Tadeusz Różewicz

1. Tadeusz Różewicz Życie i twórczość

2. Dzieciństwo i lata szkolne Tadeusz Różewicz urodził się 9 października 1921 roku w Radomsku. Jego ojciec, Władysław był urzędnikiem sądowym, a matka Stefania Maria z Gelbardów zajmowała się domem. Różewicz miał dwóch braci- starszego, Janusza i młodszego, Stanisława. Wychowywali się oni w miasteczku prowincjonalnym, co jednak nie oznacza, że byli odcięci od wydarzeń świata literatury.Razem czytali nowości literackie, zbierali czasopisma takie jak „Wiadomości Literackie”, „Kuźnia Młodych”, czy „Skamander”. Tadeusz Różewicz uczęszczał do Gimnazjum Społecznego im. Feliksa Fabiańskiego w Radomsku, gdzie uzyskał „małą maturę”. Już wtedy Różewicz podchodził poważnie do Swojej twórczości. Pisywał on do pisma „Pod znakiem Marii”. Próbował swoich sił nie tylko jako poeta, ale również jako krytyk literacki. Jeszcze przed wybuchem wojny udało się młodemu poecie ogłosić jeden z wierszy na łamach miesięcznika „Wymiary” poważnego magazynu społeczno- literackiego. Różewicz - po roku wymuszonej przerwy - chciał kontynuować naukę w Liceum Leśniczym i Drzewiarskim, ale historia zmieniła jego plany. W 1939 roku na Radomsko spadały niemieckie bomby i poeta musiał uciekać z miasta.

3. Okres II wojny światowej Od 1939 Tadeusz zaczął pracować jako goniec i magazynier w Kreishauptmannschafcie w Radomsku, potem jako pracownik magistracki w kwaterunku prowadził ewidencję komornego. Następnie został uczniem stolarskim w Fabryce Mebli Giętych Thonet. Szkolił się przez pół roku, a w 1943 przeniesiono go do oddziałów leśnych. Walczył z bronią w ręku od 26 czerwca 1943 do 3 listopada 1944 na terenie powiatów radomszczańskiego, koneckiego, włoszczowskiego, opoczyńskiego i częstochowskiego. Pisał wiersze i zajmował się dziennikarstwem (prowadził pismo „Czyn Zbrojny”). Jego poezja była tak podziwiana przez partyzantów, że dowódca oddziału odkomenderował go na tydzień do napisania większego tekstu. W 1944 powstały „Echa leśne” uważane za właściwy debiut literacki Różewicza. Tomik składał się z wierszy, fraszek, humoresek, wywiadów, prozy poetyckiej utrzymanej w duchu patriotycznym. Młody Różewicz, jeszcze wtedy nieocalony, wyrażał w „Echach leśnych” jeszcze klasyczny model świata – usilnej wiary w odbudowę i zwycięstwo kultury polskiej oraz życia. W 1945 roku Tadeusz Różewicz ujawnił się w Komisji Likwidacyjnej. Trzy lata później został odznaczony Medalem Wojska Polskiego, a w 1974 r. londyńskim Krzyżem Armii Krajowej.

4. Okres powojenny Koniec wojny zastał Różewiczów w Częstochowie. Tadeusz marzył o studiach polonistycznych, przeszkodą był brak matury. Młody poeta udał się z prośbą o pomoc do Wacława Kubackiego, który obiecał wstawić się za nim u prof. Pollaka. Ten jednak bez matury Różewicza przyjąć nie chciał. Tadeusz Różewicz zdał maturę w lipcu 1945 roku. W międzyczasie napisał list do Juliana Przybosia, który w odpowiedzi zaprosił go do Krakowa. Różewicz jeszcze w 1945 podjął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, których jednak nigdy nie ukończył. Krótki okres krakowski okazał się bardzo ważny w życiu przyszłego poety. Mieszkając w Domu Literatów przy Krupniczej 22, Różewicz miał okazję być sąsiadem pisarzy kilku pokoleń. Poeta wyprowadził się z Krakowa 1947, ale pozostawił po sobie niezatarte wrażenie. Zdobył sobie przychylność Staffa, Przybosia, Miłosza oraz Lema. Okres krakowski to również czas ciągłych wyjazdów. Poeta stale podróżował do Częstochowy, gdzie miał rodzinny dom, oraz do Gliwic – tam mieszkała poznana w konspiracji Wiesława z Kozłowskich, przyszła żona poety. Bywał w Poznaniu, Wrocławiu, Warszawie, Szczecinie, a wszędzie nawiązywał kontakty z literatami. W 1948 roku zaliczył Studium Techniki Scenariusza Filmowego w Łodzi. Utrzymywał poza tym kontakt ze środowiskiem plastycznym.

5. Latem 1949 roku, z braku widoków na własne mieszkanie, przeniósł się do Gliwic. Poślubił Wiesławę. W Gliwicach urodzili się ich synowie- Kamil (1950) oraz Jan (1953). W tym czasie poeta wydał kolejne tomy: „Pięć poematów”, „Czas który idzie”, „Wiersze i obrazy”, „Równina”, ale w związku z sytuacją polityczną w kraju pojawiły się odmowy publikacji jego twórczości w czasopismach literackich. W roku 1957 nastąpiło gwałtowne poruszenie w kulturze polskiej, a Różewicz wyjechał na stypendium do Paryża. Była to jego pierwsza podróż na zachód, wcześniej widział Pragę oraz spędził rok na Węgrzech, latem 1956 odbył wyprawę do Mongolii. W Paryżu Różewicz ponownie spotkał Miłosza. Po powrocie do kraju poeta zmuszony był pożegnać bliskich. W maju 1957 roku umarł Staff, a w lipcu matka poety. Aby przezwyciężyć ogarniającą go apatię wyjechał z końcem roku do Pragi, gdzie chodził śladami Józefa K. (bohatera „Procesu” Kafki). W roku 1960 zadebiutował „Kartoteką” jako dramaturg. W tym czasie Różewicz nawiązał żywy kontakt z gliwickimi studentami z Teatrzyku STEP, którzy jako pierwsi zagrali "Świadków albo naszą małą stabilizację". W dwa lata później aktorzy STEP wystawili „Spagetti i miecz”.

6. Ostatnie lata życia W 1968 roku już jako twórca w pełni ukształtowany Różewicz przeprowadził się do Wrocławia i tam mieszkał aż do śmierci. Poeta unikał bycia w centrum, pozostawał na uboczu. Na stałe związał się z wrocławskim miesięcznikiem „Odra”. Mówił o sobie jako o poecie osiadłym, choć jego biografia naznaczona jest wieloma podróżami. Od lat 60 wiele zagranicznych wyjazdów wiązało się z jego rosnąca popularnością i z uznaniem, jakim cieszył się na całym świecie. Podróżował z okazji kolejnych edycji przekładów swojej poezji oraz by odbierać liczne nagrody. Poeta zmarł 24 kwietnia 2014 roku we Wrocławiu. Pogrzeb odbył się 29 kwietnia 2014 i zgodnie z wolą poety spisaną w testamencie jego prochy zostały złożone na cmentarzu przy kościele ewangelickim Naszego Zbawiciela w Karpaczu

7. Twórczość Różewicza Tadeusz Różewicz jest autorem 35 zbiorów wierszy i poematów, 5 zbiorów opowiadań, 12 dramatów i 9 scenariuszy napisanych razem z młodszym bratem i Kornelem Filipowiczem. Trzy z jego utworów doczekały się adaptacji filmowych: „Piwo”, „Opadły liście z drzew” i „Białe małżeństwo”. Najbardziej znane utwory: • „Jak dobrze” • „Koncert życzeń” • „Kto jest poetą” • „Lament” • „List do ludożerców” • „Oblicze ojczyzny” • „Ocalony” • „Oczyszczenie” • „Pomniki” • „Przepaść”

8. Nagrody i wyróżnienia • 1948 – Medal Wojska Polskiego • 19 lipca 1955 – Złoty Krzyż Zasługi • 1955 – Nagroda Państwowa II. stopnia • 1974 – Krzyż Armii Krajowej • 1977 – Order Sztandaru Pracy II klasy, za całokształt twórczości literackiej • 15 sierpnia 1981 – odznaka Akcji „Burza” • 7 października 1991 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego • 11 listopada 1996 – Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski • 1997 – nagroda „Złotej Kuli” • 1997 – Nagroda Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego • 22 stycznia 1999 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Śląskiego • 2000 – Order Ecce Homo • 10 marca 2000 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Opolskiego • 2000 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego • 4 kwietnia 2001 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego • 1 czerwca 2006 dyplom doktora honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego • 26 listopada 2006 – Nagroda Złotego Berła • 8 października 2007 – nadanie tytułu honoris causa przez Akademię Sztuk Pięknych we Wrocławiu • 2008 – Złoty Wawrzyn Olimpijski 2008 w kategorii poezja • 22 marca 2009 – Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” • 25 czerwca 2009 – nadanie tytułu honoris causa przez Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy w Kielcach • 18 stycznia 2011 – Nagroda specjalna Polityki „Kreator kultury 2010”

9. Dziękuję za uwagę  Prezentację przygotowała Pamela Gawęcka

10. Bibliografia • rozewicz.klp.pl • wroclaw.pl • portalwiedzy.onet.pl • wikipedia.pl • p-14-01.zend-framework.gajdaw.pl