TMMOB PETROL MÜHENDİSLERİ ODASI

1. TMMOB PETROL MÜHENDİSLERİ ODASI Chamber of Petroleum Engineers Yangın ve Patlama ile İlgili Temel Bilgiler, Statik Elektrik Yangın Nedenleri ve Kontrol Noktaları Gazlar, Parlama ve Patlama Hasan SEÇGİN

2. Yangın Üçgeni Oksijen Ateş Kaynağı Yanıcı Madde

3. Terimler Parlama noktası: Akaryakıtların hava ile bir karışım oluşturup ateşlenecek kadar yeterli miktarda buhar verdiği en düşük sıcaklıktır. Yangın Noktası: Yanmanın devamını sağlayacak yeterli buhar meydana getiren en düşük sıcaklıktır. Kendiliğinden ateşleme sıcaklığı: bir maddenin kendiliğinden ateş alması için yeterli en düşük sıcaklıktır.

4. Söndürme yöntemleri Açığa çıkarma ve Yakıtı kısıtlama; yanıcı maddeyi yangın çevresinden uzaklaştırma, vanaları kapatma veya yangını beslemesini önlemek gibi eylemlerdir. Boğma ve Oksijensiz bırakma; Yanan maddenin çevresindeki oksijen miktarını azaltmayı hedefleyen bu eylem köpük, kuru kimyevi toz, CO₂, gibi maddelerle yada yangın küçükse yangın battaniyesi kullanılarak yapılabilir. Soğutma ve sıcaklığın sınırlandırılması; ise yanan maddenin sıcaklığının ilk ateşleme sıcaklığının altına düşürülmesi hedeflemekte olup, sabit yada taşınabilir su jeti ekipmanları ile yapılabilir. Su akaryakıt yangınlarında sadece soğutma amacıyla kullanılabilir, Söndürme amacıyla köpük, kuru kimyevi tozlar kullanılmalıdır.

5. Söndürme yöntemleri Tank Yangınları; Yanan maddenin üzerine bol miktarda köpük sıkarak hava ile teması kesilmek suretiyle yanma önlenebilir, tank cidarlarına ise soğutma amacıyla su sıkılır, yeterli su ve basıncın sağlanamaması durumunda yerel itfaiye ekiplerinden yardım talep edilmelidir. Toprak seviyesindeki yangınlar; Toprak seviyesindeki yangınlar, özellikle başlangıç anlarında kolaylıkla söndürülebilirler, ancak yangın söndürülemeyecek kadar büyükse, yakıtın dağılması kum, toprak yada benzeri maddeler kullanılarak sınırlandırılır ve bu suretle yangın hapsedilir.

6. Söndürme Yöntemleri KAÇAĞI KESMEDEN LPG YANGININI SÖNDÜRMEYİNİZ!. KÜÇÜK YANGINLAR: Kuru toz veya CO2. BÜYÜK YANGINLAR: Su spreyi veya sisi. Riske girmeden yapabilecekseniz araçları yangın alanından uzaklaştırın . TANKLARI KAPSAYAN YANGINLAR :En uzak mesafeden püskürt veya adamsız kullanılabilen monitörden yararlan.

7. LPG Kaçağı Kaçağın algılanması: LPG içine katılan çürük yumurta kokusunun duyulması, Gaz fazından olan kaçaklarda çıkan “tıslama” sesinin duyulması, Likit fazından olan kaçaklarda, oluşan buzlanmanın görülmesi. Seyir esnasında meydana gelen kaçaklarda; Aracı yoldan uzaklaştırıp tenha bir yere çekin, motoru durdurun, elfrenini çekin, ana şalteri kapatın. Kaçağın durdurulabilme imkanı var mı ? Kontrol edin yoksa; Çıplak ateş kaynakları varsa, derhal söndürtün yada uzaklaştırın. İkaz levhalarını ve YSC gerekli yerlere koyun. Yola yakınsanız derhal trafiği durdurun, Polis ve İtfaiye’yi arayın yada aratın, meraklı halkı en az 20 metre uzakta tutun. Kaçağı kesmeye çalışın, Kaçak fazla ise ve buhar bulutu oluşmuşsa, içine girmeyin.

8. LPG Kaçağı varsa; Elektrik düğmesi, merdiven otomatı Açık alev (çakmak –kibrit- ocak) Zile basma/bastırma – elektriği dışarıdan kapat Buzdolabı(Açma - kapama) Sıcak yüzey Telefon etme - ahizeyi kaldırma Cep telefonu kullanma/kullandırtma

9. LPG Kaçağı varsa; Her türlü elektrikli cihazı; radyo, teyp, el feneri vb. açma - kapama Önce vanayı kapatıp havalandır - yelpazeleyerek yerden süpür Acil Durum Prosedürü önceden hazırlansın Acil Telefonları yazılıp asılsın 110: İTFAİYE gibi Bayide, depoda; “SİGARA İÇİLMEZ” “ATEŞLE YAKLAŞMA” levhaları ve söndürme tüpleri hazır olmalı

10. LPG Kaçağı varsa; %100 pamuk elbise (Antistatik özelliği ve hemen tutuşmaması nedeniyle ) tavsiye edilir Saçını tarama, kazağını çıkarma –durgun elektrik ile kıvılcım çıkabilir Kaçağı gideremediyseniz. Bırakın kontrollü şekilde gaz kaçsın. Kapalı alanı da yerden yelpazeleyerek süpürün Yerdeki (varsa) metal parçaları kıvılcım çıkarabilir, bu nedenle süpürge ucu yere temas etmesin

11. Yangın Söndürme Araçları Yangın söndürme tüpünü zaman zaman ters çevirin.(Tozun dipte çökmemesi için) Basıncına ve mührüne bakın Zamanında kontrol ettirin Tüpü doluma vermeden tatbikat yapın Tüm personel bizzat kullanmış olmalı Deponuzda uzun metal saplı 2 adet kancanız da bulunsun...

13. Sıvı LPG Saçılımı Kaçağı TÜM KIVILCIM KAYNAKLARINI ELİMİNE ET (yakın yerlerdeki Sigara içme, kıvılcımlar, açık alev). Ürünle çalışırken tüm araçlar, ekipmanlar topraklı olmalı. Saçılmış sıvı LPG içinden geçmemeli, üzerinde yürünmemeli . Kendinizi riske sokmadan yapabilecekseniz kaçağı durdurun . Mümkünse kaçak yapan kabı ters çevirerek sıvı yerine gaz kaçmasını sağlayın.

14. Sıvı LPG Saçılımı Kaçağı Hem LPG buharlarını azaltmak ve hem de onları yönlendirmek için su sisi kullanın Suyu kaçak veya LPG sıvısı üzerine direkt tutmayın LPG bulutlarının lağımlara, havalandırma sistemlerine ve kapalı alanlara girmesine engel olun Gaz dağılana kadar alana kimseyi sokmayın . DİKKAT Kiryojenik sıvılarla temas eden her şey kırılganlaşır (DOT, 1996)

15. LPG Yangını Söndürme Tankları araçları bol su ile soğut, bu işleme yangın sönünceye dek devam et Doğrudan kaçak yapan yere su tutma, buzlanma olabilir. Güvenlik vanalarından ses geldiğinde veya tank renk değiştirdiğinde çekilin. DAİMA Tank uçlarından uzak durun . Çok büyük boyutlu yangınlarda uzaktan kumandalı söndürme araçlarını kullanın veya bu da mümkün değilse bırakın yansın

16. Sıvı LPG Saçılımı Kaçağı Halkın Güvenliği 110 İtfaiyeyi ara Parçalanmış silindirler roket gibi gidebilir Her yönde kaçak veya saçılım olan alanı 50-100 metre boşalt Yetkili olmayanı sokma, Rüzgarı arkana alacak şekilde dur Yerde yeraltında birikebileceğini düşün - düşük kotlu yerlerden uzak dur. Isı yalıtımlı hava tüplü elbise giy BOŞALTMA- BÜYÜK SAÇILIM İlk boşaltma, 800 metre olmalı şayet tanklar vagon veya TIR daki tank yangında kalmışsa 1600 metrelik alanı her yönde boşalt

17. Statik Elektrik • “Statik elektrik” diğer adıyla “Durağan Elektrik” iki cismin birbirine sürtmesi ile ortaya çıkar. • Akaryakıtlarda boru içinden akarken yada nakliyeleri esnasında tank çeperlerine sürtünerek statik elektrikle yüklenirler. • Negatif yüklü parçacıklar tank veya boru üzerinde biriken pozitif yüklü parçacıklar ürün içinde toplanırlar. • Eğer topraklama yapılmazsa bu yüzeye yaklaştırılan bir metale bu dolum kolu yada ölçüm çubuğu olabilir, atlayarak kıvılcım yaratırlar. • Bu sebeple gerek dolum gerek boşaltımın her aşamasında tankerler topraklanmalıdır, Bunun için kaynaklı yeterli çap ve boyda “Sarı” prinç çubuklar kullanılmalıdır.

18. Statik Elektrik Nötr Yüksüz Pozitif Yüklü Negatif Yüklü İletkenler İletkenler Yalıtkanlar Cam, Plastik gibi

19. Statik Elektrik Farklı yükler çeker Aynı yükler iter

20. Karayolları İçin Kaza Talimatı

21. Karayolları İçin Kaza Talimatı SÜRÜCÜ TARAFINDAN ALINACAK GENEL ÖNLEMLER Polis 110 Motoru stop et. l İtfaiye 112 Sigara içme yasağına dikkat, açık ateş yasak. l İkaz işaretlerini yola koymak suretiyle trafiği ve insanları uyar. l İnsanları olası tehlikelere karşı uyar ve rüzgarın geldiği yönde durmalarını ikaz et. l Polis ve itfaiyeye en çabuk şekilde haber ver. l SÜRÜCÜ TARAFINDAN ALINACAK ÖZEL ÖNLEMLER ÖNLEMLER Ana şalteri kapat. l Mümkünse sızıntıları durdur. l Kıvılcım olasılıklarını uzaklaştır ya da işlevini durdur. l (Motoru stop etme veya araç ikaz lambalarını kapatma gibi) Gazın kanalizasyona, çukurlara, bodrumlara vs toplanmasını / girmesini önle. l Patlama tehlikesine karşı l Sızıntı olan kapları açık alana çıkar. Tanker tşımacılığında kanalizasyonları ört. Herkesi uyar. TECHİZAT l İki adet kendi kendine duran ikaz işareti. ( Koni, üçgen ) l Kanalizasyon kapakları için, Kanalizasyon örtüsü.

22. Karayolları İçin Kaza Talimatı

23. Müşteri mahallinde tankerde kaçak olursa Derhal müşteriye haber verin ve müşterinin tesisi aramasını isteyin, Kaçak kesilmeden ikmal yapılmamalıdır. Daha evvel bahsedilen usuller kullanılarak kaçak kesilmeye çalışılmalıdır. Kaçak kesilmiyorsa tankeri o sahadan daha emniyetli bir yere motoru çalıştırmadan vitesi boşa alarak yokuş aşağı yada ittirerek uzaklaştırın, Tanker çevresini izole edip yabancıları uzaklaştırın. Kaçak büyümeye meyilli ise Polis ve İtfaiye’ye haber verin. Civardaki ilgilileri LPG buharların havadan daha ağır olduğu ve kaçan gazın yerin meylini takip ederek çukur yerlerde birikebileceği konusunda uyarın.

24. Müşteri mahallinde mal boşaltırkenkaçak olursa Pompalamayı derhal durdurun, kontağı ve ana şalteri kapatın. Tankerin ve müşterinin çabuk kapama valflerini ve diğer kapama valflerini kapatın. Hortum bağlantılarını çözün. Tesis müdürlüğüne veya bağlı olduğunuz amire durumu haber verin. Müşteri yangın sisteminden faydalanarak, LPG buharlarını dağıtın. Civarda ateş kaynağı yaratılmamamsı için gerekli tedbirleri alın. Meraklı insanları olay yerinden en az 20 metre uzakta tutun. Kaçak kesilmeden ve kaçan gaz tam manasıyla dağıtılmadan aracınızın motorunu çalıştırmayın.

25. Dikkat edilecek bazı hususlar Dolum ağzı bağlanırken, kaçak olup olmadığı sabunla kontrol edilmelidir ayrıca gözle contaya bakılır Çekmek için kullanılan halat naylon olmalı çelik olmamalıdır. İp halata ceza yazan trafik polisi uyarılmalıdır Göstergeye bakmak için bir an çakmağa eli giden tanker şoförü Sonradan takılan klima ilk çalışmada alev çıkarıyor Bareti tel zımba ile tutturan şoför var Yolda uyumak için aracın emniyeti nasıl alınmalı? Aracın lastikleri vb de yeni olmalı Fren ısınması ile yangın olmaması için kullanılan cihaz yağışta kaydırır hortumu patlatabilir ve radyatöre giden su boşalabilir Boşaltım sırasında da dolum kadar hassas olunmalıdır.

26. İşyerinizdeki riskleri azaltmak önlemek için hangi kontrol önlemlerini uygulamalısınız?... • Patlama Kontrol Önlemleri • Standarda uygun elektrik ekipman • Patlama duvarı • Gaz tespiti ile Spinkler sistemi- • Topraklama ve izleme • Tutuşma kaynakları giderilmesi • Patlama tahliye vanası • İnert gaz ile boğma • Kaçak tespiti portatif dedektör • Kaçak tespiti • Patlayıcılara ulaşma güvenliği • İş İzni Sistemi • Kıvılcım çıkarmayan alet kullanımı • Güvenlik ve yangın gözlemi

27. Olabilecek Acil Durumlar Alarm cihazının çalışmaması Statik elektrik maşasının kullanılmaması Acil durdurma butonlarına iki kere basılması Kaçak oluşması patlaması, yanması Araç çarpması Yıldırım çarpması Dolum kolu ile hareket LPG soğuk yanığı vb riskleri değerlendiriniz

28. Olabilecek Acil Durumlar İstasyonda lpg tüpü dolumu Alev tutucu takılmıyorsa Korozyon Bölge 0 ve Bölge 1 exproof mu?iş izni? Aşırı dolum? Sigara içene CO2 ?(Kanada örneği) Cep tel kullanımı Aracın dolum ağzı standart değilse tam oturmuyorsa

29. Olabilecek Acil Durumlar Müşteri; Sigara içerse Motoru stop etmezse Tampon altında vb dolum ağzı olursa Tanker dolum ağzı cıvatalı contalı

30. Olabilecek Acil Durumlar Paratoner olmaması ve /veya topraklamasının çalışmaması Ara hortum tahliyesi Acil Durum Planı ve tatbikatı Boşluk, kanal çukur olması Kuru Ot Dükkanlar, lokanta dan gelen riskler

31. Feyzin /Fransa 4.1.96 da %8.1 olasılıkla 5 tank patlamış =21 ölü (vana/operatör hatası) 1.Vana tıkanmış-sonuna kadar açınca saçılma başlamış-kırılmış 2. Vana Donmuş 1m. Derinliğinde 150 m. Çapında alan propan dolmuş 160 m deki çalışan araçtan kıvılcım kapmış 1 saat sonra itfaiyeye rağmen BLEVE

32. Öncelik sırası vererekönlem almak için her çaba değerlidir. (Proaktif olmalıyız) Propan patladığında 800 kpa Basınç oluşturur, Bir tuğla duvar ise 7-15 kpa da yıkılır.!..

33. LPG Tanklarında kaçak olmamalıdır!