Rola czynników środowiskowych w alergiach

1. Rola czynników środowiskowych w alergiach Prof. Witold Lukas Zakład Medycyny Rodzinnej, Śląski Uniwersytet Medyczny

2. Czynniki ryzyka nasilające prawdopodobieństwo wrażliwości alergicznej • Czas ekspozycji na czynniki egzogenne i endogenne (ciąża, okres neonatalny, wczesne dzieciństwo). • Różna ekspozycja (od wymienionych powyżej na infekcje wirusowe (zwiększona częstotliwość RSV) i bakteryjne (większa częstotliwość Gram (-)). • Rodzaj i natężenie ekspozycji na: pyłki (traw i drzew), roztocza, grzyby, pleśnie i dym tytoniowy.

3. Czynniki endogenne nasilające wrażliwość alergiczną • Ciąża • Przestawienie odporności z komórek typu Th1 na Th2 (po urodzeniu noworodki mają głównie komórki Th2). • Karmienie piersią • Mleko kobiet chorujących na choroby atopowe zawiera mniejszą ilość wydzielniczych IgA, jak również wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.

4. Czynniki endogenne nasilające wrażliwość alergiczną • Noworodki z chorobami atopowymi • Opóźnione dojrzewanie limfocytów T i B • W niektórych przypadkach – nadmierna produkcja IgE poprzedza początek pojawienia się objawów alergii. • Flora jelitowa noworodka: • zdrowa – przewaga Lactobacillus – ma działanie stymulujące komórki Th1 w układzie immunologicznym • z chorobami atopowymi – niedobór Lactobacillus

5. Przyczyny ostatnio obserwowanych zmian w ekspozycji na różne rodzaje zakażeń wirusowych i bakteryjnych. • Spożywanie (od wczesnego okresu noworodkowego) produktów żywnościowych przygotowywanych w warunkach jałowych. • Poprawa higieny osobistej, brak częstych bakterii w środowisku. • Wczesne stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum działania. • Istotny spadek częstotliwości występowania chorób zakaźnych, wywoływanych przez większość drobnoustrojów, spowodowany powszechnym stosowaniem szczepień ochronnych.

6. Przyczyny ostatnio obserwowanych zmian w ekspozycji na różne rodzaje zakażeń wirusowych i bakteryjnych. • Poprawa warunków prowadzenia gospodarstw domowych – wyższy standard życia – lepsze uszczelnienie okien w domach – gorsza wentylacja, stosowanie klimatyzatorów, coraz większa ekspozycja na grzyby i pleśnie. • Mniej dzieci w rodzinach. • Mniejszy kontakt dzieci ze swoimi rówieśnikami.

7. Marsz alergiczny – cykl życia alergii 0 – 6 miesiąc – przewaga objawów ze strony przewodu pokarmowego, możliwe zmiany skórne 7 - 12 miesiąc - objawy atopowego zapalenia skóry noworodków, objawy żołądkowo-jelitowe 2-3 rok życia – astma we wczesnym dzieciństwie 4-7 rok życia – alergiczny nieżyt nosa 8-14 rok życia – astma oskrzelowa, alergiczny nieżyt nosa

8. Egzogenne czynniki ryzyka wywołujące wrażliwość alergiczną • Pyłki • Trawy – tymotka łąkowa • Chwasty - krostawiec • Drzewa – brzoza, klon, dąb • Sierść zwierząt (zwierzęta domowe – np. chomiki, koty) • Zanieczyszczenia przemysłowe i gazy drażniące (ozon, dwutlenek siarki, tlenek azotu, formaldehyd) • Wyziewy silników samochodowych

9. Objawy przedmiotowe pomocne w rozpoznaniu chorób alergicznych • Pozioma „bruzda” na nosie • podkrążone oczy • Linie Denis-Morgana na powiekach • Twarz adenoidalna • Wydzielnicze zapalenie ucha środkowego • Zapalenie zatok obocznych nosa • Język geograficzny

10. Objawy alergii górnych dróg oddechowych • Świąd i łzawienie • Napady kichania • Niedrożność nosa • Surowiczy nieżyt nosa • „Łaskotanie i drapanie” w gardle • Duszność krtaniowa (skrócenie oddechu)

11. Nadwrażliwość na pyłki Okresy pylenia: • Koniec stycznia do początku marca – np. olcha • Kwiecień – np. brzoza, klon • Maj do końca czerwca – np. trawy (w tym zboża) • Sierpień do września – np. chwasty • Występują różnice regionalne

12. Nadwrażliwość na alergeny • Nadwrażliwość na chwasty - lato • Nadwrażliwość na roztocza w kurzu – cały rok, z nasileniem podczas zimy (z powodu sezonu grzewczego) • Nadwrażliwość na sierść i skórę zwierząt – cały rok lub przypadkowo

13. Alergie na pyłki traw i drzew • Działania profilaktyczne: • Unikaj spania przy otwartym oknie • Unikaj spacerów między 12:00 a 15:00 • Unikaj jazdy samochodem przy otwartym oknie • Unikaj jeżdżenia na rowerze • Unikaj ekspozycji na dym (palonego drewna lub grilowanego jedzenia)

14. Alergie na pyłki traw i drzew • Zalecenia • Spacery po deszczu • Ubieranie koszul z długim rękawem i spodni, aby zapobiegać wypryskom skórnym. • Codzienny prysznic lub kąpiel (i mycie głowy) oraz zmiana ubrania po spacerze lub czynnościach wykonywanych na zewnątrz • Wietrzenie domu w trakcie i po deszczu • Stworzenie dzienniczka samokontroli • Korzystanie z monitora zapylenie online http:/www.alergie.info.pl lub śledzenie komunikatów radiowych lub TV i prasowych • Korzystanie z europejskiego kalendarza pylenia

15. Alergie na pyłki traw i drzew • Zalecenia • Spędzanie czasu miejscach zawierających (teoretycznie) niewielkie ilości pyłków, np. kryte baseny, przestrzenie bez okien, miejsca w pobliżu dużych zbiorników wodnych • Planując wakacje, uwzględnienie różnic w okresie pylenia w różnych rejonach geograficznych kraju • Unikanie jedzenia miodu, picia herbat ziołowych, zażywania leków ziołowych lub stosowania aromatycznych kremów i płynów ziołowych. • Przekazywanie informacji o możliwych alergiach krzyżowych, np. na pyłki brzozy. • Unikanie silnych aromatów – eliminacja płynów do kąpieli i pod prysznic, kosmetyków ziołowych, sprayów do włosów i perfum.

16. Alergie na roztocza kurzu • Objawy: • Nieżyt nosa • Kaszel nocny • Duszność • Objawy całoroczne z nasileniem podczas sezonu grzewczego, tzn. zimą(zwłaszcza w nocy i nad ranem).

17. Alergie na roztocza kurzu – działania profilaktyczne • Zalecenia dla pacjentów: • Zmniejszenie wilgotności w domu i miejscu pracy dzięki zainstalowaniu wydajnych filtrów powietrza lub utrzymaniu odpowiedniego przepływu powietrza. • Częsta zmiana pościeli (1x w tygodniu), częste „mrożenie” pościeli podczas zimy, stosowanie antyalergicznych poszewek na poduszki i materace. • Unikanie ekspozycji na tkaniny welwetowe, futra, meble gromadzące kurz, zasłony, narzuty wełniane, dywany. • Nieprzebywanie na miejscu podczas sprzątania domu lub biura, powrót dopiero po upływie przynajmniej dwóch godzin od sprzątania lub odkurzania.

18. Alergie na roztocza kurzu – Działania profilaktyczne • Zalecenia dla pacjentów: • Unikanie przebywania na poddaszu lub w piwnicy. • Korzystanie z testu Acarex w celu określenia rodzaju roztoczy. • Co 4-6 miesięcy miejscowe stosowanie preparatu Acarosan na materace, tkaniny meblowe, dywany i chodniki. • Stosowanie płynu Acaril do płukania pościeli wypranej w temperaturze do 60ºC.

19. Alergie na przetrwalniki grzybów • Objawy: • Zapalenie spojówek (cały rok z okresami sezonowego nasilenia objawów) • Niedrożność nosa (obrzęk śluzówki nosa) • Astma • Objawy całoroczne • Pacjenci z alergią na grzyby nie mają objawów w okresie zimowym.

20. Alergie na przetrwalniki grzybów • Działania profilaktyczne w domach/ pomieszczeniach : • Usunięcie roślin doniczkowych. • Usunięcie nawilżaczy powietrza. • Unikanie pracy w bibliotekach, bankach. • Unikanie przebywania obok miejsc rozbiórki. • Unikanie zbierania grzybów lub spacerów po lesie po deszczu • Wykluczenie z diety serów pleśniowych, suszonych owoców, grzybów, wina i piwa • Unikanie przebywania w szklarniach i w pobliżu kompostowników. • Unikanie miejsc klimatyzowanych.

21. Alergie na sierść i skórę zwierząt i zwierząt domowych • Główny związek z: chomikami, kotami lub ptakami (papugi i kanarki) • Działania profilaktyczne: • Usunięcie tych zwierząt, zwłaszcza z sypialni. • Mycie kotów.

22. Alergia na produkty żywnościoweObjawy • Skóra • Pokrzywka – ostra i ostra nawracająca • Układ oddechowy • Nieżyt nosa, świsty oddechowe lub duszność • Zapalenie gardła, zapalenie krtani • Zapalenie ucha • Zapalenie oskrzeli, przewlekłe zapalenie płuc • Astma oskrzelowa

23. Alergia na produkty żywnościoweObjawy • Przewód pokarmowy • Nawracające biegunki lub zaparcia • Bóle brzucha • Bóle kolkowe w okresie neonatalnym • Refluks żołądkowo-przełykowy (ang. GERD - gastroesophageal reflux) • Układ nerwowy • Ogólne zmęczenie, nasilona bezsenność • Zaburzenia uwagi • Zaburzenia o charakterze nadaktywności, agresja • bóle głowy • Padaczka

24. Alergia na produkty żywnościoweObjawy • Układ mięśniowo-szkieletowy • Ból kończyn • Obrzęk stawów • Układ moczowy • Białkomocz • Krwiomocz

25. Reakcje krzyżowe między alergenami pokarmowymi i pyłkami (obecność profiliny w pyłkach i pokarmach) Pyłki i różne rodzaje pokarmów Trawy Surowe owoce lub warzywa – jabłka, marchewki, ziemniaki, pomidory Olcha, brzoza Orzechy, jabłka, brzoskwinie, ananasy, marchewki Życica Mąka żytnia Chwasty Seler, melony, pietruszka, zioła Lateks Banany, kiwi, awokado

26. Żywność modyfikowana genetycznie (ang. GMO – geneticallymodifiedfood) • Alergia na zboże zawierające peptycydy wprowadzane do roślin (ang. PIP - Plant Incorporated Pepticide) • Alergia na soję zawierającą gen orzechów brazylijskich

27. Odżywianie jako profilaktyka alergii • Karmienie piersią – co najmniej do 6 miesiąca • Dieta hipoalergiczna u kobiet karmiących piersią – wyłączenie: • Mleka • Jaj • Orzechów • Kakao • Ryb • Owoców cytrusowych • Dieta bezglutenowa i dieta hipoalergiczna do 1 roku • Mieszanka hipoalergiczna dla noworodków z wywiadem rodzinnym obciążonym alergiami