Dodatki tłuszczów w dawkach dla krów wysokomlecznych

1. Dodatki tłuszczów w dawkach dla krów wysokomlecznych ŁukaszPiczak

2. Tłuszcz jako składnik pasz Tłuszcze charakteryzują się najwyższą wartością energetyczną spośród wszystkich składników paszy. Jeden gram spalanego tłuszczu z paszy dostarcza prawie dwa razy więcej energii niż białko czy węglowodany (skrobia).

3. Wzrost popularności tłuszczu paszowego oraz chronionego związany jest z trudnościami w pokryciu potrzeb energetycznych krów wysokomlecznych, głównie w pierwszej fazie laktacji. W wyniku spadku apetytu w pierwszych tygodniach po wycieleniu, u krów produkujących powyżej 40kg mleka/dzień występuje deficyt energetyczny (zwierzęta nie są w stanie pobrać wystarczającej ilości energii na pokrycie potrzeb bytowych i produkcyjnych), który może prowadzić do zaburzeń i chorób metabolicznych (głównie stłuszczenie wątroby i ketoza), pogorszenia wskaźników rozrodu oraz obniżenia opłacalności produkcji mleka. Wzrost koncentracji energii w dawce można uzyskać poprzez zwiększenie w niej udziału pasz treściwych, niestety przy dzisiejszej zintensyfikowanej produkcji zwierzęcej zabieg ten jest mocno ograniczony. Zachwianie prawidłowego stosunku pasza treściwa : pasza objętościowa w dawce prowadzi do spadku pobierania suchej masy, pogorszenia żwaczowego rozkładu węglowodanów, kwasicy metabolicznej oraz skrętu trawieńca. Ilość energii w paszach treściwych można zwiększyć stosując dodatki tłuszczów, co prowadzi do zmniejszenia w dawce łatwo fermentujących węglowodanów, głównie skrobi.

4. Źródła tłuszczu paszowego: • Nasiona rzepaku odmian „00” : 20-25% s.m., 44-50% tłuszczu surowego, w tłuszczu 65% to jednonienasycone kw. tłuszczowe, głównie oleinowy, wśród wielonienasyconych 25% to kw. linolenowy oraz linolowy. Przed podaniem rozdrobnić w celu uwolnienia oleju. Podawać do 2kg/szt./dzień. • Wytłoki rzepakowe 30-36% białka przy zawartości tłuszczu 7-15%, kw. jednonienasycone 55-60%, wielonienasycone 30-35%, Podawać do 2-2,5kg/szt./dzień • Pełnotłuste nasiona lnu 30-40% tłuszczu, 55-60% kw. linolenowego, podawać do 2-2,5 kg/szt./dzień     Jako źródło energii może również być wykorzystany olej roślinny: rzepakowy, palmowy albo olej rybny (łosoś). Wszystkie wymienione wcześniej dodatki tłuszczowe powodują zwiększenie zawartości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA) w tłuszczu mleka i mięsie, co jest korzystne w kontekście działania prozdrowotnego tych produktów w żywieniu człowieka.

5. Negatywne aspekty stosowania tłuszczu paszowego: • wysoka koncentracja energii, • efektywniejsze wykorzystywanie tł. paszowego w syntezie mleka niż w przypadku tł. zapasowego, • korzystny wpływ na wskaźniki rozrodu (poprawa funkcjonowania jajników, większa koncentracja progesteronu w surowicy krwi, mniejsza śmiertelność zarodków), • prozdrowotne możliwości modyfikacji składu kwasów tłuszczowych mleka.

6. Negatywne aspekty stosowania tłuszczu paszowego: • ujemne oddziaływanie na fermentację w żwaczu (obniżenie aktywności celulolitycznej mikroorganizmów żwacza) • w niektórych przypadkach zakwaszenie żwacza • negatywny wpływ na zawartość białka w mleku Ujemny wpływ na fermentację żwaczową można ograniczyć poprzez zwiększenie koncetracji Ca w dawce do ok. 1.1 % (dodatek mleczanu wapnia lub propionianu wapnia). Negatywny wpływ na zawartość białka w mleku można zahamować stosując dodatek niacyny.

7. Zasady wprowadzania tłuszczu paszowego do dawki: • max. 2-3 % suchej masy dawki, ok. 400-600 g/szt., • zwiększenie koncentracji Ca do 1.1% i Mg do 0.35% w suchej masie, • dodatek substancji buforujących,  • dodatek niacyny 6-12 g/szt.

8. Preparaty dodatkowe • Niacyna (witamina PP/amid kwasu nikotynowego) – jest zaspokajana poprzez syntezę mikroorganizmów zasiedlających żwacz lub syntezę w tkankach z tryptofanu. W przypadku ujemnego bilansu energetycznego a co z tym idzie dodawanie do pasz preparatów o wysokiej koncentracji energii i przy niedoborze niektórych aminokwasów tryptofanu, leucyny, argininy i glicyny zapotrzebowanie na kwas nikotynowy wzrasta. Z tryptofanu jest syntezowanie białko mleka, wiec synteza witaminy PP z tryptofanu jest wysoce utrudniona. Preparaty tłuszczowe powodują zwiększenie koncentracji niezestryfikowanych kwasów tłuszczowych w surowicy krwi i przez to zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia ketozy. Dodatek syntetycznej niacyny w znacznym stopniu je ogranicza, zmniejszając konwersję tych kwasów w wątrobie do związków ketonowych, obserwuje się również podwyższenie poziomu glukozy oraz obniżenie koncentracji betahydroksymaślanów w surowicy krwi po wprowadzeniu do diety niacyny.

9. Glikol propylenowy lub polibutylenowy – jest to bezbarwna ciecz o bardzo słodkim smaku podawana krowom wysoko mlecznym jako jeden z najprostszych dodatków energetycznych. Glikol powinien być podawany w okresie zasuszenia około 2 tygodni przed wycieleniem w ilości 100-150g dziennie, i w okresie poporodowym ok. 3 tygodni w ilości do 300g dziennie. Glikol propylenowy jest prekursorem syntezy glukozy i wpływa dodatnio na zawartość glukozy w surowicy krwi. Glikol jest podawany doustnie, najlepiej rozcieńczony z ciepłą wodą, im większe rozcieńczenie – tym większe i szybsze wykorzystanie. Glikol propylenowy w zasadzie nie powoduje żadnych skutków ubocznych, ponieważ po dostaniu się do organizmu krowy jest bardzo szybko przekształcany w glukozę. Jeżeli dojdzie do ketozy subklinicznej, glikol jest jedynym dodatkiem, który może przynieść jakiekolwiek efekty. W sytuacji, gdy krowa zapadnie na tę chorobę dodawanie do paszy innych dodatków energetycznych np. tłuszczy jest bezskuteczne, ponieważ krowa nie posiada apetytu a co z tym idzie nie pobierze tego dodatku.

10. Tłuszcz chroniony Tłuszcz chroniony to tłuszcz obojętny dla fermentacji zachodzącej w żwaczu. Oznacza to, iż nie ulega degradacji w środowisku żwacza, które jest obojętne, natomiast ulega enzymatycznemu rozkładowi w środowisku kwaśnym. Do najbardziej znanych form tłuszczu chronionego zaliczamy mydła wapniowe kwasów tłuszczowych, amidy kwasów tłuszczowych, nasiona roślin oleistych poddawane procesowi ogrzewania, tłuszczu otoczkowanego, utwardzanego tłuszczu sypkiego (olej palmowy). Tłuszcz chroniony podawany jest w formie bezwonnego proszku, co ułatwia skarmianie. Produkowany jest na bazie oleju palmowego, lnianego oraz rybnego. Charakteryzuje się doskonałym składem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, głównie z rodziny omega-3 oraz omega-6.

11. W ostatnich latach preparaty tłuszczu chronionego stały się tak popularne, iż większość firm paszowych posiada je w swojej ofercie. Na rynku paszowym najpopularniejsze są : Dextrofat, Bergafat,Energotek, Fatrofertil plus, Megafat, Hidropalm. Zawartość energii w preparatach waha się w granicach 2,5-3,1 JPM (18-23 MJ NEL). Wraz z podawaniem tłuszczów chronionych zaleca się podawanie preparatów buforujących pH żwacza.

12. Zalety i wady tłuszczu chronionego: Zalety Wady • Wysoka koncentracja energii, • Wzrost wydajności laktacji oraz wydłużenie utrzymania jej wysokiego poziomu, • Poprawa składu kwasów tłuszczowych w mleku, • Chroni przed ketozą, • Wzmacnia kondycję fizyczną krów, • Łatwość skarmiania, • Zapobiega spadkowi rozrodu poprzez dostarczenie substratu do syntezy hormonów gonadotropowych (LH). • Wysoka cena, • Spadek pobierania suchej masy przez zwierzęta (potrzeba stałej kontroli wyjadanej dawki).

13. Zasady wprowadzania tłuszczu chronionego do dawki: • max 3-3.5% suchej masy dawki ok. 600-700 g/szt., • kontrola pobrania suchej masy, • najlepszą metodą wprowadzenia mydeł wapniowych do dawki jest ich dodatek do wozu paszowego, • mydła – wskazany dodatek substancji buforujących

14. Informacja ze strony producenta dotycząca składu preparatu: Bergafat T-300 (Cargill Polska Sp. z o.o) Produkt powinien spełniać n/w parametry jakościowe:- tłuszcz - min. 99%- wolne kwasy tłuszczowe - 1%- części niezmydlające się - 16- liczba jodowa - 16- energia NEL dla przeżuwaczy - 25,5 MJ/kg. (3.000 kg - 11970,00 PLN)

15. Dziękuję za uwagę 

16. Źródła: • „Dodatki w żywieniu bydła” pod red. prof. E.R. Greli, • „Żywienie zwierząt i paszoznawstwo” Podstawy szczegółowego żywienia zwierząt – pod red. Doroty Jamroz, 3. „Chów i hodowla bydła” prof. Z. Reklewski, prof. E. Dymicki, doc. Dr hab. M. Łukasiewicz 4. www.ppr.pl