Rannsóknarferlið í eigindlegum rannsóknum

1. Rannsóknarferlið í eigindlegum rannsóknum Þuríður Jóhannsdóttir KHÍ - framhaldsdeild

2. Hönnun og undirbúningurDesigning and preparing Val á viðfangsefniChoosing a topic RannsóknarspurningarThe research question Heimildakönnun og leitDoing a Literature search/review Afla leyfa til að gera rannsóknina Gaining access

3. Siðferðilegar spurningarEthics Að velja rannsóknarsniðChoosing a method Afla gagna - Collecting data Greining gagnaAnalysing data SkrifinWriting up Gagnrýninn yfirlestur (reflexive account)

4. Hönnun og undirbúningur /Designing and preparing • Allar rannsóknir byggja á einhverjum grundvallar sjónarmiðum • Mismunandi snið (design) eru notuð í eigindlegum rannsóknaraðferðum / different research design • Það snið sem valið er býður rannsakanda uppá ákveðna ramma sem hjálpa til að halda utan um rannsóknina • T.d. með lykilhugtökum og hugmyndum sem sniðið byggir á

5. Dæmi um rannsóknarsnið? (bls 79 H&H) Research design • Tilviksrannsóknir - Case studies, • Starfendarannsóknir - Action research • Þjóðfræðileg (mannfræði-) nálgun - Ethnographic – Guðrún notar orðið etnógrafískar • Mat - Evaluation • Ath ruglað saman stefnum eins og femínisma og rannsóknarsniðum á bls 79 H&H

6. Að velja sér rannsóknarefni • Endurtaka verkefni annarra • Prófa hugmyndir, kenningar, tilgátur annarra eða sjálfs síns • Vinna úr fyrirliggjandi gögnum • Fá verkefni frá þeim sem stunda rannsóknir, t.d. kennara • Velja sér viðfangsefni út frá eigin áhugamálum, baksviði og þekkingu. • Eiginn áhugi er alltaf mikilvægur þáttur auðvitað • og raunsæi í vali - hvað ræð ég við t.d. miðað við tíma, forsendur o.s.frv.

7. Val efnis og mótun rannsóknar-spurningar – Siðferðilegar spurningar Hvað vil ég rannsaka? Er það hægt? Hvað er vitað um það? (Hvers vegna) er það mikilvægt - burtséð frá mínum áhuga? Hvers krefst það af þátttakendum? Er fólgið í athuguninni álag eða áhætta fyrir þátttakendur? Mikilvægt að gera á þessu stigi: Ræða, viðra hugmyndir við aðra Lesa rannsóknir um efnið, kanna heimildir

8. Orðræða (discourse) fagsviða • Nám á nýju fagsviði gerir kröfur um að setja sig inn í þá orðræðuhefð sem er við lýði í faginu • Markmiðið er að verða fullgildur meðlimur sem tekur þátt í orðræðu á fagsviðinu • Umræða á vinnustað • Þátttaka í fundum og ráðstefnum • Skrifa greinar í fagtímarit

9. Hvers konar heimildir og hvar? • Sem snerta sjálft rannsóknarefnið • Um aðferðafræðileg atriði • Íslenskar og erlendar rannsóknir • Hvar? • Bækur, tímarit, yfirlitsgreinar, klassísk rit, gagnasöfn, vefurinn • Leita á fjölbreyttan hátt, ekki hengja sig í eina aðferð

10. Heimildakönnun og leit • Reyna að fá yfirsýn yfir fagsviðið • Lesa valdar greinar bæði með tilliti til áhugasviðs og aðferðafræði t.d. • Starfendarannsóknir um breytingar á skólastarfi • Þjóðfræðilegar rannsóknir á menningu skóla • Matsrannsóknir á nýjungum í skólastarfi • Lífssögurannsóknir á líðan kennara í starfi • Viðtalsrannsóknir um líðan nemenda í skóla

11. Að finna út hvað er vitað - markmiðmeð fræðilegu yfirliti - heimildaleit • Dýpka og endurskoða eigin þekkingu • móta og meitla viðfangsefnið • uppgötva órannsökuð efni • skýra fræðileg og aðferðafræðileg atriði • kynnast umræðum og álitamálum • Lesa sig inn í orðræðu fagsins - fá tilfinningu fyrir hvernig fræðimenn skrifa á viðkomandi sviði þegar þeir beita eigindlegum rannsóknaraðferðum

12. Heimildaval • Val heimilda er síðan ekki síður mikilvægt en heimildaleitin • Hvaða heimildir henta mér og mínu viðfangsefni? • Hverjar eru við hæfi og hvers vegna? • Ekki bara það sem staðfestir mitt sjónarhorn takast á við annað • Láta heimildir hjálpa sér að skilja – varpa ljósi á viðfangefni sitt – efla og sýpka skilning

13. Að velja rannsóknarsnið ? • Háð markmiði rannsóknar • Tilviksrannsókn • Lífssögunálgunin • Starfendarannsókn ? T.d. Ef markmiðið er að: • leitast við að draga fram þögla þekkingu (tacit knowledge) í stofnun, • greina hvaða breytingar eru að eiga sér stað í kennsluháttum

14. Öflun gagna - gagnasöfnum • Tilviksrannsókn krefst væntanlega vettvangsrannsókna og viðtala • Lífssögunálgunin kallar á opin viðtöl þar sem rannsakandinn hlustar fyrst og fremst • Starfendarannsókn ? T.d. • Leitast við að draga fram þögla þekkingu (tacit knowledge) í stofnun, • greina hvaða breytingar eru að eiga sér stað í kennsluháttum • Hvernig afla ég gagna hér ? Þátttökurannsókn.

15. Greining gagna • Venjulega eru gögnin skráð á formi ritaðs texta • Greiningin felst þá í að greina munstur og samhengi í textanum – • T.d. Orðræðugreining sbr grein eftir Guðrúnu Geirs í Nýjum mmenntamálum 2. tbl. 17 .árg. 1999 þar sem hún greinir bækling frá menntamálaráðuneytinu um sjálfsmatsaðferðir skóla • hvað er sagt og hvernig og um hvað er þögn í viðtölum við fólk • Talað um að greina þemu

16. Skrifin • Sú athygli sem beinst hefur að hlutverki tungumálsins með póststrúktúralismanum hefur það í för með sér að sjónum hefur í auknum mæli verið beint að hlutverki ritunarinnar í rannsóknarferlinu. • Ekki er lengur hægt að líta svo á að rannsóknarniðurstöður séu einfaldlega skráðar að lokinni greiningu og túlkun, nú er fremur litið á ritunina sem ferli sem er samþætt öllu rannsóknarstarfinu.

17. Skrifin Van Maanen bls. 337-8 í H&H • three narratives conventions: 3 frásagnarhefðir • Raunsæið - realist • Játningastíllinn - confessional, • Impressionsiski stíllinn - , impressionist Van Maanen - Tales of the Field (1998) • hver er sögumaður, • hvaða stíl beiti ég - hvernig ætla ég að ná til lesandans - þar með: hverjir verða lesendur mínir? Wolcott - 1990

18. Rödd textans • Hversu vel kemur rödd höfundar/rannsakanda í gegn í textanum? • Raunsæ frásögn: hlutlægur rannsakandi sem segir frá í 3. Persónu – sbr. Höfundar raunsæisstefnunnar fyrir 1900 • Opniskáa frásögnin - The confessional tale. Viðbrögð við gagnrýni á raunsæja frásögn: fullt af gögnum af akrinum og frásagnir af hvernig rannsóknin var gerð. Rannsakandi mjög meðvitaður og leitast við að svipta dularhjúpnum af fræðastarfinu/vísindunum • Rödd eða nærvera höfundar verður þarna mjög áberandi og meðvituð

19. Rödd textans 2 • Impressionist tale (póstmódern) • Litið svo á að frásögnin verði alltaf ófullkomin • Bundin við stað og stund • Bundin samhengi • Aðstæðubundin og takmörkuð (partial)

20. Landkönnuður um borð í skólaferju • Að beita aðferðum rithöfunda • Narratives - sögur • Snjallar myndhverfingar vekja athygli og segja oft meira en flóknar útskýringar, breytilegt sjónarhorn, persónur fá sína rödd, sögur, ljóð • Óhikað er því beitt bókmenntalegum aðferðum (narrative and fictional approach) Ríkulegar lýsingar og hugarflugi beitt (H og H)

21. Gagnrýninn yfirlestur • Lesa sjálfur með sjálfsgagnrýnina á lofti • Biðja kollega sína að lesa gagnrýnið • Biðja viðmælendur eða “rannsóknarefnið” að lesa yfir • Triangulation = margprófun til að auka áreiðanleika • Endurskoða textann

22. Rannsóknaráætlunog að afla leyfa til að gera rannsóknina • Lýsing á verkefni, afmörkun kenningarlegum grunni • Markmið, skilgreining á viðfangsefni og mikilvægi þess • Meginspurningar og aðferðir við öflun gagna • Þýði/úrtak • Rannsóknarsnið (gerð/uppbygging) • Aðgengi, leyfisöflun, samþykki • Greiningaraðferðir • Hugsanleg vandamál, fjármál, tími

23. Undirbúningur • Rökstyðja vel viðfangsefni og skýra markmið. • Lýsa rannsóknarspurningu og afmarka hana vel undirspurningar (ath.hætta!), tilgátur • Gera yfirlit yfir þekkingu og skýra hugtök • Huga að siðfræðilegum atriðum • Huga að fjármagni og vinnuálagi allra aðila • Taka ákvarðanir um alla þætti framkvæmdar • Gera tímaáætlun. þá er komið að: • Afla leyfa (ef þarf) og aðgangs til að gera rannsókn

24. Rannsóknarferli getur verið svona.... • gera rannsóknaráætlun • undirbúa (leyfi, samþykki, aðgengi, heimildavinna, öflun gagna og greining) • afla gagna • greina gögn • rita skýrslu • birta niðurstöður