SERONEGATIV SPONDILOARTRITLAR Professor Rizamuhamedova M.Z.

1. SERONEGATIV SPONDILOARTRITLARProfessor Rizamuhamedova M.Z. «Davolash fakultetining fakultet va gospital terapiya, tibbii profilaktika fakultetining ichki kasalliklar kafedrasi»GOSPITAL TERAPIYAV - kurs

2. Seronegativ spondiloartritlar (SNSA) • Ilgari revmatoid artritning seronegativ turiga mansub deb hisoblanib, HLA-B27 bilan bog’liqbo’lgan, kupilik klinik o’hshashliklar, ayniqsa eng muhimi dumg’aza-yonbosh bitishmalari zararlanishi hamda ushbu jarayonlarga nasliy moyillikning mavjudligi hususiyatlariga ega kasalliklar guruhidir

3. SNSA tasnifi (Moll.J. 1987) • Ankilozlovchi spondiloartrit – Behterev kasalligi • Psoriatik artrit • Enteropatik artritlar Kron, Uipl kasalliklarida, nospesifik yarali kolit • Yuvenil surunkali artrit • Reyter kasalligi/sindrom • O’tkir oldingi uveit

4. SNSA tashhis mezonlari (Armor et al., 1995) • KLINIK YOKI ANAMNESTIK BELGILARI • Bel sohasidagi tungi og’riqlar va ertalabki karahtlik – 1 ball. • asimmetrk oligoartrit – 2 ball. • Yonbosh sohasidagi utib ketuvchi og’riqlar – 2 ball. • Qo’l va oyoq barmoqlarining sosiskasimon uzgarishi – 2 ball. • Talalgiya va boshqa entezopatiyalar – 2 ball. • Irit - 2 ball. • Gonokokkli bulmagan uretrit yoki servisit artrit boshlanishdan 1oy oldin - 1 ball. • artrit boshlanishdan oldin diareya – 1 ball. • Hozirda yoki anamnezda psoriaz yoki balanit surunkali enterokolit – 2 ball

5. SNSA tashhis mezonlari (Armor et al., 1995) • RENTGENOLOGIK BELGILARI SAKROILEIT/ ikki tomonlama II yoki III-IV bosqich – 3 ball. • GENETIK HUSUSIYATLARI • Qarindoshlarida HLA-B 27 bo’lishi, anamnezida spondilit, Reyter sindromi, psoriaz, uveit, surunkali kolit – 2 ball • DAVO MUOLAJALARIGA SEZGIRLIGI • Kasallik erta qaytalanganda YAQNV qabul qilgandan keyin 48 soat ichida og’riq kamayishi yoki stabillashishi – 1 ball. • 12 mezon bo’yicha ballar yig’indisi 6 ga teng va undan yuqori bo’lsa kasallik ishonchli hisoblanadi

6. Spondiloartropatiyalarning umumiy belgilari (Wollheim. 1993) • Ileosakral bitishmalarning patologik jarayonga qo’shilishi • Entezopatiyalar • oyoqlarda asimmetrik periferik artrit • oila a’zolarida SNSa guruhiga kiruvchi kasalliklardan birining mavjudligi • Teri, ko’z, ichak, urogenital traktda bo’g’imdan tashqari belgilarning namoyon bo’lishi • Revmatoid omilga manfiy reaksiya • HLA-B27 bilan bog’liqlik

7. Ankilozlovchi spondiloartrit tashhis mezonlari (Simpozium VOZ, Rim 1963) • Bel-dumg’aza sohasida 3 oydan ortiq davom etuvchi va dam olgandan so’ng o’tib ketmaydigan og’riq va karahtlik • Ko'krak qafasida og’riq va rigidlik • Umurtqa bel sohasida harakat cheklanganligi • Ko’krak qafasi nafas ekskursiyasining cheklanganligi • Irit va uning asoratlari • Ikki tomonlama sakroileitning rentgenologik belgilari (II-IV bosqichlar)

8. BEHTEREV kasalligining tarqalganligi AS li bemorlar 0,5-2% Asosan 15-30 yoshli erkaklarda rivojlanadi Erkaklar va ayollar nisbati 9:1

9. Behterev kasalligida umumii populyasiya 90-95% 7-8% bemorlar qarindoshlarida 20-30% HLA-B27 antigenining uchrashi HLA-B27

10. AS kechishi tasnifi • Sekin avj oluvchi • Sekin avj oluvchi, quzish davrlari bilan • Tez avj oluvchi – qisqa vaqt ichida to’liq ankilo’zga olib keladi • Septik varianti, o’tkir boshlanishi, ko’p terlash, qaltirash, isitmalash, visseritlarning erta boshlanishi, ECHTning 50-60 mm/soat va undan yuqori bo’lishi bilan harakterlanadi.

11. ASning klinik-laborator ko’rsatkichlar bilan bog’liq faollik darajalari • minimal –umurtqa va qo’l-oyoq- • lar bo’g’imlarida bir oz ertalabki karahtlik va og’riq, ECHT – 20 mm/soatgacha, SRo + • o’rtacha – umurtqa va qo’l-oyoqlar bo’g’imlarida doimiy og’riq, bir necha soat davom etuvchi ertalabki karahtlik, ECHT – 40 mm/soatgacha, SRo ++ • ifodalangan – umurtqa va qo’l-oyoqlar bo’gimlarida doimiy kuchli og’riq, bo’gimlarda ekssudativ o’zgarishlar, subfebril temperatura, kun bo’yi davom etuvchi karahtlik, ECHT – 40 mm/soat dan yuqori, SRo +++

12. Funksional etishmovchilik darajalari • I – daraja: Umurtqa fiziologik egriliklarining o’zgarishi, umurtqa va bo’gimlarda harakat cheklanganligi • II – daraja: Umurtqa va bo’gimlarda harakatning keskin cheklanganligi natijasida bemor kasbini o’zgartirishga majbur bo’ladi • III – daraja: Mehnat qobiliyatining butunlay yuqolishiga olib keluvchi umurtqa hamma bo’limlari va tos-son bo’gimlarining ankilozi yoki o’z-o’ziga hizmat qila olmaslik

15. Ankilozlovchi spondilo-artritda bemorning “so’rovchi” holati

16. Sakroileitning rentgenologik belgilari

17. Ankilozlovchi spondilo-artritda umurtqa pogonasida- gi rentgeno-logik o’zgarishlar

18. AS da davolash dasturi • rejim • YAQNVni qo'llash • sulfasalazin bilan davolash. • spazmga qarshi miorelaksasiyalovchi davo • SHJT, massaj, fizioterapevtik davo • sanator-kurort davo

19. Reaktiv artritlar ( ReA ) • bo'g'imlarning «steril» kasalliklari bo'lib, bo'g'imdan tashqaridagi infeksiyaga javob tarzida rivojlanadi va bo'g'imdan kasallikka sabab bo'lganligi tahmin qilingan omilni ajratib olish mumkin bo'lmaidi. • keiingi vaqtda ReA lar guruhiga faqat siydik yo'llari va jinsiyyullar, hamda ichak infeksiyasi bilan bog'liq va gistomuvofiqlik antigeni HLA-B27 bilan assosiasiyalanadigan, seronegativ spondiloartropatiyalar razryadiga kiritilgan kasalliklarni kiritishga bo'lgan tendensiya kuzatilmokda.

20. TASNIFI Etiologiyasiga ko'ra ReAlarning 2 guruhi farqlanadi: • urogenital (qo'zg'atuvchisi: hlamidiyalar, ureaplazma) • enterokolitik (qo'zg'atuvchisi : iersiniyalar, shigellalar, salmonellalar)

21. TARQALGANLIGI • RAMN revmatologiya instituti ma’lumotlariga ko’ra ReA barcha revmatik kasalliklarning 10-14% ini tashkil qiladi. Ulardan 50-75% ReA ning urogen etiologiyali turiga to’g’ri keladi. • UzR Respublika revmatologiya markazi ma’lumotlariga ko’ra revmatik kasalliklar bilan murojaat qilgan bemorlar 1998 y – 20%, 2003 yilda 24% ni tashkil qilgan

22. Reaktiv artritlar kelib chiqishida infeksiya va genetik moyillikka katta ahamiyat beriladi. • 70-80% hollarda urogen artritlar hlamidiy infeksiyasi bilan bog’liq • 10-20% bemorlarda Ureaplasma urealyticum aniqlanishi mumkin • ayni vaqtda 10-20% bemorlarda infeksion omilni aniqlab bo’lmaydi

23. KECHISHI BO’YICHA: • O’tkir (birlamchi bo’gim hujumi 6 oygacha) • Cho’zilgan (1 yilgacha); • surunkali (1 yildan); • residivlanuvchi (kasallikning 6 oydan kam bo’lmagan remissiyasidan keyin bo’gim huruji rivojlanishi)

24. KLINIKA. • bo'g'im zararlanishi • uretrit yoki diareya • ko'z zararlanishi (kon’yuktivit, irit) • oyoq panjasi barmoqlarining sosiskasimon defigurasiyasi • tovon sohasidagi og'riq va shish • qonda revmatoid faktorning yo'qligi • HLA-B-27 ning borligi • tovon shporalarning rentgenologik belgilari • rentgenologik bir tomonlama sakroileit

25. POSTENTEROKOLITIK REAKTIV ARTRIT DIAGNOSTIKASI. • epidemiologik anamnez • kaprologik tekshirish javoblari • sinovial suyuqlikda spesifik antitanalarni aniqlash • bo'g'im sindromi

26. UROGENITAL REAKTIV ARTITLARNI ANIQLASHDA QUYIDAGI BELGILAR AHAMIYATGA EGA • siydik-tanosil tizimi infeksiyasi bilan artrit orasidagi hronologik bog'liqlik • navqiron yoshdagi bemorlarda artrit rivojlanishi ko'pincha oyoq bo'g'imlarining zararlanishi va ularning nosimmetrik bo'lishi enteropatiya • tovon bursitlari • 80-90% hollarda uretra surtmasidan hlamidiy yoki ureaplazma aniqlanishi.

27. DAVOLASH • antibakterial davo (antibiotiklar) • nosteroid yallig'lanishga qarshi vositalar • mahalliy davo sifatida gohida bo’g’im ichiga kenalog yoki diprospan • fizioterapiya, massaj kasallik faolligi kamayganda • san-kurort davo

28. Psoriaz – eng ko’p tarqalgan teri kasalliklaridan biri • Turli tadqiqotlar natijalariga ko’ra psoriaz ning aholi o’rtasida tarqalishi 1-3% (o’rtacha 2,5%) ni tashkil etadi, jinsi, irqi va geografik o’rniga bog’liq bo’lmaydi. Dermatologik bemorlarning 5%ini psoriaz bilan hastalanganlar tashkil etadi. Psoriaz bilan hastalangan bemorlarning 10-15% ini 10 yoshgacha bo’lgan bolalar tashkil etgani holda psoriaz simptomlar o’rtacha 28 yoshda paydo bo’ladi. Psoriatik artrit asorat sifatida 6-10% bemorlarda kuzatiladi.

29. PA 5 klinik shakli farqlanadi • Assimetrik oligoartrit • Distal va falangalararo bo’gimlar artriti • Simmetrik revmatoidsimon artrit • Destruktiv artrit • Psoriatik spondiloartrit

30. Psoriazli bemorlarda bo’gim sindromining tashhis mezonlari • Qo’l va oyoq panjalari distal va falangalararo bo’gimlari zararlanishi. • Bir barmoqning uchta bo’gimi bir vaqtda zararlanishi. • oyoq panjalari barmoqlarining patologik jarayonga erta qushilishi. • Talalgiya. • Terida psoriatik toshmalar yoki tirnoqlar zararlanishi. • Qarindoshlarida psoriaz aniqlanishi. • Revmatoid omil aniqlanmasligi. • osteoliza. • Sakroileit. • Paravertebral ossifikasiyalar rivojlanishi..