HASTA HAKLARI ve YASAL YÜKÜMLÜLÜĞÜN BOZULDUĞU DURUMLAR.

1. HASTA HAKLARI ve YASAL YÜKÜMLÜLÜĞÜN BOZULDUĞU DURUMLAR. Hatice OLTULUOĞLU

3. Hak, yasal ya da ahlaki uygulamalarda kullanılan bir kavramdır. • Yasam hakkı, özgürlük, eşitlik, mutluluk, mülkiyet, mahremiyet gibi ahlaki hakların yanısıra bireyin yaşam standardına ilişkin insan hakları da büyük önem taşır.

4. Bireyin sağlıklı ve esenlikle yaşamında üretken, mutlu olması bir üstünlük değil, insanlık onuruna, eşitlik. kardeşlik ilkelerine yakışır bir haktır

5. Ülkelerin vatandaşlarını koruyan bazı yasal düzenlemelerinde kurallar olarak yer alırken, diğer yandan insan Hakları Komisyonu (1966), insanın bu temel hakkına olan inancıile "sağlık hakkı" ve bununla ilgili ana hedederi saptamıştır.

6. Bunlar; • Modern çevrenin yarattığıtüm tehlikelerden insanın korunması, • Ekonomik, sosyal, coğrafi tüm sınırlılıklara karşın herkesin bakım ve tedavi hizmeti alması, • Her insanın yaşamını ve üretkenliğini güvencede sürdürmesini sağlayan yeteneklerini geliştirme fırsatlarına sahip olması, • Tüm girişimlerin insan bulunluğu ve saygınlığına, onuruna uygun olması haklarışeklinde belirtilmiştir.

7. Hemşire, bireyin ve topIumun gereksindiği türde. zamanda, nitelikte "yardım" hizmetini gerçekleştirirken, tümteknik beceri ve mesleki bilgilerinin yanısıra kişisel ve mesleki (hemsirelik) felsefesinden de yararlanır.

8. HASTA HAKLARI • Hasta hakları kavramsal olarak değerlendirildiğinde • 2 kavramdan oluştuğu görülmektedir. • Hak • Hasta • Hak • Kişinin korunmaya değer çıkarlarını koruyabilmesi için • hukuk sisteminin verdiği yetkidir. • Kişiye hukuk sisteminin tanıdığı özgürlüklerdir. • Hak özgürlüktür. • Özgürlük yapabilmektir.

9. Hasta • Maddi ve manevi kayıpları olan ve sağlık hizmeti alma ihtiyacında olan kişidir. • Hastanın maddi kayıpları vardır. • ▪ Hastanın fiziksel kayıpları vardır. • ▪ Hasta teşhis ve tedavi işlemleri için para ödemektedir. • ▪ Hasta teşhis ve tedavi işlemleri için zaman kaybetmektedir. • ▪ Hastanın teşhis ve tedavi işlemleri için iş kaybı vardır.

10. Hastanın manevi kayıpları vardır. • ▪ Hasta sevgi beklemektedir. • ▪ Hasta şefkat beklemektedir. • ▪ Hasta ilgi beklemektedir. • ▪ Hasta güvenmek istemektedir. • ▪ Hasta inanmak istemektedir. • Hasta sağlık hizmeti alma gereksinimi olan kişidir. • ▪ Hasta sağlık hizmetini satın alan kişidir. • ▪ Hasta hizmet edilen kişidir. • ▪ Hasta müşteridir.

11. Hasta Hakları • Maddi ve manevi kayıpları olan ve sağlık hizmeti alma ihtiyacında olan kişilerin ulusal ve uluslar arası mevzuat ile teminat altına alınmış haklarıdır.

12. Hasta hakları uluslararası mevzuat ile teminat altına alınmış haklardır. • ▪ Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi • ▪ Amsterdam Hasta Hakları Bildirgesi • ▪ Bali Hasta Hakları Bildirgesi • Hasta hakları ulusal mevzuat ile teminat altına alınmış haklardır. • ▪ Hasta Hakları Yönetmeliği • ▪ Hasta Hakları Yönergesi • ▪ Hekim Seçme Yönergesi

13. HASTA HAKLARI • Hipokrattan bu yana söz edilen "hasta hakları", belirqin olarak 19. yüzyılın ortalarında ele alınmıştır. Bu haklardan bir kısmı,temel insan haklarının ele alındığı etik kurallardan • Bir kısmı da yasal düzenlemelerlede yer alan haklardan olmuştur

15. Hasta haklarının gelişimi yıllar almıştır. • Hasta haklarının gelişimiaşamalar şeklinde gerçekleşmiştir. • Hasta hakları hekimler tarafından savunulmuştur. • Hasta hakları ihlalleri tarih boyunca olmuştur. • Hasta haklarını tanımlayan ulusal hasta hakları bildirgeleriyayınlanmıştır. • Hasta haklarını tanımlayanuluslararası hasta hakları bildirgeleriyayınlanmıştır. • Hasta hakları ulusalanayasa veyasalaragirmiştir.

16. 1950'li yıllarda ABD'de hemşireleri hasta haklarının, hasta bakımı açısındanönemini anlamışlar. • 1959 yıllarında, "Modern hemşirelik hizmetlerinden kişilerin beklentileri“ isimli yayın çıkalrılmış. • Böylece "Hasta Hakları''na hemşirelik yaklaşımı ilk olarak gelişmiştir.

17. Hasta haklarını tanımlayan hasta hakları bildirgeleri bulunmaktadır. • 1972 Amerika Hastaneler Birliği Hasta Hakları Bildirgesi • ‘’Hasta Hakları" çizelgesi oluşturulmuş. • Sağlık disiplinlerinde yeni roller oluşmuştur. • Özellikle hemşirelik disiplini, hasta haklarınısavunma rolü yüklenen bir disiplin olmuştur.

18. 1981 Dünya Tabipler Birliği Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi • 1994 Dünya Tabipler Birliği Amsterdam Hasta Hakları Bildirgesi • 1995 Dünya Tabipler Birliği Bali Hasta Hakları Bildirgesi

19. Tarihte hakları için savaşan hasta bulunmamaktadır. • Hastalar haklarını savaşarak kazanmamıştır. • Hasta haklarını savunan tarih boyunca hekimler olmuştur.

21. İKİNCİ BÖLÜM • Sağlık Hizmetlerinden Faydalanma Hakkı • Adalet ve Hakkaniyete Uygun Olarak Faydalanma • Bilgi İsteme • Sağlık Kuruluşunu Seçme ve Değiştirme

22. Personeli Tanıma, Seçme ve Değiştirme • Öncelik Sırasının Belirlenmesini İsteme • Tıbbi Gereklere Uygun Teşhis, Tedavi ve Bakım • Tıbbi Gereklilikler Dışında Müdahale Yasağı

23. Ötenazi Yasağı • Tıbbi Özen Gösterilmesi • ÜÇÜNCÜ BÖLÜM • Sağlık Durumu İle İlgili Bilgi Alma Hakkı • Genel Olarak Bilgi İsteme • Kayıtları İnceleme •  Kayıtların Düzeltilmesini İsteme

24. Bilgi Vermenin Usulü • Bilgi Verilmesi Caiz Olmayan ve Tedbir Alınması Gereken Haller • Bilgi Verilmesini Yasaklama • Madde 20- İlgili mevzuat hükümlerine ve hastalığın mahiyetine göre yetkili mercilerce alınacak tedbirlerin gerektirdiği haller dışında; hasta, sağlık durumu hakkında kendisine veya ailesine veya yakınlarına bilgi verilmemesini isteyebilir.

25. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM • Hasta Haklarının Korunması • Mahremiyete Saygı Gösterilmesi • Rıza Olmaksızın Tıbbi Ameliyeye Tabi Tutulmama • Bilgilerin Gizli Tutulması

26. BEŞİNCİ BÖLÜM • Tıbbi Müdahalede Hastanın Rızası • Hastanın Rızası ve İzin • Tedaviyi Reddetme ve Durdurma • Küçüğün veya Mahcurun Tıbbi Müdahaleye İştiraki • Alışılmış Olmayan Tedavi Usullerinin Uygulanması

27. Rızanın Şekli ve Geçerliliği • Bu maddede rızanın herhangi bir şekle bağlı olmadığı ifade edilmektedir. • Kanuna aykırı rızanın geçerliliği söz konusu değildir. • Ahlaka aykırı rızanın geçerliliği söz konusu değildir. • Organ ve Doku Alınmasında Rıza • Aile Planlanması Hizmetleri ve Gebeliğin Sona Erdirilmesi

28. ALTINCI BÖLÜM • Tıbbi Araştırmalar • Tıbbi Araştırmalarda Rıza • Gönüllünün Korunması ve Bilgilendirilmesi

29. YEDİNCİ BÖLÜM • Diğer Haklar • Güvenliğin Sağlanması • Dini Vecibeleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetlerden Faydalanma • İnsani Değerlere Saygı Gösterilmesi ve Ziyaret

30. Refakatçi Bulundurma • Hizmetin Sağlık Kurum ve Kuruluşu Dışında Verilmesi • SEKİZİNCİ BÖLÜM • Sorumluluk ve Hukuki Korunma Yolları • Müracaat, Şikayet ve Dava Hakkı

31. KUSURSUZ HiZMET • Etkin bir bakım hizmeti, hemşirenin yetkisi çerçevesinde. çok yönlü sorumluluklarınıüstlendiği ölçüde ve sürede gerçekleşebilir. • Hemşirenin hizmet ve görev alanı değişse de, hasta/sağlıklı bireye ve ailesineolan sorumlluklarıher alanda sürecektir.

33. Sunulan bakım hizmetinin kusursuz ulaştırılacağıilk hedef, İNSAN’dır

34. kusursuz bir hizmet için, kurum koşulları, olanakları ve politikasıile uzman, eksper kişilerin mesleki literatürve işlemsel kitaplarındanyararlanılarak saptanan bakım standardı, yasal bir ölçüttür.

35. kişinin bireyselliğine, bütünlüğüne, onur ve gizlilik duygusuna saygı ve onyargısız bir yaklaşımı sağlar.

36. Belki bir gün • En sevdiğimiz hasta olacak • Belki bir gün • En sevdiğimiz can çekişirken • Yanında olamayacağız • Belki bir gün • Şehrin izbe sokağına • Kaza ile yere yığılacağız • Belki bir gün • Tatil beldesinde • Krizle toprağı avuçlayacağız • Belki bir gün • Kanser saracak içimizi • Sevgi şefkat bekleyeceğiz • Haklarımız olmalı

37. YASAL SORUMLULUK VE YÜKÜMLÜLÜĞÜN BOZULDUĞU DURUMLAR • Hizmet Kusuru; kusur, tasvip edilmeyenonaylanmayan hareket ve davranışlardır. Hukuki kusur ise; yasaya uygun davranabilecek durumda olduğu halde, davranmayan, yükümlülüklere aykırıhareket eden kilişinin eylemi için verilen yargıdır

38. Yasal açıdan hizmet kusuru iki biçimde ele alınır. Bunlar; • Kasdi/istentili kusur; bilerek yasalhukuki kurallara aykırı hareket etmek yani bilinçli ve istekli olarak haksız bir sonucun doğmasına neden olma, kasıt olarak nitelenir. • Kasıtlı olmayan bir kusur. Yani ihmaldir. Ihmal durumunda özen göstermeve önlem alma eksikliği söz konusudur.

39. Ihmal ve Ihmal Unsuru ; islev/faaliyetlerden birinin belirgin bir gerekçe ve kanıt olmaksıznı yapılmamasıbir ihmaldirve hukuki sorun yaratır

40. Zarar ve Türleri ; Hukuki açıdan zarar, bakım ve tedavi hizmetini yüklenen kişiler dışında, kurum/bakım birimi üstlendiği hizmeti yerine getirmedikçe de hasta ve ailesi zarar iddiasında bulunabilir

41. Sağlık hizmetini yüklenen kurum/kuruluşda, kusurlu araç/gereç, aygıt ve donanımla da "zarar"a neden olur.

42. Kişinin bedensel bütünlüğünün bozulması; onun • Çalışma gücünün tümünü veya bir bölümünü yitirmesi, • Oluşan zarar nedeni ile ekonomik açıdan yoksullukla karşılaşması • Doğan zarar nedeni ile, yapılan tedavinin giderlerini üstlenebilir.

43. Bedensel bütünlüğün bozulması, • Sürekli • • Gegicidir. Ancak Giderin ölçüsünü belirlemedekusurun ağırlığı yargı ile saptanır. Bunlar; • • Ağır kusur, • • Hafif kusur, • Orta kusur olarak derecelendirilir.

44. Hemşirenin bakım görevine ilişkin tutum, davranış ve eylemleri ile bireyin bütünlüğüne zarar verebilecek kusurlar olmak üzere, • • Kusurlu işlem/ hatalı uygulama • • Ihmal kusuru • • Asılsız ifade /iftira • • Geçersiz / asılsız nedenlerle hastayıtutma

45. Hastayıtesbit etme • Kurumda alıkoyma • Onuruna, bireyselliğine, mahremiyetine saygısızlık, • Hile • Saldırı ve şiddet • -Bireyi/ailesini protesto etmek

46. -Bireyin izin/onayı alınmaksızın, bakım ve tedavi girişimlerini uygulama (kan alma, alkol testi) veya dokunma. • - Bireyin isteği dışıda tanı, tedavi ve bakım işlemleri için zorlama • Sahtekarlık • Yasal nitelik taşıyan kayıt/evraklarda tahribat

47. Cinsiyet • -Kasti • - Kaza olarak • - Cinsiyete suç ortaklığı durumları olarak gruplanabilir.

48. HEMŞİRENiN YASAL SORUMLULUKLARINI KORUYAN ÖNLEMLER • Sorumluluk tanımında da belirtildigi gibi, bu kavram, • Yasal ve ahlaki kurallara uyumda • Olumluve yasal ve ahlaki kurallara aykırılıktan olumsuz sorumlulukların her ikisini birlikte içerir

49. Hemşire, mesleki eğitim düzeyi ve deneyimleri, yapılan "iŞ tanımlarına bakım slandartlarına", uygun profesyonel tutum, davranışları ve birey, ailesi ve disiplinlerarası olumlu ilişkileri ile kurumla birlikte kusursuz bir hizmet sunabilir.

50. Yazılıizin/Onay; Planlı tüm işlemler ve girisimlerin; • • Hastanın anlayacağı bir dille. • • Yararları • • Alternatifleri ve • • Tüm riskieri ile • « Katılım/kabulün bireyin istemine bağlı olarak, • • Reddetme hakkı olduğu ve gerektiğinde • • Heklmi ile ilişki kurma yolları açıklanarak gerçekleştirilir