Nowe podejście do zamówień publicznych

1. Nowe podejście do zamówień publicznych mgr Natalia Miłostan Zakład Publicznego Prawa Gospodarczego WPAiE Wrocław 2014 r.

2. Nowe podejście do zamówień publicznych oznacza wprowadzenie nowoczesnego systemu zamówień, w którym istotnymi elementami przy udzielaniu zamówień publicznych są: innowacyjność, nowoczesne rozwiązania elektroniczne oraz kryteria ekologiczne i społeczne. Jednym z kluczowych rozwiązań w nowym podejściu jest opracowanie takiej specyfikacji istotnych warunków zamówienia, która pozostawia wykonawcom możliwie dużo swobody w proponowaniu innowacyjnych rozwiązań. W większym stopniu mogą mieć tu zastosowanie tryby inne niż przetarg nieograniczony, a także narzędzia elektroniczne usprawniające proces udzielania zamówień.

3. Czym jest nowe podejście do zamówień publicznych? • Zielone zamówienia publiczne, czyli kryteria środowiskowe oceny ofert • Innowacyjne zamówienia publiczne, czyli zakup nowych technologii przez Zamawiających. • Cykl życia produktów, po co i dlaczego? • Zamówienia publiczne dla MŚP, jak to zrobić? • Zamawiający odpowiedzialny społecznie, czyli nowe wyzwania stawiane Zamawiającym • Elektroniczne instrumenty zamówień publicznych- czy to nowe podejście?

4. Podstawy prawne nowego podejścia w zamówienia publicznych • Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych , (Dz. U. z 2013 r. poz. 907, 984, 1047 i 1473 oraz z 2014 r. poz. 423) • Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, Dz.U. z 2005 nr 14, poz. 114 z późn. zm. • Komunikat Komisji Europejskiej z dnia 16 lipca 2008 r., Zamówienia publiczne na rzecz poprawy stanu środowiska, COM(2008). 400 • Komunikat interpretacyjny Komisji z dnia 4 lipca 2001 r. dotyczący prawa wspólnotowego mającego zastosowanie w odniesieniu do zamówień publicznych oraz możliwości integracji kwestii środowiskowych z zamówieniami publicznymi (COM(2002) 274 końcowy • Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dz.Urz. UE C115 z 9 maja 2008 • Dyrektywa 2004/18/WEw sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi, Dz. Urz. UE L 134 z 30 kwietnia 2004 • Dyrektywa 2004/17/WE w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych, Dz. Urz. UE L 134 z 30 kwietnia 2004 • Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady  nr 2006/32/WE  z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych oraz uchylająca dyrektywę Rady 93/79/EWG

5. Zielone zamówienia publiczne • Nowe pojęcie czy nowe podejście? • Podstawy prawne wdrożenia kryteriów środowiskowych • Zielone zamówienia publiczne – prawo czy obowiązek? • Budowanie kryteriów oceny oferty w zielonych zamówieniach publicznych • Zielone kryteria udziału w postępowaniu • Konsekwencje stosowania zielonych kryteriów – czyli dyscyplina finansów publicznych i koszty

6. Nowe pojęcie czy nowe podejście? • Zielone zamówienia publiczne „oznaczają politykę, w ramach której podmioty publiczne włączają kryteria i/lub wymagania ekologiczne do procesu zakupów (procedur udzielania zamówień publicznych) i poszukują rozwiązań ograniczających negatywny wpływ produktów/usług na środowisko oraz uwzględniających cały cykl życia produktów, a poprzez to wpływają na rozwój i upowszechnienie technologii środowiskowych”.

7. Podstawy prawne wdrożenia kryteriów środowiskowych Dyrektywy kładą nacisk na dążenie do uzyskania zamówień o najkorzystniejszej relacji jakości do ceny, przewidując możliwość uwzględniania kwestii środowiskowych w kolejnych fazach procedury udzielania zamówień publicznych: • na etapie opisu przedmiotu zamówienia (art. 23 dyr. 2004/18/WE), • na etapie kwalifikacji wykonawców (art. 45, 48 i 50 dyr. 2004/18/WE), • na etapie wyboru najkorzystniejszej oferty za pomocą środowiskowych kryteriów oceny ofert (art. 53 dyr. 2004/18/WE), • na etapie określania warunków realizacji umowy (art. 26 dyr. 2004/18/WE).

8. Ustawa Prawo zamówień publicznych • Art. 30 ust. 6 - dopuszczający możliwość odstąpienia przez zamawiającego od opisu • przedmiotu zamówienia za pośrednictwem polskich, europejskich lub międzynarodowych • norm, jeżeli zapewni on dokładny opis przedmiotu zamówienia poprzez wskazanie wymagań funkcjonalnych. Wymagania te mogą obejmować opis oddziaływania na • środowisko.

9. Art. 91 ust. 2 stanowiący, iż kryteriami oceny ofert są cena albo cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia. Wśród innych kryteriów ustawa wymienia m.in. zastosowanie najlepszych dostępnych technologii w zakresie oddziaływania na środowisko. Art. 91 ust. 8 przewiduje, iż Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, inne niż cena obowiązkowe kryteria oceny ofert w odniesieniu do niektórych rodzajów zamówień publicznych, kierując się potrzebą wdrożenia przepisów prawa Unii Europejskiej oraz mając na względzie szczególny charakter lub cel zamówienia publicznego. Na podstawie upoważnienia ustawowego przewidzianego w art. 91 ust. 8 Pzpzostało wydane rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 10 maja 2011 r. w sprawie innych niż cena obowiązkowych kryteriów oceny ofert w odniesieniu do niektórych rodzajów zamówień publicznych (Dz.U. Nr 96, poz. 559). Rozporządzenie ma na celu implementację dyrektywy 2009/33/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania ekologicznie czystych i energooszczędnych pojazdów transportu drogowego (Dz. Urz. UE L 120 z 15.05.2009, str. 5). Rozporządzenie określa inne niż cena obowiązkowe kryteria oceny ofert w odniesieniu do udzielania zamówień publicznych na zakup pojazdów samochodowych kategorii M i N [według załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 24 października 2005 r. w sprawie homologacji typu pojazdów samochodowych i przyczep (Dz. U. Nr 238, poz. 2010, z poźn. zm.)]. Obowiązek uwzględniania przy zakupie pojazdów samochodowych czynnika energetycznego i oddziaływania na środowisko ma na celu promowanie i pobudzanie rynku pojazdów o mniejszej uciążliwości dla środowiska i bardziej efektywnych energetycznie. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 10 maja 2011 r. w sprawie innych niż cena obowiązkowych kryteriów oceny ofert w odniesieniu do niektórych rodzajów zamówień publicznych (DZ. U. Nr 96, poz. 559) weszło w życie z dniem 25 maja 2011 r.

10. W celu implementacji postanowienia art. 45 ust. 2 lit. c i d i motywu 43 preambuły Dyrektywy 2004/18/WE oraz uwzględniając znaczenie ochrony środowiska, katalog przestępstw skutkujących wykluczeniem z procedury przetargowej w obecnym brzmieniu Pzpzostał rozszerzony o przestępstwa przeciwko środowisku (art. 24 ust. 1 pkt 4 – 8). W myśl tych przepisów z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego wyklucza się wykonawców będących osobami fizycznymi, spółkami osobowymi prawa handlowego oraz osobami prawnymi, którzy albo których odpowiednio wspólnicy, partnerzy, członkowie zarządu, komplementariusze albo urzędujący członkowie organu zarządzającego zostali prawomocnie skazani za przestępstwo przeciwko środowisku.

11. OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA Artykuł 23 - Specyfikacje techniczne • Specyfikacje techniczne mogą być określane m.in. w kategoriach charakterystyki lub wymagań w zakresie funkcjonalności. Wymagania te mogą obejmować opis oddziaływania na środowisko. Parametry takie muszą być jednak dostatecznie precyzyjne, aby umożliwić oferentom ustalenie przedmiotu zamówienia, a instytucjom zamawiającym udzielenie zamówienia. • W przypadku gdy instytucje zamawiające określają sposób oddziaływania na środowisko w kategoriach charakterystyki i wymagań w zakresie funkcjonalności, mogą one wykorzystać szczegółowe specyfikacje lub, jeżeli jest to konieczne, ich części, określone w ekoetykietach europejskich lub (wielo-) narodowych albo w jakichkolwiek innych ekoetykietach, pod warunkiem że: • — specyfikacje te umożliwiają odpowiednie zdefiniowanie dostaw lub usług będących przedmiotem zamówienia, • — wymagania dotyczące etykiet określa się na podstawie informacji naukowych, • — ekoetykiety przyjmowane są zgodnie z procedurą, w której mogą brać udział wszystkie zainteresowane strony, takie jak instytucje rządowe, konsumenci, producenci dystrybutorzy oraz organizacje związane z ochroną środowiska, oraz • — są one dostępne dla wszystkich zainteresowanych stron. • Instytucje zamawiające mogą zaznaczyć, że produkty i usługi opatrzone ekoetykietami uznaje się za zgodne ze specyfikacjami technicznymi określonymi w dokumentach zamówienia; muszą one przyjąć wszelkie inne odpowiednie dowody, takie jak dossier techniczne producenta lub raport z testów sporządzany przez uznaną instytucję.

12. KWALIFIKACJA WYKONAWCÓW Artykuł 48 - Środki zarządzania środowiskiem • Kwalifikacje techniczne, zawodowe wykonawców • Techniczne i/lub zawodowe kwalifikacje wykonawców są oceniane i weryfikowane w odniesieniu do zamówień publicznych na roboty budowlane i na usługi oraz wyłącznie w stosownych przypadkach, poprzez wskazanie środków zarządzania środowiskiem, które wykonawca będzie mógł zastosować podczas realizacji zamówienia. Artykuł 50 - Normy zarządzania środowiskiem, EMAS • W przypadku gdy instytucje zamawiające, (w sytuacjach stosowania środków zarządzania środowiskiem), wymagają przedstawienia zaświadczeń sporządzonych przez niezależne instytucje zajmujące się poświadczaniem zgodności działań wykonawcy z niektórymi wspólnotowymi normami zarządzania środowiskiem, odwołują się one do systemu zarządzania środowiskiem i audytu (EMAS) lub norm zarządzania środowiskiem opartych na europejskich lub międzynarodowych normach poświadczonych przez organy działające zgodnie z prawem wspólnotowym lub europejskimi lub międzynarodowymi normami dotyczącymi certyfikacji.

13. KRYTERIA UDZIELENIA ZAMÓWIENIA Artykuł 53 - Kryteriami udzielenia zamówienia są: • - w przypadku gdy zamówienia udziela się na podstawie oferty najkorzystniejszej ekonomicznie z punktu widzenia instytucji zamawiającej, różne kryteria odnoszące się do danego zamówienia publicznego, przykładowo jakość, cena, wartość techniczna, właściwości estetyczne i funkcjonalne, aspekty środowiskowe, koszty użytkowania, • rentowność, serwis posprzedażny oraz pomoc techniczna, termin dostarczenia lub czas dostarczenia lub realizacji; lub • - wyłącznie najniższa cena Kryteria takie są stosowane pod warunkiem, że: • - dotyczą przedmiotu zamówienia, • - nie mogą przyznawać instytucji zamawiającej nieograniczonej swobody wyboru, • - są wyraźnie określone, • - wskazane w ogłoszeniu i dokumentacji przetargowej, • - zgodne z prawem UE / podstawowymi zasadami traktatowymi.

14. WARUNKI REALIZACJI ZAMÓWIENIA • Artykuł 26 Instytucje zamawiające mogą określić warunki szczególne związane z realizacją zamówienia, pod warunkiem że są one zgodne z przepisami prawnymi Wspólnoty oraz zostały wskazane w ogłoszeniu o zamówieniu lub specyfikacjach. Warunki rządzące realizacją zamówienia mogą, w szczególności, dotyczyć względów społecznych i środowiskowych.

15. Kryteria oceny oferty • ETS Stwierdził, że dobór kryteriów pozafinansowych powinien uwzględniać w szczególności następujące warunki:- kryteria powinny być związane z przedmiotem zamówienia,- kryteria nie mogą dawać zamawiającemu nieograniczonej swobody wyboru,- wszystkie kryteria powinny być wymienione w dokumentacji przetargowej bądź w ogłoszeniu o zamówieniu,- kryteria powinny pozostawać w zgodności z prawem wspólnotowym, a w szczególności z zasadą niedyskryminacji

16. Najkorzystniejsza oferta ekonomicznie • UZP/ZO/0-803/02; Wyrok Zespołu Arbitrów z dnia 16 lipca 2002 r.[...] Zdefiniowanie w art. 2 ust. 1 pkt 8 ustawy o zamówieniach publicznych "najkorzystniejszej oferty" jako oferty z najmniejszą ceną lub oferty, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny oraz innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu zamówienia, nie oznacza, że w przypadku gdy Zamawiający w SIWZ ustali oprócz ceny również inne kryteria to może je pominąć przy dokonywaniu oceny ofert i wybrać ofertę, której cena jest najniższa. Zamawiający, o czym świadczą przepisy art. 24 ust. 1 i art. 27d ust. 1 ustawy o zamówieniach publicznych, jest związany postanowieniami SIWZ i jeżeli zdecydował, że oferty będą podlegały ocenie na podstawie również innych, poza ceną, kryteriów, to w trakcie prowadzonego postępowania nie może tych kryteriów odrzucić i kierować się przy wyborze oferty wyłącznie ceną. Wrocław 2012

17. Wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 3.04.2009 r. (sygn. akt: KIO/UZP 368/09) Kształtowanie poszczególnych kryteriów oceny ofert nie jest działaniem dowolnym, a ich kształt musi mieć swoje uzasadnienie w istniejących potrzebach jednostki zamawiającej. Zamawiający uprawniony jest do prowadzenia postępowania (w tym ustalania kryteriów oceny ofert), w wyniku którego nabędzie najbardziej użyteczny z jego punktu widzenia przedmiot, przy czym ocena tej użyteczności zawsze będzie miała charakter subiektywny, bo odnoszony do sytuacji i potrzeb konkretnego podmiotu. • 5. Wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 27.04.2009 r. (sygn. akt: KIO/UZP 474/09) Niedopuszczalne jest zastrzeganie sobie przez zamawiającego możliwości dokonywania zupełnie arbitralnych ocen składanych ofert, przy niedookreślonych i nieostrych kryteriach jakościowych zgodności z wymaganiami SIWZ, podejmowanych w wyniku tajnych eksperymentów, do których wyników, metodologii czy warunków przeprowadzenia wykonawcy w żaden sposób nie będą mogli się odnieść.

18. Przykłady zastosowania zielonych kryteriów oceny oferty • Wyrok Trybunału z dnia 18 listopada 2010 r. (C-226/09) • Okoliczności leżące u podstaw skargi W dniu 16 maja 2006 r. irlandzkie ministerstwo ds. sprawiedliwości, równouprawnienia oraz reformy prawa irlandzkiego opublikowało Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej ogłoszenie o przetargu na świadczenie usług tłumaczeń ustnych i tłumaczeń pisemnych na rzecz kilku instytucji właściwych w sprawie azylu. Ogłoszenie o zamówieniu stanowiło, iż zamówienie udzielone zostanie najkorzystniejszej ekonomicznie ofercie w oparciu o siedem następujących kryteriów: „1. Kompletność dostarczonej dokumentacji. 2. Deklarowana zdolność do spełnienia wymagań. 3. Liczba części [zamówienie było podzielone na części], usług i języków. 4. Kwalifikacje oraz doświadczenie w danej dziedzinie. 5. Koszty. 6. Adekwatność przedstawionych warunków. 7. Miejsca odniesienia.” W pkt VI.3 tego ogłoszenia wyjaśniono, iż siedem wymienionych kryteriów nie zostało uszeregowanych w kolejności malejącej pod względem ich znaczenia. W zaproszeniu do składania ofert kryteria te zostały przedstawione w taki sam sposób i ponumerowane od 1 do 7. Niemniej jednak dokument ten w przeciwieństwie do ogłoszenia o przetargu nie wskazywał wyraźnie, iż kryteria te nie zostały wymienione w malejącej kolejności pod względem ich znaczenia.

19. Tym samym waga przypisywana każdemu z siedmiu kryteriów służących opisaniu najkorzystniejszej ekonomicznie z punktu widzenia organu zamawiającego oferty nie została określona ani w ogłoszeniu o przetargu, ani w zaproszeniu do składania ofert. Nie wskazano również tego, czy następnie waga zostanie tym kryteriom nadana. Dwanaście spółek, z których trzy miały siedzibę poza terytorium irlandzkim, złożyło oferty w wyznaczonym w tym celu terminie, który został wyznaczony na dzień 9 czerwca 2006 r. W tym samym dniu członkowie komisji przetargowej otrzymali skalę oceny, zalecającą, aby odnośnym siedmiu kryteriom zostały przypisane następujące wagi: „1. Kompletność dostarczonej dokumentacji: 0%. 2. Deklarowana zdolność do spełnienia wymagań: 7%. 3. Ilość części, usług i języków: 25%. 4. Kwalifikacje oraz doświadczenie w danej dziedzinie: 30%. 5. Koszty: 20%. 6. Adekwatność przedstawionych warunków: 10%. 7. Miejsca odniesienia: 8%.” Owa skala oceny miała umożliwić każdemu z członków komisji przetargowej dokonanie indywidualnej wstępnej oceny przedstawionych ofert.

20. W dniu 13 czerwca 2006 r. jeden z członków tej komisji po dokonaniu w ten sposób oceny części ofert, skierował pocztą elektroniczną do członków instytucji zamawiającej, którzy sporządzili skalę oceny i przekazali komisji przetargowej złożone oferty, wiadomość, w której proponował zmianę wagi przyznaną kryteriom udzielenia zamówienia. W dniu 22 czerwca w trakcie pierwszego posiedzenia komisja przetargowa postanowiła zmienić wagę przypisaną kryteriom przed przystąpieniem do zbiorowej oceny przedstawionych ofert, obniżając do 25% wagę przypisaną czwartemu kryterium (uprzednio ustaloną na 30%) i podwyższając wagę szóstego kryterium do 15% (wcześniej ustaloną na 10%). Waga przypisana pozostałym kryteriom oceny pozostała zaś niezmieniona. Następnie komisja ta przystąpiła do oceny ofert i do udzielenia zamówienia przy zastosowaniu nowych, dopiero co zaakceptowanych wag przypisanych siedmiu kryteriom. Komisja stwierdziła, że postępowanie w sprawie udzielenia spornego zamówienia zostało przeprowadzone z naruszeniem zasady równego traktowania oraz wynikającego z niej obowiązku przejrzystości, i w związku z tym postanowiła wnieść niniejszą skargę.

21. Zamówienia przyjazne MŚP • Ułatwienie dostępu MSP do zamówień publicznych jest bardzo istotne, ze względu na wagę, jaką przedstawia ten rynek dla sektora MSP. Ustawa prawo zamówień publicznych, podobnie jak dyrektywy unijne, nie przewiduje żadnych preferencji dla MSP w realizowaniu zamówień publicznych. • Wprawdzie większość problemów, które zostały zidentyfikowane przez UE jako bariery w dostępie MSP do zamówień publicznych, została rozwiązana poprzez umieszczenie odpowiednich zapisów w ustawie Prawo zamówień publicznych, jednakże panuje przekonanie, iż znajomość tych rozwiązań wśród przedsiębiorców oraz ich stosowanie przez zamawiających jest w dalszym ciągu niewystarczająca.

22. Bariery w dostępie MSP do zamówień publicznych: • nadmierna wielkość zamówienia w stosunku do potencjału i wielkości firmy; • brak dostatecznych i jasnych informacji związanych, z jednej strony z możliwościami udziału w postępowaniu o zamówienie publiczne, z drugiej, z wymaganą procedurą; • zbyt wysokie wymagania finansowe w zakresie gwarancji i zabezpieczeń; • zbyt krótki czas na przygotowanie oferty; • zbyt wysokie wymagania dotyczące posiadania atestów, certyfikatów, zaświadczeń, itp.; • zbyt surowe wymagania związane z technicznymi standardami przedmiotu zamówienia; • wysokie koszty jakie pociąga za sobą uzyskanie ww. certyfikatów i atestów, a także z innymi obciążeniami finansowymi, takimi jak: wniesienie wadium, ustanowienie zabezpieczenia wykonania umowy na żądanie zamawiającego itp.; • opóźnienia w płatnościach dokonywanych przez zamawiającego; • brak wiedzy zamawiających na temat odpowiednich wykonawców; • zbyt częste występowanie MSP w roli podwykonawców, a nie wykonawców, co ogranicza ich wpływ na wykonanie przedmiotu zamówienia i obniża wynagrodzenie; • brak usług szkoleniowych w zakresie procedury zamówień publicznych; • niejednoznaczność i niejasność kryteriów wyboru oferty.

23. Innowacyjne zamówienia publiczne • Czym jest innowacja? • Kiedy Zamawiający decyduje się na innowacje? Kolejnym kluczowym dokumentem – istotnym dla innowacyjnych zamówień publicznych – jest opublikowany w dniu 23 lutego 2007 roku przez służby Komisji Europejskiej „Przewodnik po innowacyjnych rozwiązaniach w zamówieniach publicznych” – „Guide on dealingwith innovativesolutions In public procurement”

24. Postrzeganie zamówień publicznych jako stymulatora innowacyjnej gospodarki w Polsce wciąż nie jest wystarczające. Ponadto wydatki z budżetu państwa na badania i rozwój (B+R) na przestrzeni ostatnich lat kształtowały się na niedostatecznym poziomie: od 0,3% do 0,6% PKB. Sektor prywatny również wydatkuje zbyt mało środków na rozwój innowacji. Wzrost nakładów na B+R nawet przy maksymalnym wykorzystaniu możliwości związanych z funduszami strukturalnymi jest wciąż zbyt niski. Formalnym dokumentem, który dotyczy m.in. innowacyjnych zamówień publicznych, był przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 8 kwietnia 2008 roku dokument, opracowany przez Ministerstwo Gospodarki we współpracy z Urzędem Zamówień Publicznych, pt. „Nowe podejście do zamówień publicznych. Zamówienia publiczne a małe i średnie przedsiębiorstwa, innowacje i zrównoważony rozwój". W powyższym dokumencie zostały przedstawione rekomendacje, które powinny przyczynić się do zwiększenia wpływu zamówień publicznych na innowacyjność gospodarki, takie jak: szkolenia i kampanie promocyjne, opracowanie i upowszechnienie wzorów umów pomocnych w rozwiązaniach innowacyjnych, utworzenie „centrum informacji” dostępnej bezpłatnie on-line dla zamawiających przygotowujących i prowadzących postępowania, których przedmiotem są innowacyjne rozwiązania. Innowacyjne zamówienia publiczne mogą nie tylko sprzyjać rozwojowi popytu na innowacje, ale też są wysoce konkurencyjnym sposobem na dofinansowanie działań B+R, realizowanych przez sektor prywatny. Podsumowując powyższe informacje wprowadzające, należy wskazać, że: Innowacyjne zamówienia publiczne to proces, w którym, poprzez odpowiednie wykorzystanie i realizację procedur i instrumentów prawnych z zakresu prawa zamówień publicznych, dochodzi do udzielenia zamówień publicznych, których skutkiem jest opracowanie nowych technologii bądź zakup innowacyjnych produktów. Mogą charakteryzować się następującymi pozytywnymi przesłankami: 􀂃 odpowiednie przygotowanie i prowadzenie postępowań o udzielenie zamówienia publicznego (profesjonalne komisje przetargowe), 􀂃 wcześniejsze upublicznienie zamierzeń (wstępne ogłoszenie informacyjne), 􀂃 konsultacje z rynkiem przed udzieleniem zamówienia (dialog techniczny), 􀂃 skorzystanie z odpowiednich trybów udzielenia zamówienia (np. dialog konkurencyjny, negocjacje bez ogłoszenia), 􀂃 uwzględnienie zasady wskaźnika korzyści, tzw. value for money, 􀂃 przygotowanie opisu przedmiotu zamówienia, jak i specyfikacji istotnych warunków zamówienia, w sposób umożliwiający realizację innowacyjnych rozwiązań,

25. Dalsze prace w celu wspierania rozwoju innowacyjnych zamówień zaowocowały Komunikatem Komisji Europejskiej pt. „Zamówienia przedkomercyjne: wspieranie innowacyjności w celu zapewnienia trwałości i wysokiej jakości usług publicznych w Europie” z dnia 14 grudnia 2007 roku. W Komunikacie zajęto się tzw. zamówieniami przedkomercyjnymi, które dotyczą etapu badań i rozwoju poprzedzającego komercjalizację i co do zasady podlegają wyłączeniu ze stosowania dyrektyw w zakresie zamówień publicznych. Najistotniejsze elementy charakteryzujące zamówienia przedkomercyjne: 􀂾 zakres zamówienia obejmuje jedynie usługi badawczo-rozwojowe. Zamówienia przedkomercyjne (pre-commercialprocurement), zdaniem Komisji Europejskiej, to zamówienia na usługę badawczą, odnoszące się do innowacji technologicznych, prowadzące do powstania prototypu innowacyjnej usługi lub produktu. 􀂾 stosuje się podział ryzyka i korzyści – instytucje publiczne i branża przemysłowa dzielą się ryzykiem i korzyściami związanymi z pracami badawczo-rozwojowymi potrzebnymi do opracowania nowych, innowacyjnych rozwiązań, przewyższających rozwiązania dostępne na rynku, a samo udzielanie zamówień odbywa się na zasadach konkurencyjnych, aby wykluczyć pomoc państwa. Zamówienia przedkomercyjne, mimo iż do ich udzielania nie jest wymagane stosowanie przepisów prawa zamówień publicznych, można zaliczyć do innowacyjnych zamówień publicznych sensu largo. Zamówienie przedkomercyjne jest siłą rzeczy działaniem przygotowawczym. Umożliwia nabywcom publicznym przefiltrowanie ryzyka związanego z badaniami i rozwojem technologicznym różnych potencjalnych rozwiązań przed udzieleniem zamówienia na produkt komercyjny wprowadzany na rynek na szeroką skalę. Co istotne – dotyczą etapu badań i rozwoju poprzedzającego komercjalizację. Polegają na udzielaniu zamówień na usługi badawczo-rozwojowe, które nie są w całości opłacane przez zamawiającego lub których rezultaty nie stanowią wyłącznie jego własności. W tego typu zamówieniach zarówno ryzyko związane

26. W celu prawidłowego przeprowadzenia postępowania „na innowacyjny produkt”, należy zwrócić szczególną uwagę na następujące czynności przygotowawcze: 􀂾 określenie przedmiotu zamówienia, 􀂾 oszacowanie jego wartości, 􀂾 wybór trybu, w jakim zostanie udzielone zamówienie oraz 􀂾 przygotowanie odpowiedniej dokumentacji postępowania. Komisja przetargowa kolegialnie podejmuje decyzje, co do poszczególnych etapów postępowania, następnie przekazuje ustalenia do zatwierdzenia przez kierownika jednostki (art. 19 ustawy Prawo zamówień publicznych). Pierwszą czynnością, jakiej powinien dokonać zamawiający, jest określenie przedmiotu zamówienia. Komisja przetargowa z reguły samodzielnie opisuje przedmiot zamówienia, jednakże jeżeli przedmiot zamówienia ma specjalistyczny charakter, nic nie stoi na przeszkodzie, aby opis został dokonany np. przez wybraną jednostkę organizacyjną zamawiającego lub podmiot zewnętrzny. W tym jednak przypadku członkowie komisji przetargowej powinni dokładnie zweryfikować określenie przedmiotu zamówienia tak, aby odpowiadał zasadom wyrażonym w przepisach ustawy Prawo zamówień publicznych oraz spełniał oczekiwania samego zamawiającego pod kątem innowacyjności rozwiązań23. Właściwy dobór osób, którym przyznane zostaną kompetencje do dokonywania określonych czynności w postępowaniu, zależy od decyzji kierownika zamawiającego. Jednocześnie od sposobu określenia zakresu zadań komisji przetargowej, miejsca i roli przewodniczącego komisji przetargowej w procesie udzielania zamówienia publicznego oraz relacji między nim a kierownikiem zamawiającego w dużym stopniu zależy jakość przeprowadzanych postępowań, ich zgodność z przepisami, a także ich skuteczność.

27. Dialog techniczny jest zatem instrumentem w rękach podmiotu publicznego, umożliwiającym wykorzystywanie potencjału firm doradczych i konsultingowych, ekspertów oraz naukowców przed wszczęciem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, co powinno przyczynić się do korygowania nieścisłości w formułowaniu treści dokumentacji przetargowej. Wszelka pomoc na etapie przygotowania dokumentacji przetargowej korygowałaby ewentualne nieścisłości w formułowaniu przedmiotu zamówienia, jak i kryteriów, co przyczyniłoby się do sprawniejszego przebiegu dalszych etapów udzielania zamówienia. Stosując dialog techniczny podmiot publiczny musi mieć świadomość, iż zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy Prawo zamówień publicznych, z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego wyklucza się wykonawców, którzy wykonywali bezpośrednio czynności związane z przygotowaniem prowadzonego postępowania lub posługiwali się w celu sporządzenia oferty osobami uczestniczącymi w dokonywaniu tych czynności, chyba że udział tych wykonawców w postępowaniu nie utrudni uczciwej konkurencji.

28. Procedura konkursowa umożliwia przedstawianie nowatorskich rozwiązań oraz kreowanie myślenia innowacyjnego. Jest bardzo dobrą platformą do wymiany doświadczeń i prezentowania nowych koncepcji sektorowi publicznemu przez biznes. Procedura konkursowa została uregulowana w dyrektywie klasycznej oraz w dyrektywie sektorowej34. Konkurs nie jest procedurą obowiązkową nawet wtedy, gdy mamy do czynienia z pracami z zakresu planowania przestrzennego, projektowania czy też przetwarzania danych. Podmiot publiczny może więc zdecydować się na bezpośrednie przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na taki przedmiot zamówienia. W prawie zamówień publicznych procedura konkursowa została uregulowana w rozdziale trzecim w art. 110–127 ustawy Prawo zamówień publicznych. W konkursie podmiot publiczny może oczekiwać na przedstawienie przez jego uczestników prac konkursowych, które można ocenić. Ten właśnie etap stanowi płaszczyznę do prezentacji rozwiązań innowacyjnych, które po akceptacji można zacząć wdrażać. Kolejną procedurą umożliwiającą wspieranie rozwiązań innowacyjnych jest dialog konkurencyjny. Dialog konkurencyjny to tryb udzielenia zamówienia, w którym po publicznym ogłoszeniu o zamówieniu zamawiający prowadzi z wybranymi przez siebie wykonawcami dialog, a następnie zaprasza ich do składania ofert. Dialog konkurencyjny został przewidziany w postanowieniach dyrektywy klasycznej (2004/18 WE) w jej art. 29. Ponadto w preambule do przedmiotowej dyrektywy ustawodawca stwierdził, że w zakresie, w jakim zastosowanie procedur otwartych lub ograniczonych nie pozwala na udzielenie zamówień szczególnie złożonych, należy stosować procedurę na tyle elastyczną, że z jednej strony będzie chroniła konkurencję, z drugiej zaś stwarzała możliwość omówienia wielu aspektów z wykonawcami.

29. Innowacyjność potrzebuje ciągłych badań i rozwoju, co z kolei stymuluje konieczność pogłębiania wiedzy przez każdy z podmiotów uczestniczących w łańcuszku innowacyjnej gospodarki, począwszy od przedsiębiorstwa innowacyjnego a skończywszy na podmiocie publicznym nastawionym na innowacje, a to powoduje konieczność ponoszenia wyższych kosztów na uzyskanie i implementacje nowych rozwiązań. Najlepszym rozwiązaniem w przypadku zamówień innowacyjnych będzie konstruowanie warunków przedmiotowych, jak i kryteriów wyboru najkorzystniejszej oferty uwzględniających wskaźnik korzyści value for money, który zostanie osiągnięty wtedy, kiedy osiągniemy możliwie maksymalne korzyści w warunkach posiadanych zasobów i możliwości. Innowacyjne zamówienia publiczne mają zazwyczaj mniejszy negatywny wpływ na środowisko oraz są droższe od innych podobnych zamówień, które nie są innowacyjne.

30. Cykl życia produktów • Na mocy ustawy nowelizującej prawo zamówień publicznych z dnia 12 października 2012 r., która weszła w życie 20 lutego 2013 r., do Pzp wprowadzono nową definicję "cyklu życia produktu". • Zgodnie z art. 2 pkt 2a Pzp należy przez to rozumieć wszelkie możliwe kolejne fazy istnienia danego produktu, to jest: badanie, rozwój, projektowanie przemysłowe, produkcję, naprawę, modernizację, zmianę, utrzymanie, logistykę, szkolenie, testowanie, wycofanie i usuwanie. • Zagadnienie cyklu życia produktów łączy się pośrednio z kryterium kosztów eksploatacji. Zgodnie z art. 91 ust. 2 Pzp kryteriami oceny ofert są cena albo cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności jakość, funkcjonalność, parametry techniczne, zastosowanie najlepszych dostępnych technologii w zakresie oddziaływania na środowisko, koszty eksploatacji, serwis oraz termin wykonania zamówienia.W zamówieniach w dziedzinie obronności kryterium cyklu życia zostało wyróżnione. Zgodnie z art. 131k ust. 1 w przypadku zamówień w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa kryteriami oceny ofert są cena albo cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności kryteria, o których mowa w art. 91 ust. 2 lub kryteria takie, jak koszt cyklu życia produktu, rentowność, serwis posprzedażny i pomoc techniczna, bezpieczeństwo dostaw, interoperacyjność oraz właściwości operacyjne, określone w specyfikacji istotnych warunków zamówienia.

31. Cykl życia obejmuje wszystkie etapy istnienia produktu, robót budowlanych lub świadczenia usługi, od nabycia surowców lub wytworzenia zasobów do unieszkodliwienia, oczyszczenia i finalizacji. Uwzględniane koszty obejmują nie tylko bezpośrednie koszty pieniężne, lecz także zewnętrzne koszty środowiskowe, jeżeli mogą zostać określone kwotowo i zweryfikowane. • Pojęcie rachunku kosztów cyklu życia obejmuje wszelkie koszty w całym cyklu życia robót budowlanych, dostaw lub usług, zarówno koszty wewnętrzne (takie jak koszty projektu, produkcji, eksploatacji, konserwacji i koszty usunięcia przy wycofaniu z eksploatacji), jak i koszty zewnętrzne, o ile można je wyrazić w wartościach pieniężnych i monitorować.

32. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE  z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE • Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady  (WE) nr 106/2008 z dnia 15 stycznia 2008 r. w sprawie  wspólnotowego programu znakowania efektywności energetycznej urządzeń biurowych • Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 174/2013 z dnia 5 lutego 2013 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 106/2008 w sprawie wspólnotowego programu znakowania efektywności energetycznej urządzeń biurowych • Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/33/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania ekologicznie czystych i energooszczędnych pojazdów transportu drogowego • Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) NR 66/2010 z dnia 25 listopada 2009 r.  w sprawie unijnego oznakowania ekologicznego • Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1221/2009 z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie dobrowolnego udziału organizacji w systemie ekozarządzania i audytu we Wspólnocie (EMAS), uchylające rozporządzenie (WE) nr 761/2001 oraz decyzje Komisji 2001/681/WE i 2006/193/WE • Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/30/UE z dnia 19 maja 2010 r.  w sprawie wskazania poprzez etykietowanie oraz standardowe informacje o produkcie, zużycia energii oraz innych zasobów przez produkty związane z energią • Dyrektywa Parlamentu Europejskiego  i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków

33. Zamawiający odpowiedzialny społecznie • Społecznie Odpowiedzialne Zamówienia Publiczne odnoszą się do etapów zamówień publicznych, które uwzględniają jeden lub kilka następujących aspektów: promocja godnej pracy, poszanowanie praw człowieka i prawa pracy, wsparcie społecznego włączenia (w tym osób niepełnosprawnych) ekonomia społeczna i MSP, promocja równych szans oraz zasady ,,dostępny i przeznaczony dla wszystkich”, włączenie zrównoważonych kryteriów wraz z uwzględnieniem kwestii uczciwego i etycznego handlu przy poszanowaniu zasad traktatowych i dyrektyw w sprawie zamówień publicznych. Sposób uwzględnienia aspektów społecznych w praktyce może różnić się w zależności od rodzaju zamówienia. Obowiązujące przepisy pozwalają na określenie wymagań dotyczących warunków realizacji zamówienia w sposób, który umożliwia odniesienie się do kwestii społecznych. Co do zasady zastosowanie tego przepisu będzie jednak łatwiejsze w przypadku zamówień na roboty budowlane oraz usługi ze względu na ich charakter. Zamawiający mogą też zdecydować się na zakup usług i dóbr, które zaspokajają konkretne potrzeby określonych grup społecznych (np. osób pokrzywdzonych i dotkniętych społecznym wykluczeniem, osób niepełnosprawnych).

34. Ustawodawstwo unijne • Ustawodawstwo UE w dziedzinie zamówień publicznych odwołuje się do aspektów społecznych i potrzeby ich uwzględniania w postępowaniu przetargowym. • Preambuła do Dyrektywy 2004/18/WE głosi, iż: zatrudnienie i praca stanowią kluczowe elementy gwarantujące wszystkim równe szanse i przyczyniające się do integracji społeczeństwa. W tym kontekście zakłady pracy chronionej oraz programy pracy chronionej skutecznie przyczyniają się do integracji lub reintegracji osób niepełnosprawnych na rynku pracy. Jednakże, zakłady takie mogą być nie zdolne do uzyskania zamówień w normalnych warunkach konkurencji. W konsekwencji należy umożliwić państwom członkowskim zastrzeżenie prawa takich zakładów do udziału w procedurach udzielania zamówień lub zagwarantowania im realizacji zamówień w ramach programów pracy chronionej. (pkt. 28) Jeżeli jest to możliwe, instytucje zamawiające powinny określić specyfikacje techniczne tak, aby uwzględnić kryteria dostępności dla osób niepełnosprawnych lub przeznaczenie dla wszystkich użytkowników. Specyfikacje techniczne powinny być jasno wskazane, aby wszyscy oferenci wiedzieli, jakie wymagania określone przez instytucje zamawiające należy spełnić. (pkt. 29) • Artykuł 19 przewiduje możliwość zastrzeżenia prawa udziału w procedurach udzielania zamówień publicznych zakładom pracy chronionej lub możliwość realizacji takich zamówień w ramach programów pracy chronionej, w których większość zaangażowanych pracowników stanowią osoby niepełnosprawne, które ze względu na charakter lub stopień swojej niepełnosprawności nie mogą wykonywać swojej pracy w normalnych warunkach. Ogłoszenie o zamówieniu powinno zawierać odniesienie do tego przepisu. • Instytucje zamawiające mogą określić warunki szczególne związane z realizacją zamówienia, pod warunkiem że są one zgodne z przepisami prawnymi Wspólnoty oraz zostały wskazane w ogłoszeniu o zamówieniu lub specyfikacjach. Warunki rządzące realizacją zamówienia mogą, w szczególności, dotyczyć względów społecznych i środowiskowych (art. 26 - Warunki realizacji zamówień). • W świetle art. 27 (Obowiązki związane z podatkami, ochroną środowiska, przepisami o ochronie zatrudnienia oraz warunkami pracy) instytucja zamawiająca może określić lub zostać zobligowana przez Państwo Członkowskie do określenia w dokumentach zamówienia organu lub organów, od których kandydat lub oferent może uzyskać odpowiednie informacje na temat obowiązków związanych z (…) przepisami o ochronie zatrudnienia oraz warunkach pracy obowiązującymi w danym Państwie Członkowskim, regionie lub miejscu, w którym zamówienie ma zostać zrealizowane oraz mającymi zastosowanie wobec robót przeprowadzanych na danym terenie lub usług świadczonych podczas realizacji zamówienia. Udzielając informacji (…), instytucja zamawiająca żąda od oferentów lub kandydatów do udziału w procedurze zaznaczenia, aby podczas sporządzania swoich ofert uwzględnili oni obowiązki wynikające z przepisów o ochronie zatrudnienia i warunkach pracy obowiązujące w miejscu, w którym zamówienie ma zostać zrealizowane. • Artykuł 45 (Podmiotowa sytuacja kandydata lub oferenta) przewiduje, że podstawą wykluczenia wykonawcy z postępowania o udzielenie zamówienia jest m.in.  niewypełnienie zobowiązań dotyczących opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, zgodnie z przepisami prawnymi kraju, w którym ma siedzibę lub miejsce zamieszkania, lub zgodnie z przepisami prawnymi kraju instytucji zamawiającej.Jeżeli oferty odnoszące się do świadczenia konkretnego zamówienia wydają się rażąco niskie, instytucja zamawiająca, przed odrzuceniem tych ofert, zwraca się na piśmie do oferenta o podanie szczegółów, dotyczących tych składowych elementów ofert, które uważa za istotne. Szczegóły te mogą dotyczyć m.in. zgodności z obowiązującymi przepisami dotyczącymi ochrony zatrudnienia i warunków pracy, a także miejsca, w którym roboty budowlane, usługi lub dostawy te mają być realizowane (art. 55 - Rażąco niskie oferty)

35. Ustawodawstwo krajowe • Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych odnosi się bezpośrednio do kwestii społecznych w następujących artykułach: • Art. 22 ust. 2 umożliwia zamawiającemu zastrzeżenie w ogłoszeniu o zamówieniu, że o udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wyłącznie wykonawcy, u których ponad 50 % zatrudnionych pracowników stanowią osoby niepełnosprawne w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych lub właściwych przepisów państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego. • Art. 24 ust. 1 pkt 3-8 stanowi podstawę wykluczenia wykonawców, którzy zalegają z uiszczeniem podatków, opłat lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, z wyjątkiem przypadków gdy uzyskali oni przewidziane prawem zwolnienie, odroczenie, rozłożenie na raty zaległych płatności lub wstrzymanie w całości wykonania decyzji właściwego organu oraz które prawomocnie skazano za przestępstwo popełnione w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia, przestępstwo przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, przestępstwo przeciwko środowisku, przestępstwo przekupstwa, przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu lub inne przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowych, a także za przestępstwo skarbowe lub przestępstwo udziału w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.

36. Art. 29 ust. 4 umożliwia zamawiającemu zawarcie w opisie przedmiotu zamówienia wymagań związanych z realizacją zamówienia, dotyczących zatrudnienia osób bezrobotnych lub młodocianych w celu przygotowania zawodowego, niepełnosprawnych, innych, o których mowa w przepisach o zatrudnieniu socjalnym, a także utworzenia funduszu szkoleniowego, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy czy zwiększenia wpłat pracodawców na rzecz tego funduszu. • Art. 36 ust. 2 pkt 9 dotyczy specyfikacji istotnych warunków zamówienia, która - o ile zamawiający przewiduje takie wymagania, zgodnie z art. 29 ust. 4 - zawiera określenie w szczególności liczby osób, okresu ich zatrudnienia, sposobu dokumentowania ich zatrudnienia, utworzenia albo zwiększenia funduszu szkoleniowego oraz uprawnienia zamawiającego w zakresie kontroli spełniania przez wykonawcę tych wymagań oraz sankcji z tytułu ich niespełnienia. • Ponadto przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 25 ust. 2 ustawy PZP przewidują, że dla potwierdzenia braku podstaw do wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia wykonawcy, zamawiający żąda lub może żądać m.in.: • - aktualnego zaświadczenia właściwego oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego potwierdzającego, że wykonawca nie zalega z opłacaniem składek na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne, lub potwierdzenia, że uzyskał przewidziane prawem zwolnienie, odroczenie lub rozłożenie na raty zaległych płatności lub wstrzymanie w całości wykonania decyzji właściwego organu - wystawionego nie wcześniej niż 3 miesiące przed upływem terminu składania wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia albo składania ofert; • - aktualnej informacji z Krajowego Rejestru Karnego potwierdzającej niekaralność wykonawcy m. in. w zakresie przestępstw przeciwko prawom pracowników; • - oświadczenia wykonawcy o zatrudnianiu ponad 50% osób niepełnosprawnych w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych lub w rozumieniu właściwych przepisów państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego – jeżeli wykonawca ma siedzibę lub miejsce zamieszkania w tych państwach. • W przypadku gdy wykonawca ma siedzibę lub miejsce zamieszkania poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, składa on dokument lub dokumenty wystawione w kraju, w którym ma siedzibę lub miejsce zamieszkania, potwierdzające odpowiednio, że nie zalega z uiszczaniem podatków, opłat, składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne albo że uzyskał przewidziane prawem zwolnienie, odroczenie lub rozłożenie na raty zaległych płatności lub wstrzymanie w całości wykonania decyzji właściwego organu.

37. Odpowiedzialność z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych? • Stosowanie jawnych, jednakowych dla wszystkich wykonawców i czytelnych procedur, oraz zespołowość dokonywania ocen skutkować powinno wyeliminowaniem dowolności oceny i zapewnieniem możliwego zobiektywizowania kryterium przez co domniemanie o rzetelności doboru kryterium oceny oferty zostanie uprawdopodobnione. Zapewnić powinno tym samym równe traktowanie podmiotów biorących udział w postępowaniu. Konsekwencją wyboru najkorzystniejszej oferty, która nie spełnia wymagań określonych przez zamawiającego dla dostaw, usług lub robót budowlanych, określonych przez zamawiającego w ogłoszeniu o zamówieniu, specyfikacji istotnych warunków zamówienia lub zaproszeniu do składania ofert zostały określone w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych Wrocław 2012

38. Literatura • J. Baehr, T. Czajkowski, W. Dzierżanowski, T. Kwieciński, W. Łysakowski, Prawo zamówień publicznych, Warszawa 2007, Urząd Zamówień Publicznych, • H. Niedziela, Nowe podejście do zamówień publicznych, wyd. Difin, Warszawa 2011 • J. Niczyporuk, J. Sadowy, M. Urbanek (Red.), Nowe podejście do zamówień publicznych - zamówienia publiczne jako instrument zwiększania innowacyjności gospodarki i zrównoważonego rozwoju. Doświadczenia polskie i zagraniczne, Część I i II, Kazimierz Dolny 2011, Urząd Zamówień Publicznych, • Zielone zamówienia publiczne, Warszawa 2009, Urząd Zamówień Publicznych, • Nowe podejście do zamówień publicznych. Zamówienia publiczne a małe i średnie przedsiębiorstwa, innowacje i zrównoważony rozwój, Warszawa 2008, Ministerstwo Gospodarki, • Wspieranie rozwoju innowacji w zamówieniach publicznych z wykorzystaniem trybów negocjacyjnych, Warszawa 2011, Urząd zamówień publicznych • http://www.textiles.pl/g2/2009_03/537_fileot.pdf • http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?F;291 • www.uzp.gov.pl/cmsws/page/GetFile1.aspx?attid=1241 • www.ec.europa.eu/environment/gpp/pdf/buying_green_handbook_pl.pdf • http://ec.europa.eu/environment/gpp/pdf/toolkit/gpp_introduction_pl.pdf • www.ec .europa.eu / internal_market / publicprocurement / index_en.htm • http://ec.europa.eu/environment/gpp/toolkit_en.htm