocionalnu vezanost- ponovljena istraživanja

12. Početak odnosa roditelj- dete • Roditeljska očekivanja - oblikovana kulturnim i ličnim verovanjima, utiču na detetovo okruženje na načine koji obezbeđuju prenošenje kulturne tradicije sa jedne generacije na drugu (rituali, običaji, pokloni, igre). • Pol i rodne razlike (opis bebe polno tipiziran); izgled (na koga beba liči), rane determinante razvoja (oblačenje, ime, atribucije, uloge)