Polak – obywatel. Z ł u d z e n i e podmiotowości

1. www.zybertowicz.pl

2. Polak – obywatel. Z ł u d z e n i epodmiotowości Andrzej Zybertowicz

3. Zastrzeżenie W niniejszej prezentacji autor przedstawia jedynie swój badawczy punkt widzenia na sprawy publiczne www.zybertowicz.pl

4. M o t t o Entuzjasta Polski nie może być zarazem entuzjastą blagierów www.zybertowicz.pl

5. Na jakim instrumencie gra ten gość? www.zybertowicz.pl

6. Ta kobieta– w jakim jest wieku? www.zybertowicz.pl

7. Można ufać większości ludzi Czy zgadzasz się z powyższym zdaniem? TAK NIE www.zybertowicz.pl

8. Podefiniujmy! • Dlaczego definiować warto? • Złudzenie • Podmiotowość • Obywatelskość www.zybertowicz.pl

9. ...złudzenia, złudzenia... Złudzenie to: • błędne wrażenie zmysłowe, iluzja • błędna opinia, błędne wyobrażenie • Zatem odróżniamy dwa rodzaje złudzeń: • zmysłowe • umysłowe • Czy jesteś panią swojego pilota od telewizora? www.zybertowicz.pl

10. Te linie poziome- są równoległe, czy pochyłe? www.zybertowicz.pl

11. Czy dobrze pojmujemy interes narodowy Polski? • Tegoroczne badania: 45% Polaków uważa, że powinniśmy poprzeć budowę gazociągu bałtyckiego (Nordstream), który połączy Niemcy i Rosję i przyłączyć się do niego • Inne badania pokazują wysoki poziom poparcia dla Włodzimierza Cimoszewicza jako kandydata na prezydenta; Cimoszewicz publicznie opowiedział się za akceptacją Nordstreamu www.zybertowicz.pl

12. Podmiotowość – co to takiego? • Jedna z typowych definicji: „uświadomiona działalność, którą inicjuje i rozwija jednostka według jej własnych wartości i standardów” • Poczucie podmiotowości: „sprawowanie kontroli poznawczej i sprawczej rzeczywistości, opartej na jej [jednostki – AZ] własnych kategoriach” (wytłuszczenia – AZ) Źródło: W. Kojs: O podmiocie i przedmiocie edukacji. W: R. Mrozek (red.): Kultura-język-edukacja. Tom I. Katowice 1995, s. 23 www.zybertowicz.pl

13. Nasze WŁASNE standardy i wartości • Skąd bierzemy nasze własne standardy i wartości? • Skąd dziennikarze wiedzą, co jest dobre, a co złe? www.zybertowicz.pl

14. Standardy cywilizacji zachodniej • Rządy prawa jako wartość uniwersalna • Audiatur et altera pars • Nemo iudex in causa sua • Kto skonstruował te zasady? • Co łączy te – i wiele innych zasad? • Te zasady chronią pewne wartości • Jakie? • Do czego znajomość tych zasad może nam się przydać? www.zybertowicz.pl

15. Podmiotowość • Podmiotowość rzeczywista – kosztuje. • Wymaga wysiłku, wymaga umiejętności, zasobów, podjęcia ryzyka • Ile kosztuje podmiotowość: • jednostki ludzkiej? • grupy społecznej? • kraju, np. Polski? www.zybertowicz.pl

16. Polska, XX w., lata 70-te,wybory do Sejmu i rad narodowych • Przychodzi kobieta do lokalu wyborczego, otrzymuje od komisji kartkę do głosowania • Kobieta: bardzo proszę o inny egzemplarz kartki • Zaciekawiona komisja: dlaczego, przecież na obu kartkach jest ta sama lista? • Kobieta: będę mogła wybrać, którą z dwóch kartek wrzucić do urny www.zybertowicz.pl

17. demokracja to taki sposób organizacji życia zbiorowego, w którym ludzie mają poczucie kontroli nad warunkami swojego życia demokracja to taki sposób organizacji życia zbiorowego, w którym ludzie kontrolują warunki swojego życia Demokracja - wiele definicji;zatrzymajmy się na jednej: www.zybertowicz.pl

18. taki sposób organizacji życia zbiorowego, w którym ludzie mają poczucie kontroli nad warunkami swojego życia taki sposób organizacji życia zbiorowego, w którym ludzie kontrolują warunki swojego życia Definicja – raz jeszczeDemokracja to: www.zybertowicz.pl

19. Poczucie i faktyczność • Czuć się kochanym (wielka sprawa) – być kochanym (wielka sprawa) • Czy jest różnica? • Czuć się mądrym (hmm...) – być mądrym (?) • Bolesność adekwatnej samooceny www.zybertowicz.pl

20. Czego pragną politycy? • Dwie odpowiedzi: • sentymentalna (teoria kojąca) • realna (teoria niepokojąca) • Którą teorię wolicie? • Wiedza może koić albo niepokoić! www.zybertowicz.pl

21. SENTYMENTALNA wizja polityki- rządzący pragną: • dobra wspólnego • działają na rzecz interesu narodowego • „chcą dobrze, tylko im nie wychodzi” • zachowaniami polityków kierują: wartości www.zybertowicz.pl

22. REALISTYCZNA wizja polityki- rządzący pragną: • zachować władzę, czyli swoją wyróżnioną pozycję w przestrzeni społecznej • zachowaniami polityków kierują: ich interesy własne www.zybertowicz.pl

23. Wartości i interesy • Wartości - wskazują cele słuszne, czyli zgodne interesem publicznym, ogólnym • Interesy – wskazują cele korzystne dla jakiegoś podmiotu • Interesy tylko niektórych podmiotów (grup) są zgodne z interesem ogólnym; interesy wielu grup podmiotów szkodliwe lub nawet niebezpieczne dla społeczeństwa www.zybertowicz.pl

24. Najskuteczniej manipuluje się - tymi, którzy bezkrytyczniewierzą w swoją podmiotowość • Koncepcja „głębokiego” przechwycenia • Paradoks: stadna tożsamość swej indywidualności • Jak wymknąć się złudzeniu? • Uświadamiać sobie ułudę totalnej wolności • Rozpoznawać, co na nas wpływa • Nauczyć się odróżniać informacje wiarygodne od niewiarygodnych • Nauczyć się odczytywać interesy: swoje i innych • Potrafić wykraczać poza swoją osobistą subiektywność • Umieć działać grupowo, inicjować projekty społeczne • Trzymać się reguł rządów prawa www.zybertowicz.pl

25. konsumencka: co kupować? seksualna: z kim sypiać? genderowa: jakiej płci być? turystyczna: gdzie na wakacje? artystyczna: jak się zaprezentować? (MŚP) gospodarcza (prywatnie) religijna polityczna: dążenie do władzy nad systemem obywatelska: inicjowanie ruchów społecznych pracownicza: aktywność związkowa etyczna: współtworzenie ram moralnych poznawcza: zwł. dociekanie mechanizmów władzy gospodarcza (wielki biznes) religijna (publicznie, kolektywnie) Formy i obszary podmiotowościLansowane Niemile widziane www.zybertowicz.pl

26. Matrix?Nieprawdy a złudzenie podmiotowości • ZAŁOŻENIE: „Nie wierzę w uczciwe wybory pod rządami wszechpodsłuchujących służb PiS. Żeby zwyciężyć "układ", Kaczyński jest gotów zrobić wszystko, niczym inkwizycja, dla której pokonanie czarownic stanowiło - w pewnym okresie - główną rację bytu” (prof. Uniwersytetu Warszawskiego Magdalena Środa, Rzeczpospolita, 04.09.2007) • WNIOSEK: „Zmień kraj, idź na wybory!” (październik 2007, kampania społeczna w TVP): • EFEKT - 21 października 2007: Obywatelski czyn etyczny! - Bardzo długa kolejka do lokalu wyborczego przy polskiej placówce dyplomatycznej w Londynie www.zybertowicz.pl

27. Powtórka z blagi 2009 – krótko przed wyborami do Parlamentu Europejskiego – przekaz do elektoratu: „Sprzedaliśmy stocznie, miejsca pracy zostały ocalone!” Blaga jako źródło władzy? www.zybertowicz.pl

28. www.zybertowicz.pl

29. www.zybertowicz.pl

30. Od czego zależy to, którą z kobiet zobaczymy? www.zybertowicz.pl

31. Ile razy ROSJA jest większa i potężniejsza od Polski? www.zybertowicz.pl

32. POLSKA 312 679 km2 38 482 919 ludzi 667,9 mld USD (2008 r. - oszacowanie) ROSJA 16 377 742 km2 140 041 247 ludzi 2 266 mld USD (2008 r. - oszacowanie) POLSKA - ROSJA www.zybertowicz.pl

33. Co próbuje się robićz polskością? • narodem wbitym w kompleksy łatwiej zarządzać www.zybertowicz.pl

34. Czy można być podmiotem bez możliwości działania społecznego? • Co jest niezbędne, by takie działanie skutecznie podjąć? • Dlaczego brak zaufania podwyższa koszty działania społecznego? • Koszty kontroli, monitoringu przestrzegania reguł gry w społeczeństwie – np. reformy instytucjonalnej www.zybertowicz.pl

35. Podmiotowość obywatelska, a podmiotowość konsumencka • Mogę wybierać, jak zorganizowane jest życie społeczne: moje osiedle, moje miasto, moja ojczyzna, Unia Europejska, nasz świat • Mogę wybierać, z której półki w markecie kupię plazmę; wybierać, jak umebluję swoje mieszkanie www.zybertowicz.pl

36. Moja dewiza badawcza: Umieć spojrzeć w oczy całemu złu świata i nie zarazić się nihilizmem, zwątpieniem, rozpaczą ... www.zybertowicz.pl

37. W długie wieczory jesienne ...poczytać... • Robert Cialdini, Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka, Gdańsk: GWP, wiele wydań • Ryszard Legutko, Esej o duszy polskiej, Kraków OMP 2008 • Rafał Matyja, „Ukryte sprężyny”, Tygodnik Powszechny, 8 sierpnia 2009; dostępny w Internecie • Andrzej Waśko, Demokracja bez korzeni, Kraków: Arcana 2009 • Andrzej Zybertowicz, W uścisku tajnych służb: Upadek komunizmu i układ post-nomenklaturowy, Komorów: Antyk 1993 www.zybertowicz.pl

38. …płyń, Polsko, płyń… www.zybertowicz.pl

39. Źródła ilustracji • BoomerYearbook.com www.zybertowicz.pl