Avrupa Birliği Çevre Politikası ve Türkiye’ye Yansımalar (1) Dr. Nuran Talu 28 Mart 2013

1. Avrupa Birliği Çevre Politikası ve Türkiye’ye Yansımalar (1) Dr. Nuran Talu 28 Mart 2013 ATAUM, Ankara

2. Hukuk İlkeleri Birincillik İlkesi (Birincil Hukuk*-İç Hukukun bir parçası) • Antlaşmalar ve Topluluk ana kurumlarınca alınan önlemlerden kaynaklanan yükümlülükleri yerine getirmek zorunluluğu • Avrupa Anayasasından (Lizbon) doğan yükümlülükler İkincillik ilkesi • Ortak bir politikanın ortak amaçlarına ulaşmanın kendilerince en uygun aracını seçmek için üye devletlere bırakılan olanak • Ülkelerin Kararları (Decisions), Yönergeleri (Directive) ve Tüzükleri (Regulation) ulusal hukuka aktarmada kendi ulusal koşullarını hesaba katmada takdir hakları Avrupa Birliği Adalet Divanı İçtihatları AB’nin Taraf Olduğu Uluslararası Antlaşmalar

3. Kararlar (Decisions) • Doğrudan hukuki bağlayıcılığı vardır • İdari bir hüküm oluşturur • Üye ülkelere, kurumlara, şirketlere ve hatta kişiye özgü kararlar alınabilir • Sadece hitap ettiği tarafa hüküm getirir

4. Yönergeler(Directive)Tüzükler(Regulation) • Yönergeler/Tüzükler AB Konseyi ya da AP tarafından müştereken ya da sadece Komisyon tarafından yasalaşır/geçirilir. AB hukukunun en doğrudan şeklidir • Ulusal kanunlarla eşit şekilde Üye Devletler üzerinde bağlayıcı kanuni güce sahiptir. Üye ülkelerin uyum için ulusal mevzuata aktarma zorunluluğu var • Bir yada birden çok düzenleme ile karşılanabilir • Belirlenen nihai hedefleri karşılamak bağlayıcıdır, ancak kullanılacak yöntemler üye ülkelerin yetkisindedir • Uyum için belirli bir zaman verilir

5. AB – TÜRKİYEÇEVRE POLİTİKALARI GEÇİŞLERİ

6. 1951 Paris Antlaşması Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu’nu kuran Antlaşma Politika Yok 1957 Roma Antlaşması (Avrupa EkonomikTopluluğu Antlaşması)* Başlangıçta Politika Yok Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu Antlaşması (EUROTOM-nükleer enerjinin barışçı kullanımını denetleyen bir sistem kurmak, çevresel güvenlik) Ortak eylemlerin ve politikaların yürürlüğe konulması yoluyla, Avrupa Topluluğu’na, diğer görevlerinin yanısıra, çevre kalitesinin yükseltilmesi ve yüksek düzeyde korunmasını sağlamak görevini yüklemektedir (Madde 2). Topluluğun yasama kapasitesini ve Topluluk Çevre Politikası’nı yönetmede temel ilkeleri belirlemektedir (Madde 174). Sağlığın Korunması 1967 Tehlikeli Maddelerin sınıflandırılması 1923-1950 10.000 nüfusu aşmayan yerlerde fabrikalar.. İstanbul’un sanayi sorunları için yabancı uzmanların İstanbul’a bölge planlaması tavsiyeleri.. Politika Yok 1959 Türkiye ile Avrupa Birliği'nin ilişkileri 31 Temmuz 1959'da Türkiye'nin Avrupa Ekonomik Topluluğu'na (AET) yaptığı ortaklık başvurusu ile başlar 1961 Anayasası Sağlığın Korunması 1963 1963 tarihli Ankara Anlaşmasından itibaren, AET ülkemizde yaşanan ekonomik, siyasi ve sosyal gelişmelerde en önemli referans noktalarından birini oluşturmuştur. AB TÜRKİYE

7. 1972 Topluluk Paris Deklarasyonu Ekonomik kalkınmanın ekolojik sorunları; ortak politika ve eylem programlarıihtiyacı (İlk somut adım) 1987 Avrupa Tek Senedi* Tek Senet ile çevre birincil bir Politika alanı oldu. Çevre alanında ilk kez yetkikazanıldı1987 Tek Avrupa Senedi ile çevre konusu AT’nin temel yasalarına doğrudan girdi (Roma Antlaşmasında yasal zemin) Çevre; Topluluğun ortak politikalarına ve AT müktesebatına (aquis communaitaire) dahil edildi, Tek Avrupa Senedi, Roma Antlaşması’nın 130. maddesinde değişiklik yaparak “ kirleten öder” ilkesini ortaya çıkardı, 174. maddesinde değiş - çevre yasama ve yönetim konuları. 1992 Maastricht Antlaşması *(Avrupa Birliği Antlaşması) Çevre koruma,resmen ortak bir politika ve ortak karar statüsünde,(kirlenme karşıtı önlemler ortak pazarda rekabeti çarpıtır) çevre önceliklihedef, çevre politikası ve sürdürülebilirlik ilkesi bir arada tanımlanıyor. Antlaşma ile çevre alanına politika statüsü verilmiş ve AB hukukunda “sürdürülebilir kalkınma kavramı resmen oluşturulmuştur. (Çevre ve İstihdam, Büyüme ve Rekabet) (Atıklar tüketimden değil, üretim süreçlerinden kaynaklanıyor, proses teknolojileri) 1978 Uluslararası faaliyetleri izleme ve kurumsallaşma ihtiyacı - Ulusal sorunların çözümünde devletin belirleyici rolü ve liderliği var. Çevreye ilişkin kararları idari hiyerarşinin tepesinden belirlemek de geleneksel Türk kamu yönetim sistemine uygun 1982 Anayasası, 1983 Çevre Kanunu 14 Nisan 1987 Tam üyelik müracaatı Çevre mevzuat uyumu başlıyor(Örn:1986 tarihli Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinin 47. maddesi “TSE standardı bulunmayan konularda bir belirleme yapılana kadar AET standartlarındaki değerler esas alınacaktır”.) 1992 Uluslararası çevre faaliyetlerine ilgi AB TÜRKİYE

8. 1997 (Haziran) Amsterdam Antlaşması*(Daha demokratik bir Avrupa Sürdürülebilir kalkınmakavramı AB anlaşmasına giriyor ve AB’nin ana hedeflerinden birisi artık (katılımcılık ve çevre) Gündem 2000 (Temmuz 1997) Çevre ve genişleme politikaları; i) genişlemenin çevresel faydalarını içeren maliyetler, ii) hem iç Pazar, hem dünya (Çevre ve Genişleme, Şeffaflık, Sektörel Entegrasyon, Özel Sektörün önemi) 1 Ocak 1996 Gümrük Birliği, Mali İşbirliği Deklarasyonu - Öncelikli alanlar arasında çevre var. Türk özel sektörü rekabete hazırlanıyor Mevzuat uyumu devam ediyor 1996-Katılımcı süreçler hızlanıyor (Habitat II...) AB TÜRKİYE

9. Gündem 2000 ve Genişleme Aday ülkelerden 4 önemli beklenti: • Çevrenin tüm temel politika alanlarına anahtar faktör olarak entegre edilmesi (sanayi, enerji, ulaştırma, tarım, turizm) • “Yönet ve kontrol et” yaklaşımının hükümet, özel sektör ve halk arasında sorumlulukları paylaşarak “teşvik et ve özendir” mekanizmalarıyla harekete geçirilmesi • "Her aday ülke, Topluluk müktesabatının tümünü ulusal hukuk düzeni içerisinde kabul edecek ve idari sistemini de buna uygun hale getirecektir.“ • Şeffaflık, bilgi ve katılım *Çevre ve Üye Olma Stratejileri Komisyon Tavsiye Kararı, 1998

10. 1998 Cardiff Süreci Lizbon 2000 Sratejsi (En dinamik, bilgiye dayalı, rekabetçi, nitelikli istihdam, çevreye daha fazla duyarlı olmak, sanayici açısından özellikle önemli) Göteborg, Haziran 2001) “Sürdürülebilir Kalkınma İçin Avrupa Stratejisi” öncelikli entegrasyon alanları: Tarım, Enerji, Ulaştırma Mevzuat uyumu devam ediyor… (% 46’sında mukabil düzenleme yok) AB TÜRKİYE

11. 1999 Helsinki “Sürdürülebilirlik 21”(Genişleme ve Çevre Konsey Tavsiye Kararı) 2000 Nice Antlaşması* Sukaynakları yönetimi, atık yönetiminde arazi kullanımı 1999 Helsinki (Aralık 1999 Helsinki, Türkiye’ye adaylık statüsü tanındı) Siyasal ve Yönetsel Reformlar Yeni kurumsal mekanizmalar Ekonomik etkinliklerin mekansal dağılma biçimlerinin yeniden şekillendirmesi (AB bölgesel kalkınma politikaları, kalkınma ajansları yaklaşımları) 2003 Avrupa Çevre Ajansına resmen katılım Aralık 2004 Müzakerelerin başlaması için karar 3 Ekim 2005 Müzakerelerin resmen başlaması....... AB TÜRKİYE

12. 2009 Lizbon Antlaşması AB’nin 2003 yılından bu yana devam eden Anayasal sürecini sona erdiren Antlaşma. (1.12.2009 yürürlük) AB 2010 yılı itibariyle gelecek on yıla tek bir uluslararası tüzel kişilik kazanmış,karar alma sürecini hızlandırmış, kurumsal yapısını daha etkin hale getirmiş, ve dış politikadaki hareket kabiliyetini arttırmış olarak girdi) Lizbon ve Çevre: Birliğin 10 ortak yetki alanından biri “Çevre”. Dengeli ekonomik büyümeye dayanan, sürdürülebilir bir Avrupa kalkınması ve dünyanın sürdürülebilir kalkınmasına katkı. Bakanlar Konseyi çevre ile ilgili kararlarda her durumda Avrupa Parlamentosuna ve Birlik danışma organlarına danışır. Diğer Bazı alanlardaki Politikalar, Bölüm 10 – Enerji: Enerji verimliliği ve tasarrufu ile yenilenebilir enerji biçimleri geliştirilmesini teşvik edilmesini hedefler. Aralık 2009 Çevre Faslı AB TÜRKİYE

13. AB’nin 5 Yatay Politikası Çevre Politikası Sosyal İlerleme Politikaları Vergi Politikası Bölgesel Kalkınma Politikası Rekabet Politikası

14. AB Çevre Politikasının Dayandığı 2 Esas • Ülkelerde Çevre ve Kalite Standartlarının Uygulanması Farklı, Bu Durum Ürün Maliyetlerinin Değişik Olmasına Neden Oluyor ve… AB’nin Serbest Rekabet Politikaları ile Mallarının Serbest Dolaşımı İstenen Düzeyde Uygulanamıyor • Yaşam Kalitesi

15. AB’nin Sektörel Politikalarında Çevre • Enerji • Tarım • Ulaştırma AB Antlaşmaları, yukarıdaki ilk üç sektörde çevre ile ortak politika geliştirilmesini açıkça belirtir • Sanayi • Balıkçılık • Araştırma ve Teknoloji

16. Örneğin; AB’nin Enerji Politikaları • AB’nin enerji sektöründeki temel politika eylemleri, daha çok enerji verimliliği, yenilenebilir enerji kaynakları, enerji-verimli üretim kuralları, enerji hizmetlerinin iyileştirilmesi ve bileşik ısı ve güç sistemleri üzerinde yoğunlaşmaktadır • AB’nin yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılmasına büyük önem verdiği ve 2020 yılına kadar enerji üretimlerinin % 20’sini yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlanmasını kararlaştırdıkları ve bu oranı sonradan % 30’a çıkardıkları bilinmektedir. • Gereğinden fazla enerji üretimini zorunlu kılan enerji kayıp ve kaçaklarının azaltılması (kayıp ve kaçaklarda Türkiye’de oran % 20 civarında, AB’de bu oran % 4-5 civarında) • İklim değişikliği stratejileri ve enerji politikası(sera gazı emisyonlarını 2020 itibariyle %20 azaltma – koşullara göre %30 azaltma)

17. Politikaların 2 Temel Amacı • Daha Az Kirleten Ürünler • Maliyetin Sorumlulara Yansıtılması

18. AB ÇEVRE İLKELERİ • Bütünleyicilik ilkesi: Çevrenin korunmasında Topluluk’un diğer politikalar içine entegre edilmesidir. • Kirleten öder ilkesi: Topluluk’un temel hedefidir. • Kaynakta önlem ilkesi: Atığın üretildiği yerin yakınında bertaraf edilmesidir. • Kaynağında önceden önleme ilkesi: Zararın ortaya çıkmasından önce gerekli önlemlerin alınmasıdır. • İhtiyatlılık ilkesi: Çevre açısından olumsuz sonuç oluşturacak belli bir fiilin bilimsel ispatını beklemeden önlem alınmasıdır. • Komuta Kontrol ve Teşvik Et Özendir (Pazar ekonomisine ilişkin tedbirler için) • Beşikten-mezara kontrol • Yerellik/Hizmette halka yakınlık/Aşamalı Sorumluluk • Çevre suçlarının ceza hukuku kapsamında ele alınması esası

19. AB Sürdürülebilir Kalkınma Politikaları(1997 Amsterdam, 2001 Gothenburg, 2003, 2006-2010) • İklim değişikliği ve temiz enerji (Azaltım+uyum) • Sürdürülebilir ulaşım • Sürdürülebilir üretim ve tüketim • Halk sağlığına yönelik tehditler • Doğal kaynakların daha iyi yönetilmesi (öncelikli alan su yönetimi) • Sosyal katılım, nüfus ve göç • Küresel yoksullukla mücadele

20. AB ve İklim Değişikliği • Yeşil Belge - AB Sera Gazı Salım Ticareti, Mart 2000 (Green Paper on greenhouse gas emissions trading within the EU, COM(2000)87) • The First European Climate Change Programme (2000 - 2004) • 6. Çevre Eylem Programı (2002-2012), (Öncelikli 4 eylem alanı: İklim Değişikliği, Doğa ve Biyolojik Çeşitlilik,Çevre ve Sağlık,Sürdürülebilir Doğal Kaynak Kullanımı ve Atık Yönetimi • Avrupa Çevre Ajansı – EEA Raport: Impacts of Europe’s Changing Climate, 2004 • The Second European Climate Change Programme, (2005 - 2006) • 2012 Sonrası Strateji (Towards a Post-2012 Climate Change Regime - Final Report, June 2005) (Azaltım + Uyum) • Altıncı Çevre Eylem Programının Tematik Stratejileri (Toprağın Korunması için Tematik Strateji (COM(2006)231, Hava Kirliliği, Atık Yönetimi, Deniz Çevresi, Kentsel Çevre Stratejileri) Yeşil Belge – Adapting to climate change in Europe, options for EU action, June 2007 (Uyum) • Beyaz Belge (White Paper- Adapting to climate change: Towards a European framework for action, 2009) Uyum • 2012 sonrası kapsamlı bir iklim anlaşması konusunda AB tutumunun geliştirilmesine yönelik Konsey Sonuç Bildirgesi, Mart 2009 (Azaltım + Uyum) • 2010 Kopenhag Sonrası Politika Belgesi, International climate policy post-Copenhagen: Acting now to reinvigorate global action on climate change, {SEC(2010) 261} Brussels, 9.3.2010 COM(2010) 86 final • Cancun - Avrupa’da İstihdam kaybı endişesi. AB finans kaynağı yaratıyor – planı var • AB sektörel politikaları (AB’de, iklim değişikliği kapsamında, Enerji, Konut ve Hizmet, Ulastırma, Sanayi,Tarım ve Ormancılık ve Atık Yönetimi sektörleri ve CZM, flood protection gibi bir çok konuda kabul edilen ve yürütülen çok sayıda ayrıntılı mevzuat, politika ve önlem)

21. Avrupa Birliği İklim ve Enerji Politikaları • 2020 yılına kadar Sera Gazı Emisyonlarının %20 azaltılması (bir uluslararası anlaşma durumunda %30 oranında azaltılması) • 2020 yılına kadar enerji verimliliğinin %20 artırılması • 2020 yılına kadar yenilenebilir enerjinin toplam enerji tüketimindeki oranının %20 oranına getirilmesi.

22. AB Çevre Mevzuatı –Karar Alma Süreci Ortak Karar Alma Usulü • Avrupa Komisyonu • Çevre Genel Müdürlüğü (40 genel müdürlükten biri) • Yasa taslağını hazırlama yetkisi olan tek kurum • Uluslararası çevre anlaşmalarının müzakerelerinde AB’yi temsil eder (Örn: UNFCCC’de) • Internet üzerinden kamuoyu danışma süreci • Yeşil Kitap –tartışma süreci / Beyaz Kitap –öneriler • Etki Analizi • Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi • Nitelikli Oy Çokluğu (255/345) = Oyların %74’ü, Nüfusun %62’sini karşılanması gerekiyor. • Avrupa Parlamentosu ile Uzlaşma Komitesi kurulabilir. • Avrupa Parlamentosu (mutlak çoğunluk) • Çevre, Halk Sağlığı ve Gıda Güvenliği Komitesi (68 üye)

23. Avrupa Komisyonunun Rolü • Bugün, çevre sektöründe AB ülkelerinde yürürlükte bulunan yasal düzenlemelerin ortalama %90’ı Brüksel’de kararlaştırılmıştır. • AB Çevre Müktesebatının uygulanmasının denetlenmesinden sorumlu • Ön-araştırma yapılır • Üye ülkenin konu ile ilgili görüşleri talep edilir • Komisyonun gerekçeli resmi görüşü • Üye ülkenin verilen zaman diliminde uyumu talep edilir • Uyum sağlanmadığı takdirde; • Avrupa Birliği Adalet Divanı

24. AB İkincil Hukuk Kaynaklarında Çevre • Tüzük/Kanunülke kanunlarına uyarlanmaksızın geçerli. • Yönerge-Direktif/ üye devlet kendi yöntemini seçer • Karar bağlayıcıdır • Ortak Karar (Ortak politikalar için çıkarılır/Avrupa Konseyi-Zirve ve AP tarafından yürürlüğe konur, yönlendiricidir. • Tavsiye Kararı ve Görüş (kanuni bağlayıcılığı yoktur ancak bazı durumlarda önemli. Örneğin çevre denetiminde minimum kriterlere uyum, “tavsiye kararı” ile yapıyor.) • Deklarasyon“Gelişme” ile ilgili olduğunda hemen hemen “Ortak Karar” gücünde, (Demokrasi Deklarasyonu vb) • Beyaz Kitap (politika tartışma belgesi (Büyüme, İstihdam, Rekabet Politikaları, Çevre, iklim değişikliğine Uyum Beyaz Kitabı vb.) • Yeşil Kitap (eylem programları duyuru belgesi, uygulama prensiplerini ortaya koyan dokümanlar, Örn: Sera gazı emisyonlarının salım ticareti ile ilgili Yeşil Kitap; Kyoto Protokolüne göre ülkelerin emisyon azaltma yükümlülüklerine en az maliyetle ulaşmak için yardımcı mekanizmalar için bir uygulama planı ve ülkeler için kolaylıklar sunmaktadır) • Eylem Programları

25. Müktesabatın oluşmasında süreç... • Yasaların yürürlüğe girişi uzun yıllar alıyor… • 27 ülkenin çıkarları, şirketlerin, sektörlerin, STKların ve diğer grupların girişimleri • Örnek olarak bir süreç: AB’nin yeni kimyasallar stratejisi: REACH (Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması) düzenlemesi; • Beyaz Kitap – 2001 (politikası oluşuyor) • Yasa Taslağı - 2003 • Yasalaşması – 2006 • Yürürlüğe Giriş Tarihi - 2007

26. AB Çevre Mevzuatının Yapısı AB Çevre müktesebatı 80’i önemli direktif 18 Çerçeve Yönerge olan 270 yasal düzenlemeden (Tüzük ve Yönerge) oluşuyor, bu sayı bütün ekler ve teknik uyarlamalar dahil olunca 560’dan fazla (AB müktesebatı: AB Hukuk Sistemi (35 Fasıl) (Türkiye 33 Fasıl, 130.000 sayfa)

27. AB Çevre Mevzuatının Yapısı 1. Yatay Mevzuat (Çevresel Bilgiye Erişim, Çevresel enformasyon, Avrupa Çevre Ajansı ve Çevresel Etki Değerlendirmesi, SÇD,LIFE, Raporlama mevzuatı vb.) 2. Hava Kalitesi (Hava Kalitesi Çerçeve Direktifi, vb.) 3. Atık Yönetimi (Düzenli Depolama, Tehlikeli Atık, Atık Yağlar, Ambalaj ve Ambalaj Atıkları, vb.) 4. Su Kalitesi (İçme Suyu, Kullanma Suyu, Yeraltı Suları, vb.) 5. Habitat/Doğa Koruma (Nesli Tehlikede Olan Canlılar, Habitat, vb.) 6. Endüstriyel Kirliliğin Önlenmesi ve Risk Yönetimi (Entegre Çevre Kirliliği Kontrol ve Önleme, Büyük Yakma Tesisleri, SEVESO, vb.) 7. Kimyasallar ve GDO’lar 8. Gürültü Kirliliği 9. Nükleer Güvenlik ve Radyoaktif Kirliliğin Önlenmesi

29. AB, Uluslararası SözleşmelerTürkiye (taraf değil) • Sınıraşan Suların ve Uluslararası Göllerin Korunması ve Kullanılması Sözleşmesi (AB 1995, Helsinki) • Sınıraşan ÇED Sözleşmesi (AB 1997, Espoo) • Çevresel Konularda Bilgiye Erişim, Çevresel Karar Verme Sürecine Halkın Katılımı ve Yargıya Başvuru Sözleşmesi (AB 2001, Aarhus)

30. Topluluk Ajansları • Avrupa Birliği’nde ortak politikalar çerçevesinde karşılaşılan sorunlara farklı yöntemlerle çözüm arayan ve Birliğin faaliyetlerine ademi merkeziyetçi bir yaklaşım getiren ajanslar, AB hukukuna göre tüzel kişilik statüsündedir • Türkiye’nin, adaylığının teyit edildiği 10-11 Aralık 1999 tarihli Helsinki Zirvesi’nde Topluluk ajanslarına katılabileceği belirtilmiştir.

31. Topluluk Ajansları • Avrupa Çevre Ajansı (Türkiye, onay 2003 –tam katılım) • Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi (Türkiye, imza 2006) • Avrupa Irkçılık ve Yabancı Düşmanlığı İzleme Merkezi • Avrupa Topluluğu Bitki Çeşitliliği Ofisi • Avrupa Tıbbi Ürünleri Değerlendirme Ajansı • Avrupa Mesleki Eğitimi Geliştirme Merkezi • Avrupa İş ve Yaşam Koşullarını İyileştirme Vakfı • Tek Pazarın Uyumlaştırılması Ofisi • Avrupa İşyerinde Güvenlik ve Sağlık Ajansı • Avrupa Mesleki Eğitim Vakfı • Avrupa Birliği Organları Çeviri Merkezi • Avrupa Yeniden Yapılandırma Ajansı • Avrupa Gıda Güvenliği Ajansı • Avrupa Deniz (Emniyeti) Güvenliği Ajansı • Avrupa Hava Güvenliği Ajansı • Avrupa Ağ ve Bilgi Güvenliği Ajansı • Avrupa Hastalıkların Önlenmesi ve Kontrolü Merkezi • Avrupa Demiryolu Ajansı • Avrupa Kimyasallar Ajansı • Dış Sınırlarda Operasyonel İşbirliğinin Yürütülmesi İçin Avrupa Ajansı • Topluluk Balıkçılık Kontrol Ajansı • Topluluk Bitki Çeşitliliği Ajansı • Avrupa Temel Haklar Ajansı

32. Avrupa Çevre Ajansı • Avrupa Çevre Ajansı (AÇA) Konsey Yönetmeliği EEC/1210/906 • Avrupa ölçeğinde nesnel, güvenilir ve karşılaştırılabilir veriler sunarak çevre koruma amaçlı alınacak önlemlere yardımcı olmak • Kamuoyuna çevre durumu hakkında bilgi vermek (Ürünlere konacak çevre etiketleri vb) • EIONET (European Environment Information & Observation Network)

33. Avrupa’da Çevrenin Durumu (AÇA kaynakları) • Ekonomik kalkınma ve çevre üzerinde yarattığı baskılar (Doğal kaynakların istikrarlı bir şekilde kullanılması, Enerji, Taşımacılık, Turizm, Sanayi, Tarım, Ormancılık, Balıkçılık) • Çevreyi ilgilendiren gelişmeler • İklim Değişikliği, Stratosferdeki ozon tabakasının delinmesi, Hava Kirliliği,Tehlikeli Kimyasal Maddeler, Atıklar, Su, Toprak,Teknolojik ve Doğal tehlikeler, Biyolojik çeşitlilik, İnsan Sağlığı) • Çevre yönetiminde gelişmeler, sektörlerarası entegrasyonun ilerlemesi • Açığın kapatılması (Avrupa çevre değerlendirmelerini destekleyecek entegre izleme sistemine doğru)

34. Avrupa’da Çevrenin Durumu (AÇA kaynakları) İLERLEMELER • Ozon tabakasının delinmesine neden olan parçacıkların salımları ve havaya gönderilen salımlar önemli ölçüde azaltılmıştır. Hava kalitesi artırılmıştır. • Suya salım yapan kaynaklar azaltılmış, su kalitesi artırılmıştır. • Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde ve aday ülkelerde çevre ve sektörel politikaların entegrasyonunda politik altyapının geliştirilmesine yönelik çalışmalar hız kazanmıştır. • Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde tarım ve sanayi sektörlerinin toprağa ve havaya yaydığı salımlar azaltılmıştır.

35. Avrupa’da Çevrenin Durumu (Kaynak: AÇA) SORUNLAR • Atık yönetiminde göreli olarak az ilerleme kaydedilmiş • Doğal kaynakların kullanımının azaltılmasında istenilen ilerleme olmamıştır. • Ekonomik büyümenin çevre üzerindeki baskısının azaltılmasına yönelik birkaç olumlu örneğin dışında, çevre ve sektörel politikaların entegrasyonunda önemli bir gelişme kaydedilmemiştir. • Çevre alanında ekonomik yaptırımlar ve ihtiyari anlaşmalar Avrupa bölgesinde henüz yaygın olarak kullanılmamaktadır. • AB’nin istikrarlı kalkınma hedeflerine ulaşılabilmesi için uygulanan politikalarda çevre entegrasyonu yetersizdir. • Çevre politikalarının oluşturulması ve uygulanması teknolojik alandaki gelişmelerle doğrudan bağlantılıdır. • İklim değişikliğinin önlenmesi için daha çok uzun bir yol var. İstihdamda sorun yaratır endişesi var. • Çevre yönergelerinin uygulanması sorunları, gecikmeler ülkelerin sorumluluklarında yaşanan sorunlar

36. Avrupa’da Çevrenin Durumu (Kaynak: AÇA) AB’NİN AZALTMAYA ÇALIŞTIĞI TEMEL KİRLETİCİLER • Karbon dioksit (Birliğin iklim değişikliği konusundaki politikaları ile doğrudan ilgili) • Ozon (troposferik ozon) • Sülfür dioksit • Karbon monoksit • Kurşun ve kurşun bileşikleri

37. AB’nin havası pek temiz değil • Avrupa Çevre Ajansı'nın (EEA) hazırladığı raporda, havayı kirleten maddelerin her yıl AB ve komşusu ülkelerde 500 bin erken ölüme yol açtığı ve biyoçeşitliliğin kaybolmasına neden oldu. Buna göre AB kent nüfusunun % 95'i Dünya Sağlık Örgütü kılavuzundaki alt seviyenin çok üstünde ozona maruz kalıyor. • Raporda 2020’de AB içinde havayı kirleten maddelerin insan sağlığı, ekosistem ve tarımsal açıdan maliyetinin 537 Milyar Euro olacağı da tahmin ediliyor. Kasım 2011

38. Türkiye AÇA • 1999 Haziran Türkiye’nin Ajansa üyelik başvurusu • 2000 Ekim tarihinde Anlaşmanın taraflarca Brüksel'de imzalanması • AÇA ile ilgili Kanunun yürürlüğe girmesi (Kanun No:28.01.2003 tarih ve 25007 sayılı RG.) • 10 Konu:Hava Kalitesi, Hava Emisyonu, Doğa Koruma ve Biyoçeşitlilik, Su, Deniz ve Kıyı Ortamları, Toprak, Arazi Örtüsü, Veri Kaynakları Kataloğu, Atık, Ulaştırma. • Türkiye’nin Katkı Payı: 1. yıl: 2.033.000 Euro, 2. yıl: 2.596.000 Euro idi. 3. yıldan itibaren 3.127.000 Euro ödüyor (full cost) NOT:Türkiye'nin Ajansa üyeliği; Avrupa müktesabatına uyumun sağlanması yolunda Türkiye'nin kararlılığının önemli bir göstergesi Bu da çevre müzakerelerinin ötesinde, önemli bir politik inisiyatif olarak dikkate alınmalıdır.

40. AÇA’nın Türkiye bölümünden... Avrupa Çevre Ajansı’nın verilerine göre; Türkiye’de yerleşim alanları artmakta, tarımsal alanlar, ormanlar, sulak alanlar azalmaktadır. Kaynak: European Environment Agency website, http://www.eea.europa.eu/soer/countries/tr/soertopic_view?topic=land (Accessed on 26 February 2013).

41. AB Politika Oluşum ve Uygulama Araçları: EYLEM PROGRAMLARI22 Kasım 1973 yılında Konsey ve üye ülke temsilcileri kabul ederek Topluluk Bildirgesi haline geldi.

42. 1. ÇEP 1973-1976 AT çevre politikasının genel prensiplerini ve hedeflerini belirlemiş ve uygulama için gerekli eylemleri tanımlamıştır(yaşam ve yerleşim kalitesi) 2. ÇEP1977-1981İlkini izlemiştir.(ÇED başlangıcı) 3. ÇEP1982-1986Eylem önceliklerini tanımlamakta ve entegrasyon temelleri ile önleyici yaklaşım ihtiyacının ortaya atmıştır.(temiz teknolojiler, ÇED Konsey Kararı-1985 Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967) (hava kirliliği) İkinci Beş Yıllık kalkınma Planı (1968-1972) (özel bir bölüm yok) 3. 5. Yıllık Kalkınma Planı (1973-1977)(özel bir çevre bölümü var. 1973 başlangıç) 4. 5. Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983)(“önleyici politikalar” başlıyor, yasal önlem başlıyor-Çevre Kanunu, kusursuz sorumluluk) 5. 5. Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989)(“önleyici politikalar” ve uluslararası taahhütlere yoğun olarak girildiği dönem DPT “BM Ortak Geleceğimiz” Raporunu sorgulattırıyor ) AB TÜRKİYE

43. 4. ÇEP1987-1992Daha geniş bir yorumlama ve diğer politikalar ile ilişkilendirme yolu ile çevre mevzuatını güçlendirmiş, korumacı yaklaşımda odaklanılmıştır.(Çernobil) 5. ÇEP1993-2000 “Sürdürülebilirliğe Doğru” 5 odak noktası: Çevrenin diğer politikalarla bütünleştirilmesi için eylemler (sanayi, enerji, ulaştırma, tarım, turizm) Destekleyici eylemler Çevre yönetiminde teknik, ekonomik ve sosyal araçların kapsamlı ve farklı modellerle kullanımı Önemli ve özel çevre konuları Uluslararası eylemde Topluluğun lider rolü (CO2 vergisi, Rio Rüzgarı) 6. 5. Yıllık Kalkınma Planı (1990-1994) Çevre ilk kez bütün sektörel yaklaşım ve stratejilerde yer alıyor, SK, OECD 1. Çevre Performansı İncelemesi...) 7. 5. Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000) UÇEP-Çevre bir “yönetim” meselesidir, doğal kaynak yönetiminin sürdürülebilir kalkınma anlayışıyla ele alındığı ilk plan UÇEP ve OECD 2. Çevre Performans İncelemesi) AB TÜRKİYE

44. İlk 4 Çevre Eylem Programının temeli: kirliliğin önlenmesi 5. ve 6. Çevre Eylem Programlarının temeli: sürdürebilir kalkınma ve sorumluluğun paylaşılması

45. 6. Çevre Eylem Programı (2002-2012) Öncelikli 4 eylem alanı: İklim değişikliği, Doğa ve biyolojik çeşitlilik, Çevre ve sağlık, Sürdürülebilir doğal kaynak kullanımı ve atık yönetimi 8. 5. Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005) (Kurumsallaşma politikaları , UÇEP in yenilenmesi ve AB uyumuna önem, üretim kalıpları politikaları-teknoloji gelişim politikaları, temiz teknolojiler, sürdürülebilir kalkınma göstergeleri) (Genel Ekonomik Hedefler ve Yatırımlar (2005) Ön Ulusal Kalkınma Planı (2004-2006)(Ekonomik ve Sosyal Uyumda AB Mali Yardımları İçin Stratejik Bir Çerçeve-Ulusal Programın Eki) Doğal kaynakların korunması Su kaynaklarının korunması Kentsel çevre altyapı yatırımlarına öncelik Kurumsal kapasitenin ve verimliliğin artırılması Orta Vadeli Programlar 9. Kalkınma Planı (2007-2013) 2007-2013)İklim değişikliğine vurgu; çevre yönetiminin araçları güçlendiriliyor, AB TÜRKİYE

46. AB TÜRKİYE • 7. Çevre Eylem Programı (7EAP/2013 -2023) Gelecek 10 yıl için hazırlanıyor (Europe Growth 2020 Strategy’sine uygun olarak) Ekonomik gelişmeye yeni bir yaklaşım getirmek, bu açıdan AB SK stratejisini yeniden formule etmek (araştırma, yenilikçilik, işgücü politikaları ile bağını kurmak vb.) 2013 Yılı Programı • “İD, küresel düzeyde olduğu kadar Türkiye’nin gündeminde de önemli • Vergi politikalarının belirlenmesinde ve uygulanmasında, iklim değişikliğiyle mücadele edilmesine ve enerji tüketiminde tasarruf sağlanması • Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi enerji verimliliği, yenilenebilir enerji, çevre dostu ulaşım yöntemleri, ormancılık, mera koruma projeleri yürütülecek, kuraklıkla mücadele • sulama projelerinde planlamaların su kaynaklarının yetersizliği • turizm aktivitelerinin yoğunlaştığı alanlar olarak beliren kıyı alanlarında, insan kaynaklı kullanımların etkileri, küresel iklim değişikliğinin yarattığı olumsuz koşullarla birleşerek sürekli bir baskı yaratmaktadır. • Turizm yatırımları yeşil büyüme yaklaşımı çerçevesinde doğal, tarihi, sosyal ve kültürel çevreyi koruyucu ve geliştirici bir anlayışla ele alınacaktır. • Kentler ne kadar çevreci ve yeşil?

47. 7. Çevre Eylem Programında9 Adım İlk 3 Öncelikli Tematik Amaç (Amaç): • Doğayı Korumak ve Ekolojik Direnci Güçlendirmek (Natural Capital) • Sürdürülebilir - verimli düşük karbon ekonomisini geliştirmek/ilerletmek • Sağlık üzerine çevresel bozulmadan kaynaklanan tehditler için etkili bağlar kurmak

48. Bu 3 amaç için 4 Öncelikli Adım • Çevre mevzuatının etkin uygulanmasını desteklemek, teşvik etmek • Bilim ve teknolojinin politikalara faydasını sağlamak/güçlendirmek • Çevre ve iklim değişikliği politikalarını destekleyici gerekli yatırımları yapmak • Diğer politikalar için çevresel ihtiyaçları ve duyarlılığı geliştirmek

49. Diğer 2 öncelikli Adım • AB şehirlerinin sürdürülebilirliğini artırmak/geliştirmek • Çevre ve iklim değişikliği ile ilgili bölgesel ve global tehditler için AB’nin etkinliğini geliştirmek

50. AB 7. Çevre Eylem Programı (süreç) • Avrupa Parlamentosu Nisan 2012’de 6. Çevre Eylem Programının sonuçlarını gözden eçiriyor ve 7. Programın önceliklerini belirliyor (politika düzeyinde ve bazen somut hedeflerle - Avrupa’nın (EU) Ekolojik Ayakizini gelecek 20 yılda % 50 oranında azaltmak gibi) • Aralık 2012’de yeni EAP için teklif belgesi kamuoyuna açıklanıyor: “Living Well, Within the Limits of The Planet’ • Yeni EAP; Kaynak Verimliliği Yol Haritası, 2020 Biyoçeşitlilik Stratejisi, Düşük Karbon Ekonomisi Yol Haritası, Su Planı (Water Blueprint , adopted in Nov. 2013), 2014’de hava kalitesine odaklanıyor.