UĞUR DERSHANELERİ ANKARA ŞUBESİ

1. UĞUR DERSHANELERİANKARA ŞUBESİ

2. DİVAN EDEBİYATI SANATÇILAR ve ESERLER

3. Hoca DEHHANİ(13.YY) Anadolu’da Divan şiirinin ilk ismi Birkaç gazeli dışında herhangi bir yapıtı ele geçmemiştir. Sultan Alaeddin Keykubat’a ithaf ettiği 20 bin beyitlik Selçuklu Şehnamesi de bulunamamıştır. Horasan’da doğdu. Moğol istilası sırasında Anadolu’ya gelip yerleşti. Selçuklu Sultanı Üçüncü Alaeddin Keykubat’ın takdirini kazandı.

4. Hoca Dehhani’den: Sabr ile gönül derdine derman ere umma Can atma oda beyhude canan ere umma Gözün sedefinden nice dürdane dökersin Şol dişi güher dudağı mercan ere umma ***** Aceb bu derdimin dermanı yok mu Yâ bu sabretmenin oranı yok mu ***** Bir kadehle bizi saki gamdan azad eyledi Şad olsun gönlü onun gönlümü şad eyledi Bende idi bunca yıllar kaddüne serv-i revan Doğrulukla kulluk ettiği için azad eyledi

5. MEVLANA CELALETTİN RUMİ (1207-1273) Tasavvuf edebiyatının en büyük ismi. Mecalis-i Seba, Divan-ı Kebir, Mesnevi, Fihi Mafih,Mektubat adlı eserleri- ni Farsça yazmıştır.

6. Gene gel! gene gel! her ne isen gene gel! Kafirsen, ateşe tapıyorsan, puta tapıyorsan da, gene gel, Bu bizim dergahımız umutsuzluk dergahı değil, Yüz kere tövbeni bozmuşsan da gene gel! Hz. Mevlana

8. Gönüller sultanı Mevlana! Gözlerini dış dünyadan biraz da kendi içlerine çevirmek isteyenlerin kendi ruhunda yolculuk yapmak isteyenlerin Kendini bilmek ve tanımak isteyenlerin rehberi! Yüzlerce yıldır her türlü karanlığı aydınlatan ışık!

9. 13.Yüzyılın Diğer Sanatçıları • Ahmet FAKİH: Dini-ahlaki bir eser olan ve kaside biçiminde yazdığı Çarhname adlı eseriyle bilinir. • Şeyyad HAMZA: En önemli eseri Yusuf ve Zeliha mesnevisidir. • Sultan VELED: Mevlana’nın oğludur.Bazı bölümlerini Türkçe yazdığı İbtidaname ve Rebabname adlı Farsça mesnevileri vardır.

10. GÜLŞEHRÎ(14.YY) • Tasavvuf konularını işleyen Mantık’ut-Tayr ve Felekname adlı mesnevileri vardır. • Türkçenin Anadolu'da bir kültür dili olması için çaba harcamıştır. • Mevlana Celaleddin Rumi 'nin ölümünden sonra, Sultan Veled'in kendisini Mevlevi dergahları kurmak üzere Kırşehir'e gönderdiği söylenir.

11. Gülşehrî’den Kuşlar ülkesinin bütün kuşları Kafdağı'nın ardındaki padişahları Simurg'u bulmak için yola çıkarlar. Fakat yolculuk uzun ve zorlu- dur. İsteği ve sebatı az olanlar, dünyevi şey- lere takılanlar yolda birer birer dökülürler. Kafdağı'na varanların önünde ise hepsi birbi- rinden çetin yedi vadi uzanmaktadır. İstek, Aşk, Marifet, İstiğna, Tevhid, Hayret ve Yokluk Vadileri. Yedi vadiyi aşabilen otuz kuşu ise Simurg yerine bir sürpriz beklemek- tedir...

12. Âşık PAŞA (14.YY) • 12 bin beyit tutan Garipname, tasavvuf –din-ahlak konusundaki didaktik ürünü en önemli yapıtıdır. • Türkçenin Anadolu’da bir edebiyat dili olarak yerleşmesi için uğraşmıştır. • Heceyle yazdığı şiirler de vardır. • Sanatçı kişiliğinden çok bir tasavvuf rehberi olmasıyla ünlenmiştir.

13. Garipname’nin ilk sayfası ve Kırşehir'deki Aşık Paşa Türbesi Türk diline kimesne bakmaz idi Türklere her giz gönül akmaz idi Türk dahi bilmez idi bu dilleri İnce yolu ol ulu menzilleri Aşık Paşa

14. AHMEDÎ(14.YY) • Yüzyılın en büyük divan şairi • Divan, İskendername(mesnevi) ve Cemşid ü Hurşit(mesnevi) başlıca yapıtlarıdır. Önce Germiyan Beyinin, sonra Yıldırım Beyazıt’ın hizmetinde bulunmuş,onun Timur’a yenilmesinden sonra bir süre Timur’un yanında kalmış, son olarak Çelebi Mehmet’in emrine girmiştir.

15. İskendername: Makedonyalı İskender’in hayatının anlatıldığı 8250 beyitlik mesnevi

16. Cemşid ü Hurşit: Çin hükümdarı Cemşit’in Rum Kayserinin kızı Hurşit’e aşkını anlatan 5000 beyitlik mesnevi

17. Kadı BURHANETTİN (14.yy) • Tuyuğlarıyla tanınmıştır. • Azeri lehçesiyle yazdığı aşk ve tasavvuf konularındaki şiirlerinden oluşan Divan’ı vardır. Tuyuğ Hak ezelde ne ki yazmışsa bolur Göz neni ki göreceğine görür İki alemde Hakk’a sığınmışız Toktamış ne ola ya Aksak Timur

18. Kayseri kadısıyken Ertena Beyliğinin dağılmasıyla Sivas’ta sultanlığını ilan etmiş,1399’ta Akkoyunlular tarafından pusuya düşürülerek Sivas surları önünde başı kesilerek idam edilmiştir.

19. Seyyit NESİMİ(14.yy) • Coşkun tasavvuf inançlarıyla Yunus Emre’nin Divan şiirindeki yansıması gibidir. • Azeri Türkçesini kullanmıştır. • Tasavvuf inancını ifadedeki cesur ve taşkın tutumu nedeniyle Halep’te derisi yüzülmek suretiyle idam edilmiştir. • Divan’ı vardır. Tuyuğlarıyla tanınır.

20. ALİ ŞİR NEVAİ (15.yy) Çağatay edebiyatının en büyük şairidir. Muhakemet’ül-Lugateyn adlı eserinde Türkçenin Farsçadan üstün olduğunu savunmuştur. Edebiyatımızın ilk şuara tezkiresi Mecalis’ün-Nefais’i yazmıştır. Mizanü’l-Evzanadlı yapıtı Türklerin kullandıkları vezin ve musiki şekillerini anlatır. İlk hamse şairidir. Taşkent’te Ali Şir Nevai Anıtı Taşkent Ali Şir Nevai Anıtı

21. ŞEYHÎ(15.yy) • Alegorik bir anlatımla yazdığı Harname adlı mesnevisididaktik nitelikli bir sosyal hiciv örneğidir. • Ayrıca Divan’ı ve Hüsrev ü Şirin adlı mesnevisi vardır. • Bilime olan merakı ile İran’'a gitmiş, burada başta tıp ve tasavvuf olmak üzere yoğun bir eğitim görmüştür. Öğrenimini tamamlayarak Anadolu’ya geri döner. Bu sıralarda Hekim Sinan olarak anılmaktadır. Bir hekim olarak ünlenen Şeyhi'nin tedavi ettiği hastalar içinde Sultan Mehmet Çelebi de vardır.

22. Harname:Aynı zamanda bir hekim olan Şeyhi, Sultan Çelebi Mehmet'i tedavi edince, Çelebi Mehmet ona bir köy (Tokuzlu Köyü) hediye etmiştir. Köye doğru yola koyulan Şeyhi, yolda eşkıyalar tarafından soyulmuş ve dövülmüştür. Bunun üzerine Harname’yi kaleme alır. 126 beyitten oluşan eserde, kaderi yük taşımak olan bir eşeğin semiren öküzlere özenmesi üzerine başına aşına gelenler mizahi ve alegorik bir dil ile hicvedilmiştir. Divan edebiyatında hiciv eserlerinin ilk önemli örneklerindendir. Bir eşek var idi zaif ü nizâr Yük elinden katı şikeste vü zâr ***** Arkasından alınca palanı Sanki it artığıydı kalanı ***** Bunları başına tâç neden Bize bu fakr ü ihtiyâç neden ***** Bâtıl isteyüp haktan ayrıldım Boynuz umdum kulaktan ayrıldım

23. Hüsrev ü Şirin:İkinci Murat’ın ricası üzerine, onun adına Şeyhî tarafından kaleme alınmış bir mesnevi.6944 beyitten oluşan Hüsrev ü Şirin'de konu,Sasani hükümdarlarından Hürmüz'ün oğlu Hüsrev-i Perviz, bir prenses olan Şirin ve Ferhat arasında geçen olaylardır.

24. Ahmet PAŞA (15.yy) • Yüzyılın en usta divan şairi • Fatih’in veziri ve sohbet arkadaşı • Tek eseri Divan’ıdır. • Kendisini kıskananların iftirası yüzünden Fatih’in gazabına uğrar, hapsedilir.”Kerem” redifli kasidesiyle Fatih’in gönlünü alır ve canını kurtarır. Cânıma bir merhaba sundu ezelde çeşm-i yâr Şöyle mest oldum ki gayrın merhabâsın bilmedim”

25. Ahmet Paşa’dan: Ahmed’ün gâm makası kesti dilin şem gibiSana rûşen diyemez hâlini sultân-ı kerem ***** Ey fitnesi çok kavli yalan yandım elindenBir nâz ile bin gönlüm alan yandım elinden ***** Bizimle bir nefes insanlık eyle soruşalımGel ey perî nicesin hoş musun safâca mısın ***** Bizi hâk etti heva yoluna sevda nidelim Payimâl eyledi ol zülf-i semensa nidelim Kul edinmezdi güzeller bizi illa nidelim Vay gönül vay bu gönül vay gönül ey vay gönül *****

26. NECATİ(15.yy) • İstanbul’a yerleşen ilk divan şairlerindendir. • 15. yüzyılın Ahmet Paşa’dan sonra en usta şairi • Deyim ve atasözlerini kullanarak divan şiirine yerel bir renk getirdi. • Şiirimizin İran edebiyatı etkisinden uzaklaşma süreci onunla başladı. • Divan’ı vardır.Gazelleri ünlüdür.

27. Süleyman ÇELEBİ (15.yy) 15.yüzyıldaki dînî edebiyat çığırının en popüler eseri Vesiletü’n-Necat adlı mevlit kitabının yazarı. Mesnevi biçiminde yazılan bu eser 732 beyittir. “Tevhid-Münacat,Doğum, Mucizeler,Miraç, Vefat ve Dua” olmak üzere altı bölüme ayrılan eserde Hz.Muhammet’in hayatı anlatılır.

28. Vesiletü’n-Necat(Mevlit) • Allah âdın her kim ol evvel ana • Her işi âsân ider Allah ona ***** • Bir kez Allah dese aşk ile lisân • Dökülür cümle günah misl-i hazân ***** • İndiler gökten melekler sâf sâf • Kâbe gibi kıldılar evim tavaf • ***** • Dediler oğlun gibi hiç bir oğul • Yâradılâlı cihân gelmiş değil

29. Sinan PAŞA (15.yy) -Süslü nesrin çığırını açan ve bu tarzın ilk ustası -İlk İstanbul kadısı Hızır Bey’in oğlu -Müderris,bilgin -Fatih’in sadrazamıyken bilinmeyen sebeple gözden düşer -Tazarruname, Marifname, Tezkiretü’l-Evliya Din ve tasavvuf konularında yazılmış başlıca eserleridir.

30. Tazarruname’den: Ey gözlerin nuru,gönülleri süruru; başımızın tacı,ehl-i dilin miracı! Gönül hanesinin ziyası, dil hastasının şifası! Hayret denizine gark olanın elin alıcı,dalalet vadisinde kalanı kurtarıcı; azmışlara yol gösterici, az isteyene bol gösterici! Bilmeyene bildirici, görmeyene gördürücü; doymayanı oyurucu, içmeyeni kandırıcı; Hak sarayının kapıcısı, gönül evinin yapıcısı!

31. MERCİMEK AHMET(15.yy):Sade nesrin önemli temsilcilerinden olup Kabusname’yi 2.Murat’ın isteğiyle Farsçadan yalın bir dille çevirmiştir. Kabusname, Sultan Keykavus’un oğlu için yazdığı bir öğüt kitabıdır.

32. KABUSNAME’DEN ÖĞÜTLER İmdi bilmiş ol ey oğul, şarap konusunda ne iç diyebilirim ve ne içme diyebilirim.Çünkü gençler kimsenin sözüyle iş görmezler. Ama eğer içmezsen, iki cihanın faydası senin olur. Hem halk arasında kınanmazsın. Akılsızların yaptığı gibi olmayacak haraketlerde bulunmazsın, malın da telef olmaz. Öyleyse bu mana ile yani dediklerimden ötürü içmezsen doğru olur. Velev ki içtin ve doğru yoldan çıktın…O zaman bazı konulara dikkat etmek gerekecek. Ey ciğer köşem, şarap içersen ikindiden sonra iç, sen sarhoş oluncaya kadar  akşam olmuş olur. Halk seni sarhoş olarak görmez.

33. (16.yy) • Bağdat yakınlarında Kerbela yöresinde doğdu. • Şiirlerini Azeri Türkçesiyle yazdı. • Mutluluğu aşk ıstırabında bulur; bu yüzden sevgiliye kavuşmak istemez. • Şiirlerindeki lirizm ve içtenlik bakımından dünya edebiyatının en büyüklerinden sayılır. )

34. Fuzuli’nin Eserleri Türkçe Divan,Arapça ve Farsça Divan Leyla ve Mecnun : mesnevi Beng ü Bade:mesnevi Heft Cem (Sakiname): mesnevi Hadikatü’s-Suada:nesir-nazım Rind ü Zahit:nesir Şikayetname:nesir (mektup) Enisü’l-Kalp:kaside Hadis-i Erbain :manzum çeviri

35. Leyla ve Mecnun Fuzuli’nin en güzel eseri Eski bir Arap efsanesi Türkçede ilk defa Ali Şir Nevai yazdı Eserde birbirini küçük yaşta seven iki gencin, Kays ve Leyla’nın trajik aşk hikayesi anlatılıyor.Leyla İbni Selam ile evlendirilir.Kays bu ayrılığın acısıyla mecnun olur ve çöllere düşer.İbni Selam ölünce Leyla,Mecnun’a koşar ama Mecnun ilahi aşka erdiğinden Leyla’yı tanımaz bile.Leyla üzüntüsünden ölür.Ardından Leyla’nın mezarı başında Mecnun da ölür.

37. Hadikatü’s-Süeda:Fuzuli’nin Kerbela faciasını anlattığı mensur eseri

38. Ne yanar kimse bana âteş-i dilden özge Ne açar kimse kapım bâd-i sabâdan gayrı ***** Ya rab bela-yı aşk ile kıl aşina beni Bir dem bela-yı aşktan etme cüda beni ***** Aşk derdiyle hoşem el çek ilacımdan tabib! Kılma derman kim, helakim zehri dermanındadır *****        Suya versin bağ-ban gülzar-ı zahmet çekmesin Bir gül açılmaz yüzün tek verse bin-gülzâre su ***** Hâk-i pâyine yetem der ömrlerdir muttasıl Başını taştan taşa vurup gezer âvâre su

39. BAKİ (16.yy)Divan edebiyatının enbüyük şairi. Sultanü’ş-Şuara (Şairler Sultanı) unvanlı şair.Bir söyleyiş, ahenk ustası. Dili bir kuyumcu titizliğiyle işleyen bir şair.Renkli, gösterişli hayalleri, görkemli üslubu,söz sanat-larını kullanmadaki başarısıyla öne çıkar.Aşk, içki, tabiat gibi temaları işlediği şiirlerinde iyimser bir dünya görüşü vardır. .

40. Fakir bir müezzinin oğlu olarak büyüdü. Çocukluğunda saraç çıraklığı yaptı,gizli gizli medreseye gitti. Sonunda müderris olmayı başardı. Kadılık,kazaskerlik gibi görevlerde bulundu. Kanuni Sultan Süleyman’ın sohbet arkadaşı olacak kadar saraya yakındı. En ünlü şiiri Kanuni’nin ölümü üzerine terkib-i bent biçiminde yazdığı Kanuni Sultan SüleymanMersiyesi’dir. Az ve öz yazmayı tercih ettiği için şiir alanında tek eseri Divan’ı oldu. Unkapanı Köprüsü

41. Bağdatlı Ruhi (16.yy) • Bağdat doğumlu olduğu için Bağdatlı Ruhî olarak anılmıştır. Osmanlı ordusunda bir sipahiydi. • Eleştirel tarzı ve yalın üslubu ile ünlenmiştir. • En ünlü ve önemli eseri Terkib-i Bent isimli manzumesidir. 17 bentlik bu ünlü manzumeye Türk edebiyatının önemli isimleri (Şeyh Galip, Ziya Paşa gibi) nazireler yazmıştır. • Divan’ı vardır.

42. TAŞLICALI YAHYA (16.yy • Osmanlı Türkçesi sahasındaki en önemli Hamse şairidir. Hamsesindeki en beğenilen mesnevi Yusuf ü Zeliha’dır. Şah ü Geda, Gencine-i Raz, Gülşen-i Envar, Usulname diğer mesnevileridir. • Aynı zamanda divan sahibidir. • Kanuni'nin büyük Şehzadesi Mustafa'nın boğdurulması üzerine yazdığı mersiyesi de ünlüdür. • Aslen asker olup yeniçerilik yapmıştır.

43. Seydi Ali REİS (16.yy) • Seyahat edebiyatının en güzel örneklerinden biri olan Mirat’ül Memalik adlı eseri ünlüdür. • Basra'da, bir Osmanlı donanmasını Süveyş'e getirmek için, 1553 yılında Hint Kaptanı tayin edildi. Başına talihsiz olaylar geldi.1557 yılında kara yoluyla İstanbul'a döndüğünde, mahvolmuş bir donanmanın sorumlusu olmakla beraber, başına gelen olağanüstü olaylar yüzünden suçlu görülmedi. Miratü’l-Memalik’te bu olayları ve İstanbul’a dönüş serüvenini anlattı.

44. BABÜR ŞAH (16.yy) Hindistan’da kurulan Türk- Moğol devletinin hükümdarıdır Gezi-anı kitabı olan Babürname’si en önemli yapıtıdır.

45. PİRİ REİS(16.yy) Kitab-ı Bahriye adlı coğrafya kitabı ve atlasıyla ünlüdür.

46. 16.Yüzyılın Diğer Önemli Sanatçıları HAYALİ Baki’nin ünlenmesine kadar devrinin en büyük şairi olarak tanınmıştır. Tek eseri Divan’ıdır. ZATİ Baki, Hayali, Taşlıcalı Yahya gibi şairlerin üstadıdır. SEHİ BEY Osmanlı Türklüğü sahasında ilk şairler tezkiresi olan Heşt Behişt’ in yazarıdır.

47. Tahir efendi bize kelp demişİltifatı bu sözde zahirdir Maliki mezhebim benim ziraİtikadımca kelp tahirdir NEF’İ (17.YY) Övgüleri ve yergileriyle tanınır. Kaside ve hiciv alanının en usta şairidir. Gösterişli üslubu, ahenkli söyleyişi, mübalağalı anlatımı, ağır bir dili olup; övmek, övünmek ve yermek konusunda sınır tanımayan bir mizaca sahiptir. Divan’ının yanı sıra hicivlerini Topladığı Siham-ı Kaza’ sı başlıca yapıtlarıdır. IV. Murat döneminde Bayram Paşa’yı hicvetmesi yüzünden boğdurulmuş, cesedi denize atılmıştır.

48. NABİ (17.YY) • Divan şiirinde “düşünce şiiri” ya da “hikemi şiir” çığırını açmıştır. • Lirizmden uzak olmasına karşın kuru- luğa düşmeyen didaktik şiirler yazmıştır. • Akıcı ve pürüzsüz bir üslubu vardır. Dilin sade olması taraftarıdır. • Hikemi gazellerinde bilgece bir söyleyişle birlikte yer yer toplumsal aksaklıkları eleştiren bir yan da görülür. • Oğlu için yazdığı öğüt kitabı olan Hayriyye adlı mesnevisi,Divan’ı, Surname’si ve Tuhfet’ül-Haremeyn’i ünlüdür. Ayrıca Hayrabad adlı masalımsı bir mesnevisi vardır.

49. Hayrâbâd:Baltacı Mehmet Paşa adına, 1705-1706 civarında Nâbî tarafından kaleme alınmış ünlü bir mesnevidir.Yazıldığı zaman büyük övgüler alan mesnevinin konusu Attâr'ın İlâhî-Nâme eserindeki bir hikayeden alınmıştır. NABİ’NİN MESNEVİLERİ Hayriye:Nabi’nin oğluna hitaben mesnevi biçiminde yazdığı bir nasihatnamedir. Nabi kendisine büyük şöhret sağlayan bu eserinde din ve ahlak konularından mesleklerin tanıtımına dek yaşam deneyimlerini yalın bir anlatımla aktarmıştır. Surname:IV.Mehmet’in şehzadeleri için Edirne’de yapılan sünnet düğünü eğlencelerini hikaye ve tasvir eden 582 beyitlik mesnevidir.

50. Surname’den Minyatürler