KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ SU KAYNAKLARI VE KONYA HAVZASI’NDA SOMUT ADIMLAR

1. KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ SU KAYNAKLARI VE KONYA HAVZASI’NDA SOMUT ADIMLAR Dr. Filiz Demirayak fdemirayak@wwf.org.tr

2. WWF(Dünya Doğayı Koruma Vakfı) • Dünyanın en büyük ve saygın doğa koruma kuruluşu • Beş kıta’da, 100’den fazla ülke’de • 4000 çalışanla 2000’den fazla doğa koruma ve kırsal kalkınma projesi • 6 milyonu aşan üye ve destekçi

3. WWF-Türkiye 1975 2001 2006

4. WWF-Türkiye • Su Kaynakları • Ormanlar • Deniz/Kıyılar • İklim Değişikliği

5. Yaşamın Özü: Su • Sürdürülebilir kalkınma için Su • Evsel kullanım • Sanayi • Enerji • Tarım • Su ürünleri • Sağlıklı kentler için Su • Doğa (ekosistem) için Su

6. Dünyadaki Tatlı Su Ulaşılabilir tatlı su miktarı, toplam su varlığının %1’inden bile azdır.

7. Rakamlarla Su • Dünya nüfusu son yüzyılda 3 kat arttı, su kullanımı 6 katına çıktı • Dünya nüfusunun %20sini oluşturan 30 ülke su kıtlığı ile karşı karşıya • 2025 yılında; bu oranın %30’a ulaşması ve 50 ülkenin su krizi yaşayacağı öngörülmektedir • Dünya’da 2,3 milyar kişi sağlıklı suya hasret • Her yıl 250 milyon insan, kirli sularla bulaşan hastalıklara yakalanıyor • Her yıl yaklaşık 5 milyon kişi bu yüzden yaşamını kaybediyor

8. Rakamlarla Su • 1 litre atıksu, 8 litre tatlı suyu kirletiyor • Her sene dünyada 12,000 km3 tatlısu kirlilikten dolayı kullanılamaz hale geliyor • Dünyanın büyük nehirlerindeki balık stokları kirlilik nedeniyle % 90 azalmış durumda • Dünyada 63 milyon hektar alan kaplayan sulak alanların içme ve sulama suyu sağlama, balıkçılık, saz kesimi gibi sunduğu faaliyetlerin ekonomik değeri 3,4 milyar dolar.

9. Su zengini miyiz? Kişi başına düşen yıllık kullanılabilir su miktarı; 8000 - 10.000 m3 su zengini 2000 m3< su stresi çeken 1000 m3< su fakiri Kişi Başına Düşen Kullanılabilir Su Miktarı (yıllık) • SURİYE 1.200 m3 • LÜBNAN 1.300 m3 • TÜRKİYE 1.430 m3 • ASYA ORTALAMASI 3.000 m3 • BATI AVRUPA ORT. 5.000 m3 • AFRİKA ORT. 7.000 m3 • GÜNEY AMERİKA ORT. 23.000m3 • DÜNYA ORT. 7.600 m3

10. Türkiye’de Su Yıl: 2030 Nüfus: 100 milyon Kişi başına düşen su: 1100 m3

11. Sulak Alanları Kuruttuk Sulak alanlarımız kuruyor! • Son 40 yılda sulak alanlarımızın yarısını kaybettik • Kaybettiğimiz sulak alanlar; ....Amik Gölü, Avlan Gölü, Kestel, Gavur, Yarma, Aynaz, Hotamış, Eşmekaya sazlıkları.... • Sadece Konya Havzası’ndaki elli bin kuyunun yarısı kaçak

12. Su Kaynakları Kirleniyor • Beyşehir Gölü • Tuz Gölü • Akşehir-Eber Gölleri • Bafa Gölü • Eğirdir Gölü • Kulu Gölü • Sultansazlığı

13. Eşmekaya, 1997 Eşmekaya, 2006

14. Hotamış, 1971 Hotamış, 2006

15. Tuz Gölü 2000 2001 2002

16. Büyük Menderes Nehri

17. Suyu Nasıl Kullanıyoruz? Tarımsal sulamada • %88’i salma/yüzey yani vahşi sulama • % 50’den fazlası yolda kayıp • Kaçak yeraltı suyu kullanımı Kentsel kullanımda • Kaçak ve kayıp % 50’ye yaklaşıyor • Bir litre atık su, sekiz litre tatlı suyu kirletiyor • Belediyelerin sadece %10’unda arıtma • Sanayi • Yoğun/kaçak yeraltı suyu kullanımı • Suyun geri dönüşümü yok • 58 OSB’nin 16’sında arıtma tesisi var.

18. Sebepler • Nüfus artışı • Su politikası ve su yönetimindeki yaklaşımlar • Verimsiz sulama teknikleri • Yanlış su yapıları • Evsel, tarımsal ve endüstriyel kirlilik • Her türlü kullanımda su israfı • Tarımsal dönüşümde yavaşlık • Plansız/yanlış yerleşimler, kontrolsüz kentsel büyüme • Küresel iklim değişikliği

19. 2˚C’lik artışın Akdeniz Havzası’na Etkileri • Alışılmadık hava olayları • Sıcak hava dalgaları • Kuraklık • Orman yangınlarında artış • Düzenli sulama gerektiren tarım ürünlerinde verim kaybı • Buğday, pamuk, şekerpancarı, mısır, fasülye gibi ürünlerde üretim kaybı • 2007 yılı kuraklığı tarım sektöründe zarar 5 milyar YTL • Turizm gelirlerinde azalma: • Dünya turizm gelirlerinin %30 Akdeniz Havzası’ndaki 16 ülkenin turizm gelirlerinde düşüş • Biyolojik Çeşitlilik kaybı:

20. 2030 yılında, Türkiye su sıkıntısı çeken bir ülke olacak (özellikle Orta Anadolu, Ege, Akdeniz ve Marmara bölgeleri)

21. Konya Kapalı Havzası Türkiye’deki 26 su havzasından bir tanesi

23. Dünyadaki 200 önemli alandan bir tanesi, kapalı havza Türkiye’nin en büyük tatlı su gölü: Beyşehir Gölü Türkiye’nin en büyük özel çevre koruma bölgesi: Tuz Gölü 2 Milli park, doğal sitler Su olan talep fazla, su kaynakları kısıtlı Tarımsal sulama verimsiz (%90 vahşi sulama) 50.000 yeraltı su kuyusunun yarısı kaçak Her sene yeraltı suları 2-3 metre düşüyor Sulak alanlar kuruyor ve kirleniyor Konya Havzası

24. Entegre Havza Yönetimi Projemizde Konya Havzası’nda Neler Yaptık? • Suyu kullanan ve yönetenleri buluşturduk: • Tuz Gölü Yönetim Planı hazırlandı, uygulanıyor • Ereğli Sazlıkları Yönetim Planı hazırlanıyor • Bilimsel Araştırmalar yaptık: • Konya Havzası Tarımsal Araştırması • Konya Havzası Yeraltı Suları Araştırması • Konya Havzası Sosyo-Ekonomi Araştırması • Eğitimler düzenledik: • Türkiye’de Sulakalan Yönetimi Eğitimi • Avrupa Birliği Politikaları Eğitimi • Entegre Havza Yönetimi Eğitimi • Online Su Yönetimi Eğitimi • Tarımsal Sulama ve Organik Tarım Eğitimleri

25. Dört Yılda Konya Havzası’nda Neler Yaptık? • Tarımsal sulamada dönüşüm için pilot uygulamalar yaptık: • Kulu, Cihanbeyli, Eskil, Ereğli ve Altınekin’de pilot uygulamalar ve vahşi sulamadan damla sulamaya geçiş • Çiftçilere damla sulama ve organik tarım hibe desteği • Uygulamalı eğitimler (1000’e yakın çiftçiye eğitim) • Konya Havzası’nı ülke gündemine taşıdık • Ulusal kanallarla dosya haberler (NTV, CNNTurk) • Dört yılda 500e yakın gazete ve dergi haberi • Basın gezileri • Sudan Tuza Belgeseli

26. Daha Etkin bir Su Yönetimine Doğru... • Ulusal Su Yasası • Su kaynaklarının yönetiminde “Entegre Havza Yönetimi” • 25 havzanın su bütçesi çıkarılmalı, Entegre Havza Yönetim Planları hazırlanmalı • Tüm sektörlerde kaçak su kullanımının önlenmesi • Suyun geri dönüşümü ve yeniden kullanımı • Yeraltı su rezervlerini eksiltmemek • Kaçak kuyulara dair yaptırımlar, izleme ve denetim mekanizmaları • Su altyapı projeleri Çevresel Etki Değerlendirme sürecleri fayda-maliyet analizleri • Her havzanın su sorununu öncelikle kendi içinde çözmek: havzalararası su transferleri; yeni barajların inşası ve yeni yeraltı su kuyusu açılması müdaheler geçiçi çözümler

27. Daha Etkin bir Su Yönetimine Doğru... Tarım politikaları ve uygulamalarında dönüşüm sağlanmalıdır: • Doğrudan gelir desteğinin verilmesinde “iyi tarım uygulamaları” koşulu • Ürün bazlı destekleme yerine iklim, toprak ve su yapısı, biyoçeşitlilik gibi kriterleri göz önüne alan bölgesel destekleme sistemi • Üreticilerin çevresel koşullara uyugun alternatif ürünlere geçişinde çitçinin desteklenmesi • Alternatif ürün önerileri daha az su kullanan alternatif ürünler • Yağmurlama ve damla sulama sistemlerinin yaygınlaşması • “Arazi toplulaştırması”

28. “SUYUMUZA SAHİP ÇIKALIM”