Prawo pierwotne i wtórne WE

1. Prawo pierwotne i wtórne WE dr Edyta Martini

2. Prawo pierwotne i wtórne WE • Podstawą wszelkich działań Unii Europejskiej, w tym także wspólnotowego procesu legislacyjnego, są aktualnie Traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich, a więc Traktat o Ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej, Traktat EURATOM i Traktat o Unii Europejskiej w kształcie nadanym im przez wszystkie dokumenty zmieniające, modyfikujące i rozszerzające pierwotne Traktaty (a więc Jednolity Akt Europejski, Traktat o Unii Europejskiej, Traktat Amsterdamski czy Traktat Nicejski). Dokumenty te, należące do kategorii aktów prawa pierwotnego Wspólnot, stanowią podstawę traktatową do uchwalania przez instytucje europejskie, w ramach funkcjonującego systemu decyzyjnego, aktów prawa pochodnego, służących realizacji celów Wspólnot i Unii Europejskiej, określonych Traktami. Odbywa się to zgodnie z kompetencjami przyznanymi przez Traktaty poszczególnym instytucjom, zgodnie z podstawowymi zasadami rządzącymi Unią, w tym z zasadą szczerej współpracy i równowagi instytucjonalnej , w drodze procedur określonych traktatami. Szczegółowe zasady współpracy pomiędzy poszczególnymi instytucjami regulowane są także w ramach wewnętrznych regulaminów poszczególnych instytucji, a także porozumień międzyinstytucjonalnych pomiędzy uczestnikami procesu decyzyjnego Unii Europejskiej.

3. Prawo wtórne • Terminem prawo wtórne, bądź prawo pochodne określa się akty prawne wydawane przez instytucje wspólnotowe na podstawie kompetencji przyznanych im przez traktaty w ramach poszczególnych filarów Unii Europejskiej. Ze względu na zróżnicowany charakter współpracy w trzech filarach Unii Europejskiej przyjmowane w ich ramach akty prawne są odmienne, przyjmowane są one także w ramach odmiennych procedur

4. Prawo wtórne • Aktualnie też, obowiązujące uregulowania w ramach filaru I nie wprowadzają rozgraniczenia między kategoriami aktów prawotwórczych i wykonawczych, a w szczególności rozporządzeń wydawanych zarówno jako akty prawodawcze Rady lub Rady i Parlamentu Europejskiego, jak i jako akty wykonawcze Komisji Europejskiej . W związku z powyższym, projekt Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy w artykułach I 33-39, określających charakter aktów ustawodawczych UE, wprowadza rozróżnienie pomiędzy aktami ustawodawczymi i wykonawczymi.

5. Prawo wtórne Instrumenty prawne w I filarze Unii Europejskiej W ramach pierwszego filaru UE stosowane są następujące rodzaje instrumentów prawnych: • rozporządzenia • dyrektywy • decyzje • zalecenia (rekomendacje) i opinie

6. Prawo wtórne • Rozporządzenia są aktami o zastosowaniu powszechnym i bezwyjątkowym, są wiążące w całości i w całości automatycznie stają się częścią krajowych systemów prawnych państw członkowskich. Rozporządzenia adresowane są nie tylko do państw członkowskich, ale także do osób fizycznych i prawnych. Ponieważ nie istnieje możliwość stosowania selektywnego, bądź niepełnego stosowania przez państwa członkowskie uregulowań zawartych w rozporządzeniu, ograniczając skutki przepisów wspólnotowych, nawet jeśli dane państwo głosowało przeciw uchwaleniu tegoż aktu lub też uważa je za sprzeczne z interesem narodowym , rozporządzenie jest aktem prawnym wkraczającym w sposób natychmiastowy i bezpośredni w wewnętrzne porządki prawne państw członkowskich. Będąc aktami o charakterze ponadnarodowym i znajdującymi bezpośrednie zastosowanie w porządkach prawnych państw członkowskich, rozporządzenia wykluczają też podejmowanie przez państwa członkowskie jakichkolwiek krajowych środków prawnych, które mogłyby w jakiś sposób ograniczać bezpośrednią skuteczność rozporządzeń, jak również wpływać na charakter i skutki prawne rozporządzenia , jakkolwiek nie wyklucza to prawa - w przypadku, gdy w systemie krajowym istnieje taka konieczność - wydania przez państwo członkowskie aktów wykonawczych. Rozporządzenia służą ujednolicaniu (unifikacji) rozwiązań prawnych państw członkowskich. Znajdują najczęściej zastosowanie w takich dziedzinach jak: wspólna polityka rolna, wspólna polityka rybołówstwa, wspólna polityka handlowa, prawo konkurencji. Rozporządzenia mogą mieć charakter zarówno aktów ustawodawczych, jak i wykonawczych.

7. Prawo wtórne • Dyrektywy są wiążące dla państw członkowskich co do skutku określonego w dyrektywie, pozostawiając wybór środków i sposobów niezbędnych dla realizacji celów określonych dyrektywą w gestii państw członkowskich. Adresatami są zazwyczaj wszystkie państwa członkowskie, choć dyrektywy mogą być także skierowane do poszczególnych krajów . Dyrektywa w wewnętrznym porządku krajowym nie wywołuje skutku bezpośredniego, dlatego też wymaga implementacji przy pomocy krajowych instrumentów prawnych. W odróżnieniu od rozporządzeń, które mają na celu ujednolicanie prawa państw członkowskich, dyrektywy służą zbliżaniu (harmonizacji) ustawodawstw krajowych. Nie istnieje obowiązek dosłownej transpozycji postanowień dyrektywy, jednakże odnośne przepisy prawa krajowego muszą prowadzić do realizacji celów określonych w dyrektywie. Tak więc, pozostawiając państwom członkowskim swobodę doboru najwłaściwszych krajowych środków prawnych w celu implementacji dyrektywy wymagane jest spełnienie - przy pomocy przepisów krajowych - warunków określonych dyrektywą terminowo i skutecznie. Zaletą dyrektyw jest ich elastyczność (co do sposobu ich realizacji), dzięki czemu możliwe jest wprowadzanie zbliżonych uregulowań prawnych bez zbytniej poważnej ingerencji w często znacznie odmienne systemy i tradycje prawne poszczególnych państw członkowskich.

8. Prawo wtórne • Decyzje - mają moc wiążącą w stosunku do określonych w treści decyzji adresatów , ale adresowane mogą być również do wszystkich państw członkowskich. Niekiedy może być także konieczne, aby dla wykonania decyzji stosowane były krajowe reguły proceduralne

9. Prawo wtórne • Zalecenia i opinie - nie mają charakteru wiążącego i są wyrazem opinii instytucji europejskich o pożądanym kierunku zmian w przepisach prawnych państw członkowskich w określonych dziedzinach. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, iż brak mocy wiążącej zaleceń i opinii nie stanowi o braku użyteczności. Stanowią one bowiem wyraz opinii instytucji wspólnotowych o kierunku pożądanych zmian prawnych w państwach członkowskich i mogą stanowić zapowiedź przyjęcia aktu prawnego o charakterze wiążącym np. w formie rozporządzenia. Omawiane akty prawne z reguły dają państwom członkowskim dodatkowy czas na przygotowanie systemu krajowego do wprowadzenia w terminie późniejszym regulacji wiążących w postaci dyrektywy.