PODSTAWY FINANSÓW

1. PODSTAWY FINANSÓW

2. ZAKRES PRZEDMIOTU • ISTOTA I FUNKCJE FINANSÓW • SYSTEMATYKA ZJAWISK FINANSOWYCH • KREACJA I FUNKCJE PIENIĄDZA • KATEGORIE FINANSOWE • WYBRANE TEORIE FINANSÓW • SYSTEM FINANSOWY • INSTRUMENTY FINANSOWE 2 2

3. LITERATURA • Finanse, Red. J. Ostaszewski, Difin, Warszawa 2008 • S. Owsiak, Podstawy Nauki finansów, PWE, Warszawa 2002 • System finansowy w Polsce, Red. B.Pietrzak, Z.Polański, B.Woźniak, PWN, Warszawa 2005. 3 3

4. ISTOTA I FUNKCJE FINANSÓW 4 4

5. DEFINICJE POJĘCIA FINANSE • Finanse jako ogół zjawisk pieniężnych powstających w związku z działalnością człowieka. • ? • ? • ? • ? • ? 5 5

6. Finanse obejmują te zjawiska pieniężne, które są związane z kreacją i ruchem realnie istniejących zasobów pieniądza bądź też z zaciąganiem zobowiązań do uruchomienia zasobów pieniężnych w przyszłości. 6 6

7. Finanse jako zjawiska pieniężne, polegające przede wszystkim na ruchu pieniądza, są ściśle powiązane ze sferą zjawisk realnych w gospodarce. • Zjawiska realne (rzeczowe) obejmują procesy produkcji dóbr i usług, ich wymiany w obrocie towarowym na rynkach krajowych i zagranicznych, ich alokacji w procesach konsumpcji indywidualnej i zbiorowej, jak też w procesach akumulacji. • Makroekonomiczny wymiar finansów polega na tym, że poprzez zjawiska pieniężne dokonuje się alokacji zasobów rzeczowych oraz zasobów pracy w gospodarce, co warunkuje uruchomienie procesów ekonomicznych, dzięki którym następuje zaspokajanie potrzeb ludzkich. 7 7

8. Związek zjawisk pieniężnych ze sferą realną gospodarki stanowi sens i ekonomiczną treść finansów 8 8

9. FINANSE W UJĘCIU FUNDUSZOWYM • Fundusze prywatne, • Fundusze publiczne, • Fundusze mikro- i makroekonomiczne, • Fundusze państwa, banków, przedsiębiorstw, towarzystw ubezpieczeniowych, inwestycyjne • Fundusze o przeznaczeniu ogólnym, • Fundusze specjalistyczne. 9 9

10. DYSCYPLINY FINANSOWE ZE WZGLĘDU NA STOSOWANĄ METODĘ BADAŃ • Opisowe • Historyczne • Teoretyczne • Praktyczne 10 10

11. DYSCYPLINY FINANSOWE ZE WZGLĘDU NA FUNKCJĘ POZNAWCZĄ • Teoria finansów – bada naturę i treść zjawisk finansowych, a także ich rolę w gospodarce i społeczeństwie • Historia finansów – opisywanie zjawisk w następstwie czasowym oraz poszukiwanie prawidłowości zachodzących w czasie w dziedzinie finansów; wiązanie tych prawidłowości z ogólniejszymi zjawiskami gospodarczymi i społecznymi występującymi w przeszłości • Polityka finansowa – jest elementem nauki polityki gospodarczej, działalność wytyczona przez ośrodek decyzji sformalizowanej grupy społecznej (organizacji), zmierzająca do realizacji ustalonych celów za pomocą określonych środków 11 11

12. Statystyka finansowa – gromadzenie i przetwarzanie danych liczbowych charakteryzujących rozmaitą działalność finansową • Prawo finansowe – systematyka i opis analityczny instytucji prawnych funkcjonujących w dziedzinie finansowej • Inżynieria finansowa – nauka o sposobach finansowania przedsięwzięć gospodarczych, w których wykorzystywane są różne kombinacje instrumentów, form i instytucji finansowych. Działalność taka czasami nazywa się również montażem finansowym. 12 12

13. Matematyka finansowa - Zajmuje się opisywaniem bogactwa ekonomicznej rzeczywistości przy pomocy aparatu matematycznego. • Socjologia finansów – badanie społecznych warunków i skutków funkcjonowania pieniądza i finansów (np. problem nierówności dochodowych w społeczeństwie) • Psychologia finansów – badanie przesłanek i skutków reakcji podmiotów stosunków finansowych podczas podejmowania decyzji w sferze finansów 13 13

14. NAUKI FINANSOWE WEDŁUG KRYTERIUM FUNKCJI EKONOMICZNYCH • Finanse publiczne • Skarbowość • Finanse przedsiębiorstw • Finanse zarządcze • Bankowość • Finanse międzynarodowe • Ubezpieczenia • Teoria rynku kapitałowego 14 14

15. FUNKCJE FINANSÓW • REDYSTRYBUCYJNA • ALOKACYJNA • STABILIZACYJNA 15 15

16. KLASYFIKACJA ZJAWISK FINANSOWYCH • Zjawiska przychodowe • Zjawiska rozchodowe • Zjawiska dochodowe • Zjawiska wydatkowe • Zjawiska kosztowe 16 16

17. KLASYFIKACJA ZJAWISK FINANSOWYCH • Zjawiska kredytowe • Zjawiska pożyczkowe • Zjawiska gotówkowe • Zjawiska bezgotówkowe • Zjawiska transferowe • Zjawiska oszczędnościowe • Zjawiska ubezpieczeniowe 17 17

18. ZJAWISKA FINANSOWE ANALIZOWANE SĄ W RÓŻNYCH UJĘCIACH: • Podmiotowym, • Przedmiotowym, • Instrumentalnym, • Funduszowym. 18 18

19. FINANSE W UJĘCIU PRZEDMIOTOWYM • Transakcje, • Transfery, • Pożyczki. 19 19

20. FINANSE W UJĘCIU PODMIOTOWYM • Finanse państwa • Finanse przedsiębiorstw, • Finanse gospodarstw domowych. 20 20

21. FINANSE W UJĘCIU INSTRUMENTALNYM • Ceny, • Stopy procentowe, • Kursy walutowe, • Kredyty, • Podatki. 21 21

22. Kategorie finansowe • Przychodowe: • Cena: • Funkcje: przychodowa, alokacyjna, redystrybucyjna, motywacyjna, informacyjna, agregacyjna. • przychód pieniężny • Dochodowe: • Dochód: • dodatni rezultat zastosowanych w procesie gospodarowania czynników wytwórczych, • W ujęciu makro jest nadwyżką ekonomiczną gospodarującego społeczeństwa. 22

23. Zysk i jego funkcje: cel, wynagrodzenie, źródło finansowania, motywacja, rezerwa finansowa. • Procent: • Rynkowa stopa procentowa, • Czysta stopa procentowa, • Realna stopa procentowa. • Renta pieniężna: • ekonomiczna, • z kapitału, • społeczna. 23

24. Wydatkowo-kosztowe: • Wydatek – nabycie części dochodu narodowego, • Koszt – pieniężny wyraz czynników wytwórczych zużywanych w procesie gospodarczym, • Amortyzacja – koszt zużycia majątku trwałego. • Podatkowe. • Dłużne: • Pożyczka, • Kredyt, • Deficyt finansowy, • Dług finansowy. 24

25. TEORIE FINANSÓW 25 25

26. Przez teorie finansów rozumiemy różne poglądy, mniej lub bardziej usystematyzowane, mające na celu opis zjawisk finansowych, wyjaśnienie ich istoty, zachodzących między nimi związków, ich treści ekonomicznej i społecznej. 26 26

27. Ogólna charakterystyka teorii finansów • Funkcjonalne teorie finansów, • Teoria finansów organicznych, • Teoria finansów indywidualistycznych, • Teoria inwestowania. 27 27

28. Klasyczna, a liberalna teoria finansów: • Teoria klasyczna wyklucza pozafiskalne działania państwa. • Główny cel to neutralność podatkowa. • Nakładane są tylko te podatki, które są niezbędne do finansowania podstawowej działalności państwa. • Teoria liberalna nawiązuje do teorii klasycznej i zakłada maksymalne ograniczenie roli państwa w gospodarce 28 28

29. Teorie związane z podażą pieniądza: • Podaż pieniądza to wartość występujących w obiegu rodzajów pieniądza: • Gotówkowego, • Bezgotówkowego, który może być w każdej chwili zamieniony na gotówkę. • Elementy te określa się mianem bazy monetarnej. • Wielkość podaży pieniądza mierzona jest agregatami pieniężnymi M1, M2, M3. 29 29

30. Teoria bankowa • Teoria obiegowa • Teoria ilościowa P – poziom cen, M – ilość pieniądza w obiegu, T – wolumen transakcji kupna sprzedaży w danym okresie, V – szybkość obiegu pieniądza 30

31. Teorie związane z popytem na pieniądz: • Popyt na pieniądz jest to zapotrzebowanie podmiotów spoza sektora bankowego na pieniądz gotówkowy oraz bezgotówkowy, który można natychmiast zamienić na gotówkę. • Podstawowe czynniki określające wielkość popytu na pieniądz: • Konieczność zawierania bieżących transakcji, • Konieczność dokonywania lokat w pieniądzu 31 31

32. Zaspokojenie popytu na pieniądza następuje poprzez utrzymywanie części dochodów w formie rezerw pieniądza (gotówka, wkłady a’vista), co nadaje tej części dochodów cechę płynności, • Umożliwia to szybkie regulowanie zobowiązań w sposób nie wymagający ponoszenia kosztów związanych z utratą oprocentowania wkładów terminowych, zaciąganiem kredytów, sprzedażą papierów wartościowych. 32

33. Keynes i jego teoria • Wielkość popytu na pieniądz jest określona trzema motywami: • Transakcyjny, • Ostrożnościowy (przezornościowy), • spekulacyjny 33 33

34. Teoria Baumola – Tobina • Uznanie wpływu stopy procentowej na całość rezerw pieniężnych, • Zwrócenie uwagi na zjawisko kosztów transakcyjnych, • Rezygnacja z czynnika opartego na motywie spekulacyjnym. 34 34

35. Teoria monetarystyczna • Popyt na pieniądz jest stabilny w stosunku do kilku zmiennych (poziom realnego dochodu narodowego, poziom cen, realna stopa procentowa), • Popyt na pieniądz rośnie wraz ze wzrostem cen i (lub) wzrostem dochodu narodowego, a spada wraz ze wzrostem stopy procentowej, co jest związane z lokatami w aktywa niepieniężne. 35 35

36. PIENIĄDZ I JEGO FUNKCJE 36 36

37. Pieniądz powstał i rozwinął się jako skutek gospodarki towarowej, w której spełniał funkcję miernika wartości wymiennej, a następnie funkcję środka płatniczego, • Pieniądz rozwinął się jako szczególny towar. • Wielość kruszców, z których bito monety, a zwłaszcza system bimetalizmu wywołały zjawisko psucia monety, czyli obniżania zawartości danego metalu w monecie (pieniądz gorszy wypierał lepszy. 37 37

38. W historii pieniądza widoczna jest wyraźnie skłonność do zwiększania ilości pieniądza w obiegu w stopniu przewyższającym jego pokrycie (zabezpieczenie). • Stopniowo następował proces demonetyzacji złota ze względu na ograniczone jego zasoby. • Występowała dominacja walut na rynku pieniężnym. 38 38

39. Rozwój międzynarodowych stosunków gospodarczych wywołał nieustanne problemy z kursami walutowymi. • Miejsce złota zajął pieniądz państwowy papierowy, oparty na zaufaniu. Jedynym zabezpieczeniem tego pieniądza są towary i usługi. 39 39

40. Funkcje pieniądza • Miernik wartości • Środek wymiany • Środek płatniczy • Środek tezauryzacji • Międzynarodowy środek płatniczy 40 40

41. STRUKTURA SYSTEMU FINANSOWEGO 41

42. Rynkowy system finansowy • Publiczny system finansowy 42

43. Rynkowy system finansowy • Instrumenty finansowe • Rynki finansowe • Instytucje finansowe • Zasady i normy prawne 43

44. Instrumenty finansowe to zobowiązania finansowe, tj. roszczenia majątku jednych podmiotów gospodarujących w stosunku do drugich • Dla emitentów instrumenty finansowe są zobowiązaniami, a dla posiadaczy są składnikami majątku 44

45. Rodzaje instrumentów finansowych • O charakterze własnościowym i wierzycielskim: • Własnościowe: akcje zwykłe i uprzywilejowane • Wierzycielskie: • Obligacje i papiery krótkoterminowe • Zabezpieczone i niezabezpieczone • O stałym i zmiennym dochodzie • Krótko-, średnio- i długoterminowe • Bezpośrednie i pośrednie • Bazowe (rzeczywiste) i pochodne (terminowe i pozabilansowe) 45

46. Rynki finansowe • To rynki, na których dokonuje się transakcji dotyczących instrumentów finansowych • Rynki finansowe charakteryzuje niestabilność, co oznacza, że są podatne na duże wahania cen i kursów, które często nie są uzasadnione głębszymi przesłankami ekonomicznymi. • U podnóża niestabilności instrumentów finansowych jest zjawisko określane mianem asymetrii informacyjnej • Na tle asymetrii informacyjnej powstają zjawiska ryzyka negatywnej selekcji oraz pokusy nadużycia 46

47. Główne rodzaje rynków finansowych • Pierwotne i wtórne • Powszechnych transakcji finansowych i zindywidualizowanych transakcji finansowych (depozytowych, kredytowych, ubezpieczeniowych) • Pieniężne (międzybankowy i pozabankowy) i kapitałowe (giełdowy i pozagiełdowy) • Hurtowe i detaliczne • Krajowe i międzynarodowe • Kasowe i terminowe 47

48. Instytucje finansowe (pośrednicy finansowi) to podmioty ekonomiczne, które specjalizują się w przyjmowaniu na siebie zobowiązań finansowych i nabywaniu takich zobowiązań od innych podmiotów • Są to takie instytucje, których głównym przedmiotem działalności jest utrzymywanie instrumentów finansowych oraz dokonywanie transakcji nimi, co w efekcie powoduje, ze instrumenty te są zazwyczaj dominującym składnikiem ich majątku 48

49. M – funkcja monetarna C – funkcja kapitałowo-redystrybucyjna K – funkcja kontrolna

50. M – funkcja monetarna C – funkcja kapitałowo-redystrybucyjna K – funkcja kontrolna