Podstawowe elementy definicji uchodźcy w Konwencji Genewskiej z 1951 r.

1. Podstawowe elementy definicji uchodźcy w Konwencji Genewskiej z 1951 r. Magdalena Kmak, Program Pomocy Prawnej dla Uchodźców i Migrantów

2. Geneza definicji uchodźcy – okres przed II Wojną Światową • XX wiek - powstanie państw narodowych • Liga Narodów • 1933 - Konwencja dotycząca Międzynarodowego Statusu Uchodźcy - ustalenie definicji uchodźcy • 1936 - Wysoka Komisja do Spraw Uchodźców z Niemiec • 1938 – połączenie Komisji z Biurem Nansenowskim

3. Okres po II Wojnie Światowej • Rozwiązanie problemu uchodźców wojennych • 1946 – 1950 – powstanie Międzynarodowej Organizacji do Spraw Migracji • 3 grudnia 1949 – powstanie Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców • 10 grudnia 1950 – Powszechna Deklaracja Praw Człowieka – art.14 -„w razie prześladowania, każda osoba jest uprawniona do ubiegania się o azyl i korzystania z niego w innych krajach”

4. Konwencja dotycząca Uchodźców • 28 lipca 1951 – Konwencja dotycząca Uchodźców (Konwencja Genewska) – ograniczenia czasowe i miejscowe • 31 stycznia 1967 – Protokół dotyczący Uchodźców (Protokół Nowojorski)

5. Definicja Uchodźcy • Art. 1A Konwencji Genewskiej – klauzule włączenia • Art. 1C, 1D, 1F – klauzule wyłączenia i ustania

6. Art. 1A Konwencji Genewskiej „W rozumieniu niniejszej Konwencji termin „uchodźca” stosuje się do osoby, która na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych przebywa poza granicami państwa którego jest obywatelem i z powodu tych obaw nie może lub nie chce korzystać z ochrony tego państwa”

7. Przesłanki nadania statusu uchodźcy 1. Cudzoziemiec przebywa poza krajem pochodzenia 2. Nie korzysta z ochrony innego państwa 3. Żywi uzasadnioną obawę przed prześladowaniem 4. z powodu rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub poglądów politycznych 5. Nie może lub nie chce korzystać z ochrony państwa pochodzenia 6. Nie zachodzą wobec niego klauzule wyłączające określone w art. 1D i 1F

8. Brak ochrony kraju pochodzenia • Jedynie osoby, którym udało się opuścić kraj pochodzenia. • Ochrona nie przysługuje tzw. „wewnętrznym przesiedleńcom” • Zbyt duże ryzyko ingerencji w sprawy wewnętrzne państwa i jego suwerenność • Alternatywa ucieczki wewnętrznej • Uchodźcy sur place

9. Podmioty prześladowania • Państwowe i niepaństwowe podmioty prześladowania, problem braku władz. • Art. 14 Dyrektywy Kwalifikacyjnej: • Państwa • Partie lub organizacje kontrolujące państwo lub znaczną część jego terytorium • Podmioty niebędące państwami, które nie mogą lub nie chcą zapewnić ochrony

10. Uzasadniona obawa przed prześladowaniem • Brak pojęcia prześladowania w Konwencji Genewskiej • Preambuła Konwencji – odniesienie się do Karty NZ i Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka • Doktryna – Prześladowanie to trwała i systematyczna odmowa przestrzegania podstawowych praw człowieka rozpoznanych przez społeczność międzynarodową • Art. 9 Dyrektywy Kwalifikacyjnej

11. Poglądy Doktryny Prawa zawarte w Międzynarodowych Paktach • Naruszenie praw które nie mogą zostać zawieszone (prawo do życia, zakaz tortur) • Prawa, które mogą zostać zawieszone z powodu zagrożenia dla bezpieczeństwa narodu • Prawa zawarte w Pakcie Praw Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych - realizacja bez dyskryminacji

12. Art. 9 Dyrektywy Kwalifikacyjnej Akty: • Wystarczająco poważne ze względu na swoją istotę i powtarzalność i z tego powodu stwarzające poważne naruszenie praw człowieka – prawa, których nie można zawiesić na podstawie art. 15 EKPC 2. Kumulacja różnych działań, w tym takich naruszeń praw człowieka, które są wystarczająco poważne w przypadku oddziaływania na jednostkę: • Akty przemocy fizycznej i psychicznej, w tym seksualnej • Środki prawne, administracyjne, policyjne, mające charakter nieproporcjonalny lub dyskryminujący • Odmowa zadośćuczynienia sądowego wynikającego z takiej kary • Kary za odmowę odbycia służby wojskowej, gdyby jej odbycie stanowiło przestępstwo • Czyny związane z płcią lub traktowanie dzieci

13. Uzasadniona obawa przed prześladowaniem - Koncepcja subiektywno – obiektywna - Koncepcja obiektywna Zawsze - Ocena zagrożenia wnioskodawcy w przypadku powrotu do kraju pochodzenia Podręcznik UNHCR – wykazanie w rozsądnym stopniu, że przebywanie w kraju pochodzenia stało się nieznośne

14. Rasa • Szeroka interpretacja pojęcia – wszystkie grupy etniczne uważane za rasę w potocznym znaczeniu • Przynależność do specyficznych grup społecznych o wspólnych pochodzeniu należących do mniejszości • Prawdziwa lub przypisana cecha • Art. 10 Dyrektywy Kwalifikacyjnej – kolor skóry, pochodzenie, przynależność do grupy etnicznej • Międzynarodowa Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej

15. Religia • Posiadanie teistycznych, nieteistycznych lub ateistycznych poglądów • Możliwość postępowania zgodnie z tymi poglądami lub odmowa uczestniczenia w obrzędach religijnych • Przynależność do grupy w szczególnej sytuacji • Zmuszanie do konwersji lub przymus uczestnictwa w obrzędach • Poglądy religijne jako manifestacja poglądów politycznych • Przypisane poglądy religijne

16. Narodowość • Szeroka interpretacja pojęcia - Posiadanie lub brak obywatelstwa • Wspólnota kulturowa lub językowa, pochodzenie geograficzne, przekonania polityczne lub powiązanie z ludnością w innym państwie

17. Określona grupa społeczna • Posiadanie określonej wspólnej cechy, która nie może być zmieniona lub cechy istotnej dla godności danej osoby, której zmiany nie powinno się od niej oczekiwać • Wyodrębnienie lub wyizolowanie grupy od reszty społeczeństwa na skutek wspólnej charakterystyki • Szeroka definicja z art. 10.1.d Dyrektywy Kwalifikacyjnej

18. Grupy • Płeć • przemoc domowa i seksualna, • planowanie rodziny • mutylacja/obrzezanie • „westernized women” • Orientacja seksualna • Rodzina • Klasa lub kasta • Dobrowolne zrzeszenia

19. Przekonania polityczne • Rzeczywista opinia polityczna • wyrażona i niewyrażona • zaangażowanie w działalność polityczną a posiadanie poglądów • Przypisana opinia polityczna – postrzeganie danej osoby jako posiadającej określoną opinię

20. Klauzule ustania – art.1 C • Dobrowolne nabycie ochrony państwa pochodzenia • Dobrowolne przyjęcie obywatelstwa • Przyjęcie nowego obywatelstwa • Ponowne osiedlenie się w państwie pochodzenia • Ustanie warunków w związku z którymi nabyto status uchodźcy – fundamentalna zmiana

21. Klauzule wyłączenia – 1F • Zbrodnie przeciwko pokojowi, zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości • Poważna zbrodnia o charakterze niepolitycznym przed przyjazdem do państwa ochrony (DK – szczególnie okrutne przestępstwa o charakterze politycznym) • Popełnienie czynów sprzecznych z celami i zasadami narodów zjednoczonych • Ciężar dowodu – organ badający sprawę

22. Klauzule wyłączenia – 1D • Konwencja nie ma zastosowania do osób, które aktualnie korzystają z pomocy lub ochrony innych organów lub agencji ONZ • Osoby te korzystają z dobrodziejstw Konwencji ipso facto • Art. 12.1.a Dyrektywy Kwalifikacyjnej

23. Prawa Uchodźców • Genewski Dokument Podróży • Non-refoulement • Uprawnienia w kraju uchodźctwa • takie jak obywatele • najbardziej korzystne traktowanie

24. Polityka azylowa Unii Europejskiej • 1985 - Umowa z Schengen – Biała Księga o Wspólnym Rynku • 1986 – Grupa Robocza do Spraw Imigracji i Azylu • 1990 – Konwencja z Schengen i Konwencja Dublińska • 1992 – Traktat z Maastricht • 1999 – Traktat Amsterdamski

25. Traktat z Maastricht • Uznanie kwestii azylowych, zasad przekraczania granic zewnętrznych państw członkowskich, polityki migracyjnej i polityki wobec obywateli państw trzecich za należące do wspólnej polityki państw.

26. Traktat Amsterdamski • Stworzenie Strefy Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości ze swobodą poruszania się i wspólną polityką azylową • Art. 63 TWE – 5 letni okres na przyjęcie dyrektyw ustanawiających wspólne zasady polityki azylowej

27. Art. 63 TWE • Określenie zasad ustalania państwa odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku • Ustalenie minimalnych zasad przyjmowania uchodźców, minimalnych standardów kwalifikacji jako uchodźcy, minimalnych standardów procedury azylowej, zasady ustalania ochrony subsydiarnej i czasowej

28. Dalszy rozwój prawa azylowego • Program Haski - Stworzenie Wspólnego Europejskiego Systemu Azylowego do 2010 roku • 6 czerwca 2007 – Zielona Księga w sprawie stworzenia Wspólnego Europejskiego Systemu Azylowego

29. Dziękuję za uwagę!