BANKA QENDRORE DHE POLITIKA MONETARE

1. MAKROEKONOMIA 1 – Ligjerata 11 BANKA QENDRORE DHE POLITIKA MONETARE Universiteti AAB RIINVEST 28 Dhjetor 2010

2. Në këtë kapitull do të njiheni me:  Konceptin e Bankes Qendrore  Funksionet e Bankes Qendrore  Objektivat, qëllimet dhe instrumentet e Bankes Qendrore  Tregun monetar dhe mekanizmin e politikës monetare

3. Hyrje • Politika monetare është e lidhur ngushtë me Bankën Qendrore (BQ) • Politika monetare ndikon në GDP, në stabilitetin e çmimeve, papunësi etj. • Prandaj BQ përmes politkës monetare ka rol kyç në analizën ekonomike të rritjes së GDP-së • Menaxhimi i politikës monetare bëhet nga BQ përmes instrumenteve që ka në dorë BQ: • Norma e rezervave të detyrueshme • Norma bazë e interesit

4. BANKA QENDRORE: FUNKSIONET DHE INSTRUMENTET • Në çdo ekonomi tregu ekzistojnë: • Banka Qendrore (niveli i parë) dhe • Bankat komerciale (niveli i dytë) • Banka Qendrore mbikëqyrë dhe shërben si ombrellë për bankat tjera komerciale (niveli i dytë) • Banka Qëndrore mbikëqyrë politikën monetare • BQ ka lindur më vonë për t’i ruajtur BK nga falimentimi ejt. Banka Qendrore mbikëqyrë dhe shërben si “ombrellë” për: • Bankat komerciale • Institucionet financiare • Tregun e letrave me vlerë • Kursin e këmbimit

5. FUNKSIONET E BANKËS QENDRORE • Emetimi i parasë (kartëmonedhave) • Plotësimi i nevojave të ekonomisë me para • Bankë e bankave të nivelit të dytë: • kliringu i çeqeve, rezervat, etj. • Mban rezervat e institucioneve • Siguron kredi për bankat tjera • Bankë e qeverisë (për depozita, tërheqje, etj.) • Rregullimi i ofertës monetare • Ndërhyrja dhe rregullimi i tregjeve monetare • Kontrollon normën e interesit

6. PAVARËSIA E BANKES QENDRORE • Banka Qendrore në shumë vende është e pavarur nga qeveria (e cila e menaxhon politkën fiskale) • Pavarësia e Bankës Qendrore në: • caktimin e normës së interesit • rregullimin e ofertës monetare • kreditimin e qeverisë, etj. • Por Qeveria ndërhyn në punën e BQ përmes emërimit të drejtuesve • Drejtuesit e Bankës Qendrore emërohen në periudha afatgjata(psh. në SHBA guvernatori emërohet për një periudhë 14 vjeçare) • Pavarësia e BQ konsiston në pavarësinë e vendimeve që mund të marrë BQ në lidhje me politikën që do të ndjekë. • Reputacioni i Bankës Qendrore (pritjet e firmave dhe individëve)

7. OBJEKTIVAT, QËLLIMET DHE INSTRUMENTET E BANKËS QENDRORE • Si vepron politika monetare: Mekanizmi i transimsioni • Objektivat e politikës monetare • Rritje e qëndrueshme ekonomike • Stabilitet i çmimeve • Punësim i plotë • Valutë stabile, etj. • Jo të gjitha objektivat mund të realizohen njëkohësisht: lidhja inverse e disa objektivave (punësimi i lartë dhe stabiliteti i çmimeve) • Por BQ nuk ka instrument per kontrollimin e realizimit qellimeve • Prandaj përdor objektivat e ndërmjetme: • Norma e interesit • Oferta monetare

8. INSTRUMENTET E BANKËS QENDRORE • Instrumentet e PM janë hallka e parë e mekanizmit të transimisionit • Instrumentet ndahen në: • Instrumentet indirekte • Shitja dhe blerja e letrave me vlerë (bono thesari, obligacione, etj.) • Ri-financimi: banka qendrore u jep kredi bankave komerciale • Rezervat e detyrueshme • Instrumentet direkte • Nuk kërkojnë treg të zhvilluar financiar (vendet në zhvillim) • Janë të përkohshme pasi ulin konkurencën në sistemin bankar • Disa nga këto instrumente: • Kontrolli i kreditit: kufizimi i vëllimit të kredisë • Kontrolli i normës së interesit

9. TREGU MONETAR DHE MEKANIZMI I POLITIKËS MONETARE • Tregu Monetar përfshin një bashkësi institucionesh dhe agjentësh ekonomik ku realizohet shitja dhe blerja e letrave me vlerë (aksionet, Bonot e thesarit etj) • Letrat me vlerë ndahen në: • Afatshkurtra (afati i maturimit <1 vit) • Afatgjata (afati i maturimit >1 vit) • Bashkëveprimi i ofertës për para dhe i kërkesës për para përcakton sasinë e parasë në qarkullim dhe normën e interesit në ekuilibër

10. OFERTA DHE KERKESA PËR PARA • Kërkesa për para sipas teorisë Kejnsianembështetetnëkëto motive: • Motivi i transaksioneve • Përtëblerëmallradheshërbime • Motivi mbrojtës • Përtëbërëshpenzimenërastetëpaparashikuara • Motivi spekulativ • Përtëshmangurhumbjetqëvijnëngambajtja e letrave me vlerë • Kërkesa për para varet nga sasia e kërkuar e parave dhe norma e interesit: • Kur rritet Interesi bie kërkesa për para • Kur rritet GDP rritet kërkesa për para

11. MEKANIZMI I TRANSMISIONIT TË POLITIKËS MONETARE Politikë monetare ekspansioniste: Rritet oferta monetare  Ulet norma e interesit  Ulet kostoja e financimit  Rriten investimet, shpenzimet, etj.  Rritet GDP, punësimi, inflacioni

12. MEKANIZMI I TRANSMISIONIT TË POLITIKËS MONETARE

13. Banka Qendrore e Kosoves • Objektivat e BQK-së sipas ligjit në fuqi janë: • 1. Objektivi parësor i Bankës Qendrore është të nxisë dhe të mbajë një sistem financiar stabil, duke përfshirë një sistem të sigurt, të qëndrueshëm dhe efikas të pagesave. • 2. Objektiv shtesë i Bankës Qendrore i cili i nënshtrohet objektivit parësor të saj, është të kontribuojë në arritjen dhe ruajtjen e stabilitetit të çmimeve vendore. • 3. Pa paragjykuar arritjen e këtyre objektivave, Banka Qendrore mbështet politikat e përgjithshme ekonomike të Qeverisë. • 4. Banka Qendrore vepron në pajtim me parimin e ekonomisë së tregut të hapur me konkurrencë të lirë, duke favorizuar shpërndarjen efikase të resurseve.

14. Banka Qendrore e Kosoves • Detyrat e Bankës Qendrore në përmbushjen e objektivave të përcaktuara sipas ligjit në fuqi, përfshijnë: • 1.përcaktimin dhe zbatimin e politikave të një sistemi financiar stabil duke përfshirë mbikëqyrjen e një skeme të sigurimit të depozitave, kryerjen e operacioneve të tregut, si dhe ofrimin e likuiditetit emergjent;2. rregullimin, licencimin, regjistrimin dhe mbikëqyrjen e institucioneve financiare ashtu si specifikohet më tej në këtë ligj apo ndonjë ligj tjetër;3. promovimin dhe mbikëqyrjen e sistemeve të sigurta, të qëndrueshme dhe efikase të pagesave, të kliringut dhe të shlyerjes së letrave me vlerë;4. sigurimin e një furnizimi të duhur të kartëmonedhave dhe monedhave në Kosovë;

15. Banka Qendrore e Kosoves • Detyrat e Bankës Qendrore në përmbushjen e objektivave të përcaktuara sipas ligjit në fuqi, përfshijnë: • 5. mbajtjen dhe menaxhimin e rezervave ndërkombëtare;6. mbledhjen dhe publikimin e statistikave;7. kontribuon në arritjen dhe mbajtjen e stabilitetit të çmimeve vendore;8. informimin e Kuvendit të Republikës së Kosovës, Qeverisë dhe publikut të gjerë rreth politikave, detyrave dhe operacioneve të saj ashtu siç përcaktohet më tej në këtë ligj;9. veprimin si bankier, këshilltar financiar dhe agjent fiskal për Qeverinë dhe çdo organ publik dhe organizatë publike të Kosovës;10. bashkëpunimin dhe pjesëmarrjen në këshillat dhe organizatat ndërkombëtare përkitazi me çështje brenda fushës së saj të kompetencave; dhe11. realizimin e çdo aktiviteti ndihmës që rrjedhë nga ushtrimi i detyrave të saj sipas këtij ligji apo ndonjë ligji tjetër.

16. Banka Qendrore e Kosoves • Brenda kompetencave të përcaktuara me ligj, Banka Qendrore, anëtarët e organeve vendimmarrëse ose personeli i Bankës Qendrore, nuk do të marrin udhëzime nga ndonjë person apo subjekt tjetër, duke përfshirë subjektet qeveritare. Pavarësia dhe autonomia e Bankës Qendrore respektohet në çdo kohë dhe asnjë person apo subjekt nuk do të provojë të ndikoj anëtarët e organeve vendimmarrëse apo të personelit të Bankës Qendrore në realizimin e detyrave të tyre apo të ndërhyjë në aktivitetet e Bankës Qendrore.

17. Pyetje dhe Komente!