Rynki finansowe – cz. I

1. Rynki finansowe – cz. I Wielkopolska Wyższa Szkoła Społeczno-Ekonomiczna w Środzie Wielkopolskiej doc. dr Anna Iwańczuk

2. Plan wykładów • Istota i podział rynku finansowego • Rodzaje instrumentów finansowych • Infrastruktura rynku finansowego • Rynek pieniężny • Rynek kapitałowy • Rynek depozytowo-kredytowy • Rynek walutowy • Rynek instrumentów pochodnych • Nadzór nad rynkiem finansowym • Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie

3. Istota i podział rynku finansowego

4. Pojęcie rynku finansowego • Rynek, na którym dokonuje się transakcji instrumentami finansowymi. • Na rynku finansowym następuje przepływ kapitału między podmiotami dysponującymi nadwyżkami i podmiotami zgłaszającymi zapotrzebowanie na środki pieniężne.

5. Podmioty rynku finansowego • gospodarstwa  domowe  –  osoby  fizyczne   • przedsiębiorstwa • państwo   • jednostki samorządowe • podmioty zagraniczne • instytucje finansowe (banki, SKOKi, fundusze inwestycyjne, emerytalne, zakłady ubezpieczeń, firmy leasingowe)

6. Finansowanie pośrednie • Kapitałobiorcy (podmioty z niedoborem) Pośrednicy finansowi (instytucje finansowe) Kapitałodawcy (podmioty z nadwyżką) Finansowanie bezpośrednie

7. Podział rynków finansowych • pieniężny i  kapitałowy • pierwotny  i  wtórny   • krajowy, regionalny, ogólnoświatowy   • giełdowy i pozagiełdowy   • papierów wartościowych, instrumentów  pochodnych,  walutowy, depozytowo-kredytowy

8. Instrumenty rynku finansowego

9. Rodzaje instrumentów finansowych (1) Aspekt własnościowy: • o charakterze wierzycielskim (mające charakter pożyczki – np. depozyty bankowe, weksle, obligacje) • o charakterze własnościowym (mające charakter udziału w majątku, kapitale podmiotu gospodarczego – np. akcje)

10. Rodzaje instrumentów finansowych (2) Kryterium generowania dochodów: • przynoszące stały dochód (zazwyczaj są to obligacje) • przynoszące dochód zmienny (akcje)

11. Rodzaje instrumentów finansowych (3) Kryterium czasu: • krótkoterminowe o terminie zapadalności do 1 roku (tzw. instrumenty pieniężne) • długoterminowe o terminie zapadalności powyżej 1 roku (tzw. instrumenty kapitałowe)

12. Rodzaje instrumentów finansowych (4) Podział ze względu na charakter eminentna instrumentu: • bezpośrednie instrumenty finansowe – emitowane przez niefinansowe podmioty gospodarcze, władze lokalne, centralny, rządy • pośrednie instrumenty finansowe - emitowane przez instytucje finansowe

13. Infrastruktura rynku finansowego

14. Elementy infrastruktury Instytucje i systemy: • umożliwiające dokonywanie płatności • organizujące obrót instrumentami finansowym • umożliwiające rozliczanie i rozrachunek zawartych transakcji • zapewniające ochronę uczestnikom rynku • poprawiające przejrzystość informacyjną • regulujące funkcjonowanie systemu finansowego • nadzorujące rynek finansowy

15. Infrastruktura w Polsce (1) • Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie • pozagiełdowe rynki obrotu instrumentami finansowymi • Warszawska Giełda Towarowa • Rejestr Papierów Wartościowych • Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych • Izba Rozliczeniowa WGT • Ministerstwo Finansów • Komisja Nadzoru Finansowego

16. Infrastruktura w Polsce (2) • Narodowy Bank Polski • systemy płatności w złotych: SORBNET, ELIXIR • systemy płatności w euro: TARGET2-NBP, SORBNET-EURO, EuroELIXIR • Bankowy Fundusz Gwarancyjny • system rekompensat KDPW • fundusz rozliczeniowy KDPW • Biuro Informacji Kredytowej

17. Rynek pieniężny

18. Pojęcie rynku pieniężnego • Rynek pieniężny to rynek, na którym dokonuje się krótkoterminowych operacji lokacyjnych i depozytowych oraz obraca krótkoterminowymi papierami wartościowymi. Inaczej rynek pieniężny możemy zdefiniować jako rynek płynnych aktywów finansowych, na którym spotyka się popyt z podażą kapitału o terminach płatności do jednego roku.

19. Cechy rynku pieniężnego • segment rynku finansowego w dużym stopniu kontrolowany przez bank centralny • rynek występowania znacznej liczby pośredników finansowych • źródło utrzymania płynności finansowej wszystkich podmiotów gospodarczych • miejsce kształtowania bazowych stóp procentowych • rynek wyznaczający poziom kursów walutowych

20. Elementy składowe rynku pieniężnego • rynek międzybankowy • detaliczny rynek bankowy (lokacyjno-kredytowy), • rynek krótkoterminowych bonów lokacyjnych • rynek walutowy

21. Rynek międzybankowy - obejmuje transakcje, których stronami są banki. Najczęściej są to krótkoterminowe transakcje pożyczkowe depozytów (lokat) bankowych, a także transakcje kupna-sprzedaży bonów skarbowych. • Rynek pozabankowy - na tym rynku odbywają się transakcje krótkoterminowymi instrumentami dłużnymi kreowanymi przez przedsiębiorstwa, krótkoterminowymi skarbowymi papierami wartościowymi występującymi w obrocie pozabankowym, a także komunalnymi krótkoterminowymi papierami dłużnymi oraz instrumentami krótkoterminowymi kreowanymi przez banki komercyjne nabywane zazwyczaj przez podmioty niefinansowe.

22. Funkcje rynku pieniężnego • przynoszenie dochodu od wolnych w danym momencie aktywów • wyrównywanie krótkoterminowych zaburzeń płynności uczestników rynku oraz minimalizację kosztów osiągnięcia i utrzymania płynności finansowej podmiotów gospodarczych • dokonywanie transformacji terminów instrumentów finansowych • ułatwianie efektywnej alokacji środków pieniężnych w systemie gospodarczym • funkcja informacyjna dla banków komercyjnych odnośnie kosztów pozyskania środków • umożliwianie realizacji polityki pieniężnej

23. Uczestnicy rynku pieniężnego • instytucje finansowe ( w tym banki komercyjne oraz Narodowy Bank Polski) • organy państwowe • samorządy terytorialne • podmioty gospodarcze • osoby fizyczne

24. Instrumenty rynku pieniężnego • lokaty i depozyty międzybankowe • bony skarbowe • bony pieniężne • bony komercyjne • certyfikaty depozytowe • operacje warunkowe

25. Stopy procentowe rynku międzybank. • WIBID – Warsaw Interbank Bid Rate – średnia stopa procentowa, jaką banki są gotowe zapłacić za środki pieniężne otrzymane jako depozyt międzybankowy (cena zakupu), • WIBOR – Warsaw InterbankOfferedRate – średnia stopa procentowa, po jakiej banki są gotowe złożyć posiadane środki pieniężne na lokaty w innych bankach (cena sprzedaży). WIBID < WIBOR cena zakupu < cena sprzedaży

26. Terminy lokat międzybankowych

27. Rynek kapitałowy

28. Cechy rynku kapitałowego • inwestorzy poszukują możliwości  długoterminowych inwestycji  z  oczekiwaniem  dużego  zysku (spekulacja)  • przedsiębiorstwa  mogą  występować w  2  obszarach  – jako inwestorzy lub emitenci (pożyczkobiorcy).   • stopa  zwrotu  podlega  wahaniom,  jest  uzależniona od  różnych  determinant  ekonomicznych  i  nieekonomicznych.   • występuje  ryzyko  inwestycji,  znaczne  większe  niż na  rynku  pieniężnym • duże  zróżnicowanie  instrumentów finansowych pod  względem  ryzyka • duże znaczenie odgrywa informacja

29. Funkcje rynku kapitałowego • wycena  kapitału   ustalenie  realnej  rynkowej  wartości  kapitału wyemitowanego  przez  dany  podmiot)  • mobilizacja  kapitału   (następuje  przepływ  kapitału  między  podmiotami  posiadającymi  nadwyżkę,  a  tymi  które  potrzebują środków  na  inwestycje)   • bezpieczeństwo i płynność inwestycji  

30. Podziały rynku kapitałowego • ze  względu  na  strony transakcji:  pierwotny i  wtórny •  ze  względu  na  zakres oferty:  publiczny i niepubliczny • ze  względu  na  regulację:  giełdowy, pozagiełdowy, prywatny  

31. Akcje • Akcja to podstawowy instrument rynku kapitałowego; papier wartościowy o charakterze własnościowym, który świadczy o udziale jej posiadacza w kapitale spółki akcyjnej. • Ze względu na sposób przenoszenia tytułu własności do praw majątkowych, akcje dzielą się na imienne oraz okaziciela.

32. Elementy dokumentu akcyjnego • dane dotyczące firmy (emitenta) i siedziby spółki • oznaczenie sądu, w którym spółka jest zarejestrowana oraz numeru (liczby rejestru) • data zarejestrowania spółki i emisji akcji • wartość nominalna, liczba, seria, rodzaj danej akcji oraz uprawnienia szczególne akcji • przy akcjach imiennych - wysokości dokonanej wpłaty • ograniczenia co do przeniesienia własności akcji • przepisy statutu o związanych z akcją obowiązkach co do świadczeń na rzecz spółki

33. Wartość akcji • wartość nominalna, określona jako wartość kapitału akcyjnego spółki przypadająca na jedną akcję • wartość emisyjna, określona jako cena, po jakiej akcja jest sprzedana przez emitenta jej pierwszemu właścicielowi • wartość księgowa, określona jako wartość aktywów netto spółki przypadająca na jedną akcję • wartość rynkowa, czyli cena akcji na rynku, która powstaje w wyniku spotkania się popytu z podażą akcji na rynku

34. Obligacje • Obligacja jest papierem dłużnym, narzędziem kredytu dla jej emitenta. • Emitent jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. • Emisja obligacji jest jedną z form pozyskania środków finansowych przez przedsiębiorstwa, związki samorządowe lub państwo. • Emitent obligacji odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania wynikające z obligacji.

35. Prawa nabywcy obligacji • w przypadku świadczenia pieniężnego - zwrotu, w ściśle określonym terminie, pożyczonej kwoty wraz z należnymi odsetkami, • w przypadku świadczenia niepieniężnego - przyznania mu pewnych praw np. do udziału w przyszłych zyskach emitenta, zamiany obligacji na akcje spółki będącej emitentem tych obligacji, czy też prawa pierwszeństwa do objęcia emitowanych w przyszłości akcji spółki.

36. Elementy dokumentu obligacji • podstawa prawna emisji (uchwała właściwych władz o emisji obligacji) • nazwa (firma) emitenta • nazwa obligacji i cel jej wyemitowania • wartość nominalna • data, od której nalicza się oprocentowanie oraz jego wysokości • zakres i forma zabezpieczenia albo informacja o jego braku • data i miejsce wystawienia obligacji

37. Rodzaje obligacji (1) Kryterium: emitent obligacji • skarbowe - emitowane i gwarantowane przez Skarb Państwa; zazwyczaj są długoterminowe (15-30 letnie), ale np. w Polsce emitowane są na okresy krótsze: roczne, dwuletnie, trzyletnie, itp. • korporacyjne (przedsiębiorstw) - emitowane przez firmy; nie maja gwarancji Skarbu Państwa • komunalne, gminne, municypalne - emitowane przez związki samorządowe - miasta, gminy, powiaty

38. Rodzaje obligacji (2) Kryterium: termin wykupu • krótkoterminowe - okres ich wykupu jest krótszy niż 5 lat • średnioterminowe - obligacje o okresie wykupu od 5 do 10 lat • długoterminowe - wykup obligacji następuje w okresie powyżej 10 lat

39. Rodzaje obligacji (3) Kryterium: oprocentowanie • o stałym oprocentowaniu - oprocentowanie nie zmienia się przez cały czas, aż do terminu wykupu • zmiennym oprocentowaniu - ich oprocentowanie zależy od ustalonego wskaźnika (inflacji, stopy rentowności bonów skarbowych) w okresie poprzedzającym wypłatę odsetek • indeksowane - wysokość odsetek oraz kwota wykupu może być uzależniona od np. cen złota, wskaźnika wzrostu cen • zerokuponowe - emitowane po cenie niższej niż nominalna, a wykupywane po cenie nominalnej