Het begeleiden van afstuderen

1. Het begeleiden van afstuderen Thema 1: Opzet onderzoek: probleemstelling • Kenniscentrum Management Economie en Recht • Haarlem, 10 januari 2012Dr. Daan Andriessen

2. Agenda • Opzet van de scholing • De nieuwe afstudeerhandleiding • Wat is onderzoek in de HBO bachelor? • Kwaliteitscriteria voor onderzoek • Probleemstelling van onderzoek • Van veldprobleem naar probleemstelling • Kwaliteitscriteria voor probleemstellingen

3. Opzet van de scholing

4. Opzet van de scholing (1) • Interactief & Concreet • Op basis van casusmateriaal dat door de docenten zelf wordt aangeleverd • Over de locaties heen in Noord en in Zuid (om van elkaar te leren en kennis te delen en te verspreiden) • Verplicht voor alle afstudeerbegeleiders, de helft dit jaar en de andere helft volgend jaar

5. Opzet van de scholing (2) • Meerdere sessies, thematisch ingericht, die parallel lopen aan het afstudeerproces • Rode draad: hoe begeleid ik de student bij het onderzoeken? Deze vraag komt bij ieder thema terug • De nieuwe afstudeerprocedure conform de nieuwe handleiding is in de teams besproken en wordt bekend verondersteld

6. Wat vinden jullie lastig bij het begeleiden van afstudeeronderzoek? • Formuleer een prangende vraag

7. De nieuwe afstudeerhandleiding

8. De nieuwe afstudeerhandleiding MER • Ontwikkeld op basis van de bestaande handleidingen • Belangrijkste verschillen mbt onderzoek: • Meer tijd voor ontwikkelen probleemstelling, deelvragen en methodologie, op basis van literatuuronderzoek • Gebruik van kwaliteitscriteria tijdens de begeleiding • Kwaliteitscriteria gebaseerd op werk van Heinze Oost en in overeenstemming criteria NVAO • 4-ogen principe bij beoordeling PvA en afstudeerrapport

9. Wat is onderzoek in de HBO bachelor?

10. ‘Onderzoek is een doelbewust en methodisch zoeken naar nieuwe kennis in de vorm van antwoorden op tevoren gestelde vragen volgens een tevoren opgesteld plan’ (Verschuren, 1994). Formele definitie van onderzoek (1)

11. Formele definitie van onderzoek (2) • Doelbewust: vanuit probleemveld, gericht op beantwoorden van probleemstelling en deelvragen • Methodisch: systematisch en volgens erkende methoden en wetensch. criteria te werk gaan • Vragen: ‘zonder vragen geen...’ • Plan: methodologie en onderzoekplan (acties, instrumenten, tijd en geld)

12. Onderzoek op HBO bachelor niveau? • Nieuwe kennis= nieuw voor de wereld met bredere geldigheid dan het individuele geval • of • Nieuwe kennis= nieuw voor de opdrachtgever en relevant voor het individuele geval HBO Bachelor

13. Oké, maar dat doen we toch al jaren? Wat is het verschil met bv. projectmanagement?

14. De handelingscyclus (Van Strien, 1986) 1. Probleemkluwen 2. Probleemkeuze 3. Diagnose/analyse 4. Plan/ontwerp 5. Ingreep/ implementatie 6. Evaluatie Strien, P.J. van (1986) Praktijk als wetenschap. Methodologie van het sociaal-wetenschappelijk handelen. Assen: Van Gorcum, 1986

15. De handelingscyclus bij praktijkgerichte vraagstukken OP BASIS VAN OP BASIS VAN OP BASIS VAN DIAGNOSE ONTWERP IMPLEMENTA-TIE EVALUATIE VOORSTEL VOOR VOORSTEL VOOR VOORSTEL VOOR

16. De onderzoekscyclus Rapportage & Presentatie Doelstelling Probleemstelling Deelvragen 1e deel literatuur-studie Conclusies & Aanbevelingen 6 1 5 4 2 • Onderzoeksplan: • Methodologie • Tijdsplanning 3 Data analyse Data verzameling (waaronder nadere literatuurstudie) = Plan van Aanpak

17. Onderzoek in HBO = handelingscyclus plus onderzoekscyclus (Leen, 2011) OP BASIS VAN OP BASIS VAN OP BASIS VAN 6 6 6 6 1 1 1 1 5 5 5 5 DIAGNOSE ONTWERP IMPLEMENTA-TIE EVALUATIE 4 4 4 4 2 2 2 2 3 3 3 3 VOORSTEL VOOR VOORSTEL VOOR VOORSTEL VOOR Onderzoekscyclus Onderzoekscyclus Onderzoekscyclus Onderzoekscyclus Leen, Jan (2011) Mondelinge communicatie

18. Veel voorkomende combinaties (1) Hoe kan … verbeterd worden?(functie: ontwerpen) OP BASIS VAN 6 1 5 DIAGNOSE ONTWERP 4 2 3 VOORSTEL VOOR Onderzoekscyclus

19. Veel voorkomende combinaties (2) Wat is het effect van …(functie: evalueren) OP BASIS VAN 6 1 5 IMPLEMENTA-TIE EVALUATIE 4 2 3 Onderzoekscyclus

20. Veel voorkomende combinaties (3) Hoe goed is plan …?(functie: evalueren) OP BASIS VAN 6 1 5 ONTWERP IMPLEMENTA-TIE EVALUATIE 4 2 3 Onderzoekscyclus

21. Veel voorkomende combinaties (4) Hoe kan … verbeterd worden en wat zijn daarvan de effecten?(functie: ontwerpen & evalueren) OP BASIS VAN OP BASIS VAN 6 1 5 DIAGNOSE ONTWERP IMPLEMENTA-TIE EVALUATIE 4 2 3 VOORSTEL VOOR Onderzoekscyclus

22. Kwaliteitscriteria voor onderzoek

23. Kwaliteitscriteria zijn hoeksteen bij afstuderen • Kwaliteitscriteria vertellen student aan welke eisen het eindproduct moet voldoen -> vooraf geven en mee laten oefenen • Student kan zich dan afvragen: wat moet ik allemaal doen in het onderzoek om deze kwaliteit te realiseren? • Docent kan criteria als leidraad gebruiken bij de begeleiding • Dezelfde kwaliteitscriteria worden gebruikt bij het beoordelen van het eindproduct

25. Kwaliteitscriteria MER Inholland • Gebaseerd op het wetenschappelijke onderzoek van Heinze Oost (Oost & Markenhof, 2002) • Aangevuld met criteria voor praktijkgericht onderzoek (Andriessen & Van Weert 2008) • Getoetst aan en aangevuld met criteria NVAO (onderzoek BE Inholland december 2010) • In handzaam formulier gezet door cluster Finance Inholland

26. Probleemstelling van onderzoek • http://www.inholland.nl/bibliotheek/digitalebibliotheek/themasites/algemeen/onderzoek+en+wetenschap.htm

27. 3. Probleemstelling • “Onderzoek begint met iemand die iets niet weet of snapt. Die vraag houdt hem bezig, ergert hem, prikkelt zijn nieuwsgierigheid. (…) De vraag is te moeilijk om snel even te beantwoorden. (…) Die moeilijk te beantwoorden vraag wordt de probleem-stelling genoemd.” (Oost en Markenhof, 2002) • Begripsverwarring: • Probleemstelling = vraagstelling = onderzoeksvraag = hoofdvraag • Veldprobleem ≠ probleemstelling • Doelstelling = einddoel van het onderzoek • Veldprobleem → doelstelling → probleemstelling → deelvragen • Een probleemstelling is een zin met een vraagteken!

28. Wat vinden jullie lastig bij het begeleiden van het ontwikkelen van een probleemstelling? • Formuleer een prangende vraag

29. Van veldprobleem naar probleemstelling1 (1) • Veldprobleem = het probleem in de praktijk (vaak gegeven door opdrachtgever) • Problemen bestaan niet. Een situatie is pas een probleem als iemand dat ervan maakt (Vermaak, 2009) • Belangrijke vraag: wie bepaalt dat iets een probleem is? Veldprobleem Kennis-probleem Probleem-stelling 1) Andriessen, D. (2011) Veldprobleem, kennisprobleem, deelvragen, in: Van Aken en Andriessen, Handboek ontwerpgericht onderzoek, Den Haag: Boom Lemma

30. Van veldprobleem naar probleemstelling (2) • Veldprobleem = een verschil tussen een bestaande en een gewenste situatie • Dit maakt een diagnose noodzakelijk: • Wat is de feitelijke situatie? Wat is de gewenste situatie? Wat is het gat tussen de feitelijke en de gewenste situatie? • Wat zijn de oorzaken van dit gat? Veldprobleem Kennis-probleem Probleem-stelling

31. Van veldprobleem naar probleemstelling (3) • Veldprobleem oplossen vereist: • Mensen & Middelen • Tijd & Gelegenheid • Kennis • Student richt zich alleen op het aanleveren van (een deel van) de kennis • Kennisprobleem = het gat tussen de bestaande en de benodigde kennis om het probleem (deels) op te lossen Veldprobleem Kennis-probleem Probleem-stelling

32. Van veldprobleem naar probleemstelling (4) • Kennisprobleem is vaak heel groot • De student moet dus een keuze maken • Probleemstelling = de vraag die het deel van het kennisgat verwoordt dat in het onderzoek wordt opgevuld • Vereist: • Kennis van zaken (literatuurstudie) • Focus • Onderhandelen Veldprobleem Kennis-probleem Probleem-stelling kennis focus

33. Maken van probleemstelling • Functioneel • Inhoudelijk verankerd • Relevant • Afgebakend • Precies

34. Een probleemstelling is functioneel Bron: Oost & Markenhof, 2002

35. Een probleemstelling is functioneel (2) Bron: Oost & Markenhof, 2002

36. Probleemstelling bepaalt het soort antwoord dat je zoekt

37. Reviewen van 2 Plannen van Aanpak • Afstuderen op basis van een onderzoek bij Manpower op het gebied van diversiteits-management • Woonlústen hypotheek

38. Doelstelling1 • In dit onderzoek willen wij zo’n analyse van verwachte woonlasten en besparingsmogelijkheden (woonlusten) in beeld brengen. Door te analyseren welke besparingen op de woonlasten mogelijk zou zijn op basis van de bovenstaande en verdere uitgangspunten. Als dat positief uitvalt, willen we nagaan of de bijbehorende maatregelen via de gevraagde hypothecaire geldlening of met een extra (voor)financiering haalbaar is en voordelen kan opleveren. Voor de klant in de vorm van besparingen. En voor de bank in de vorm van onderscheidend vermogen in de hypotheekmarkt. (p.11) • Beschrijf en bereken wat gewenste en noodzakelijke inspanningen en investeringen op korte en langere termijn zouden moeten zijn en wat het verwachte rendement is van deze investeringen op (middel) lange termijn. (p. 4) 1) NVAO: Wat willen we (laten) bereiken met dit project: onderzoeksdoelen?

39. Functioneel: Maakt de scriptie duidelijk wat de onderzoeksfunctie van de probleemstelling is?Wat is de onderzoeksfunctie in scriptie 1 en 2? • “Kan Manpower als organisatie significant beter functioneren door de verschillen tussen medewerkers met diverse culturele achtergronden gericht te benutten”? (p.5) • “We willen nu nagaan of een bredere doelstelling – het verminderen van woonlasten – voor consumenten aansprekender is.” (p.12)

40. Onderzoeksfuncties Manpower op basis van doelstelling OP BASIS VAN OP BASIS VAN DIAGNOSE ONTWERP IMPLEMENTA-TIE EVALUATIE Evalueren Ontwerpen Voorspellen (is een vorm van verklaren)

41. Onderzoeksfuncties Manpower op basis van probleemstelling OP BASIS VAN ONTWERP IMPLEMENTA-TIE EVALUATIE Evalueren Voorspellen (is een vorm van verklaren)

42. Onderzoeksfuncties Rabobank op basis van probleem- en doelstelling OP BASIS VAN ONTWERP IMPLEMENTA-TIE EVALUATIE • Evalueren • voor consument • Voor Rabobank? Voorspellen (is een vorm van verklaren)

43. Probleemstelling is inhoudelijk verankerd • Uitleg wordt gegeven over: • Het kennisgebied waarop het onderzoek betrekking heeft (bv. ondernemerschap, zakelijke dienstverlening) • Het thema waar het onderzoek over gaat(bv. acquisitie bij Private Banking, solvabiliteitsregelgeving de verzekeringsbranche) • Hoe het thema aansluit bij de problematiek van organisatie waarin het onderzoek plaats vindt en de context (sociaal, maatschappelijk, cultureel, economisch, internationaal) • Scriptie 1 en 2?

44. Een probleemstelling is relevant • Probleemstelling: • Heeft betrekking op een problematische situatie in de beroepspraktijk • Kan bij beantwoording een bijdrage leveren aan oplossing van de problematische situatie • Is nog niet beantwoord • Is geaccepteerd door de klant Scriptie 1 en 2?

45. Probleemstelling is afgebakend • Aannemelijk wordt gemaakt dat de probleemstelling een optimaal bereik heeft. • Vraag moet qua complexiteit op hbo-niveau zijn • Beantwoorden van de vraag moet voldoende werk opleveren gedurende de onderzoeksperiode, rekening houdend met: • Beschikbaarheid van informatie • Aantal betrokken stakeholders, afdelingen, processen • Beantwoorden van de vraag moet haalbaar zijn in de onderzoeksperiode gegeven bovenstaande factoren • Scriptie 1 en 2?

46. Een probleemstelling is precies • Wat is het domein? • Waar gaat de vraag over? • Wat zijn de centrale begrippen en zijn ze goed gedefinieerd? • Welke begrippen worden gebruikt om iets over het domein te zeggen? • Hoe goed gedefinieerd zijn die? • Wat is de eventuele relatie tussen de centrale begrippen en is die te onderzoeken?

47. Een probleemstelling is precies • Wat is het domein? • Diversiteitsbeleid van Manpower • Wat zijn de centrale begrippen en zijn ze goed gedefinieerd? • significant beter functioneren • de verschillen tussen medewerkers met diverse culturele achtergronden • gericht benutten • Wat is de eventuele relatie tussen de centrale begrippen en is die te onderzoeken? • kan het gericht benutten van verschillen leiden tot significant beter functioneren

48. Een probleemstelling is precies • Wat is het domein? • Hypotheekverstrekking bij de Rabobank • Wat zijn de centrale begrippen en zijn ze goed gedefinieerd? • een bredere doelstelling – het verminderen van woonlasten – • consumenten • aansprekender • Wat is de eventuele relatie tussen de centrale begrippen en is die te onderzoeken? • is een bredere doelstelling – het verminderen van woonlasten – voor consumenten aansprekender

49. Volgende keer: Maken van deelvragen

50. Volgende bijeenkomsten • Noord: • Thema 2: 9 februari • Thema 3: 16 februari          • Thema 4: 8 maart  • Thema 5: 27 maart • Zuid: • Thema 2: 24 januari            • Thema 3: 14 februari          • Thema 4:  28 februari          • Thema 5: 27 maart Iedereen kan gevallen inbrengen ter bespreking. Graag een week van tevoren mailen naar Daan Andriessen.