Kalisz, dnia 21.06.2006 Andrzej Cempel

1. Projekt „Edukacja na rzecz ochrony srodowiska” jest współfinansowanyześrodków Unii Europejskiej w ramach programu PL2003/004-379.01.01.03 Phare 2003 „Organizacje pozarządowe na rzeczzrównoważonego rozwoju”, komponent 4: „Poszanowanie energii w JST – dobre praktyki” Projekt „Edukacja na rzecz ochrony środowiska” Komponent 4 „Poszanowanie energii w JST – dobre praktyki” Kalisz, dnia 21.06.2006 Andrzej Cempel

2. Projekt „Edukacja na rzecz ochrony środowiska” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu PL2003/004-379.01.01.03 Phare 2003 „Organizacje pozarządowe na rzecz zrównoważonego rozwoju”, komponent 3: „Wsparcie finansowe dla tworzenia funkcji kontrolnych i rozbudzania świadomości w obszarze zrównoważonego rozwoju iochrony środowiska” oraz środków budżetowych. Wstęp – energia słoneczna i gospodarka paliwami Słońce jest źródłem wszelkiej energii na Ziemi Ilość energii słonecznej docierającej na Ziemię jest niewyobrażalnie wielka – wszelkie zasoby energetyczne to zaledwie równowartość czterodniowej porcji energii docierającej na Ziemię Od czasów rewolucji przemysłowej ( początek XIX wieku) ludzkość przyzwyczaiła się do rozrzutnej gospodarki energią Spalanie paliw jest źródłem 6,5 mld ton dwutlenku węgla rocznie i jest podstawową przyczyną efektu cieplarnianego obok wycinki lasów tropikalnych

3. Projekt „Edukacja na rzecz ochrony środowiska” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu PL2003/004-379.01.01.03 Phare 2003 „Organizacje pozarządowe na rzecz zrównoważonego rozwoju”, komponent 3: „Wsparcie finansowe dla tworzenia funkcji kontrolnych i rozbudzania świadomości w obszarze zrównoważonego rozwoju iochrony środowiska” oraz środków budżetowych. Poszanowanie energii jest koniecznością wobec perspektywy jej wyczerpania oraz jej rosnących cen Zasoby świata: 78% energii pochodzi z paliw kopalnych – większość ropa naftowa, potem węgiel kamienny zaś na ostatnim miejscu gaz ziemny. Reszta energii to energia odnawialna, stosunkowo najmniejszy udział energii atomowej. Pod koniec lat 90tych oceniono, że zasoby paliw wystarczą jeszcze na 50 lat przy stałym tempie eksploatacji, ostatnio jednak popyt na paliwa znacznie rośnie wraz z uprzemysławianiem się Azji i przewidywana luka popyt-podaż nastąpi już w 2010 roku Koniecznością jest oszczędne gospodarowanie zasobami istniejącymi

4. Projekt „Edukacja na rzecz ochrony środowiska” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu PL2003/004-379.01.01.03 Phare 2003 „Organizacje pozarządowe na rzecz zrównoważonego rozwoju”, komponent 3: „Wsparcie finansowe dla tworzenia funkcji kontrolnych i rozbudzania świadomości w obszarze zrównoważonego rozwoju iochrony środowiska” oraz środków budżetowych. Poszanowanie energii jest koniecznością wobec perspektywy jej wyczerpania oraz jej rosnących cen • W Polsce gros zużycia paliw pochodzi z węgla kamiennego 50%, z ropy naftowej 20%, węgla brunatnego 20% i z gazu ok. 10%. Jesteśmy czołowym producentem dwutlenku węgla w Europie – 360 mln ton rocznie, z czego tylko 42 mln jest neutralizownych przez tereny zielone. • Są rządowe zobowiązania Polski wobec UE zmniejszenia emisji dwutlenku węgla i zmiany struktury zużycia paliw w kierunku wzrostu udziału energii odnawialnej do 7,5% w roku 2010 i 14% w roku 2020

5. Projekt „Edukacja na rzecz ochrony środowiska” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu PL2003/004-379.01.01.03 Phare 2003 „Organizacje pozarządowe na rzecz zrównoważonego rozwoju”, komponent 3: „Wsparcie finansowe dla tworzenia funkcji kontrolnych i rozbudzania świadomości w obszarze zrównoważonego rozwoju iochrony środowiska” oraz środków budżetowych. Energia odnawialna – cel najbliższej przyszłości Formy pozyskania energii odnawialnej w Polsce – energia słoneczna, biomasa, zasoby geotermalne oraz niewielkie – energia wodna i wiatr Dość dobre warunki wykorzystania energii słonecznej – możliwość zastosowania głównie w kolektorach słonecznych do podgrzewania ciepłej wody. Dobre warunki produkcji biomasy – słoma, pelety, brykiety, drewno z gatunków energetycznych, olej opałowy z roślin oleistych, biogaz, .

6. Projekt „Edukacja na rzecz ochrony środowiska” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu PL2003/004-379.01.01.03 Phare 2003 „Organizacje pozarządowe na rzecz zrównoważonego rozwoju”, komponent 3: „Wsparcie finansowe dla tworzenia funkcji kontrolnych i rozbudzania świadomości w obszarze zrównoważonego rozwoju iochrony środowiska” oraz środków budżetowych. Termomodernizacja starych zasobów budowlanych znaczącym źródłem oszczędności energetycznych • Budynki projektowane i budowane do roku 1980 w większości są bardzo mało sprawne energetycznie. • Najmniej sprawne energetycznie są budynki z lat 70-tych – z nadmiernie dużymi oknami oraz dużym udziałem żelbetu • Audyt energetyczny jest podstawowym dokumentem uruchamiającym proces termomodernizacji budynku

7. Projekt „Edukacja na rzecz ochrony środowiska” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu PL2003/004-379.01.01.03 Phare 2003 „Organizacje pozarządowe na rzecz zrównoważonego rozwoju”, komponent 3: „Wsparcie finansowe dla tworzenia funkcji kontrolnych i rozbudzania świadomości w obszarze zrównoważonego rozwoju iochrony środowiska” oraz środków budżetowych. Termomodernizacja starych zasobów budowlanych znaczącym źródłem oszczędności energetycznych Audyt energetyczny wylicza jakie są planowane nakłady robót termomodernizacyjnych, oraz jaki jest czas ich zwrotu. Omówienie Ustawy Termomdernizacyjnej z 18 grudnia 1998 i Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 15 stycznia 2002

8. Projekt „Edukacja na rzecz ochrony środowiska” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu PL2003/004-379.01.01.03 Phare 2003 „Organizacje pozarządowe na rzecz zrównoważonego rozwoju”, komponent 3: „Wsparcie finansowe dla tworzenia funkcji kontrolnych i rozbudzania świadomości w obszarze zrównoważonego rozwoju iochrony środowiska” oraz środków budżetowych. Zadania audytu i rola audytu energetycznego Ocena stanu istniejącego budynku z uwzględnieniem już wykonanych usprawnień – sporządzenie rysunków inwentaryzacyjnych oraz opisów technicznych strony budowlanej i strony instalacyjnej. Propozycje działań termomodernizacyjnych wraz z określeniem ich przewidywanych kosztów i czasu ich zwrotu Podanie podstawowych parametrów – technologia ocieplenia, rodzaj i grubość materiału izolującego, ilość robót do wykonania (przybliżona).

9. Projekt „Edukacja na rzecz ochrony środowiska” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu PL2003/004-379.01.01.03 Phare 2003 „Organizacje pozarządowe na rzecz zrównoważonego rozwoju”, komponent 3: „Wsparcie finansowe dla tworzenia funkcji kontrolnych i rozbudzania świadomości w obszarze zrównoważonego rozwoju iochrony środowiska” oraz środków budżetowych. Przykładowy audyt energetyczny wraz z omówieniem Układ treści audytu – strona tytułowa, karta audytu, inwentaryzacja budynku, opisy części budowlanej i instalacji, możliwości usprawnień, Stwierdzenie, czy budynek nadaje się do termomodernizacji Propozycje działań – ocieplenia przegród, wymiana (remont) okien, warianty przeróbek instalacji grzewczej i ciepłej wody użytkowej

10. Projekt „Edukacja na rzecz ochrony środowiska” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu PL2003/004-379.01.01.03 Phare 2003 „Organizacje pozarządowe na rzecz zrównoważonego rozwoju”, komponent 3: „Wsparcie finansowe dla tworzenia funkcji kontrolnych i rozbudzania świadomości w obszarze zrównoważonego rozwoju iochrony środowiska” oraz środków budżetowych. Przykładowy audyt energetyczny wraz z omówieniem • Sposób grupowania w warianty – wg kryterium SPBT • Wybór wariantu optymalnego • Wyliczenie parametrów dla wariantu optymalnego – technicznych i ekonomicznych oraz wypełnienie karty audytu.

11. Projekt „Edukacja na rzecz ochrony środowiska” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu PL2003/004-379.01.01.03 Phare 2003 „Organizacje pozarządowe na rzecz zrównoważonego rozwoju”, komponent 3: „Wsparcie finansowe dla tworzenia funkcji kontrolnych i rozbudzania świadomości w obszarze zrównoważonego rozwoju iochrony środowiska” oraz środków budżetowych. Kwestie techniczne oraz błędy projektowe i wykonawcze związane z termomodernizacją Rozpoznanie typu stropodachu – wentylowany, pełny Rozpoznanie ścian zewnętrznych koniecznych do ocieplenia – wybór sposobu izolowania, poprawność projektowania i wykonania Sprawdzenie poprawności wykonania wentylacji – właściwa ilość kanałów wentylacyjnych

12. Projekt „Edukacja na rzecz ochrony środowiska” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu PL2003/004-379.01.01.03 Phare 2003 „Organizacje pozarządowe na rzecz zrównoważonego rozwoju”, komponent 3: „Wsparcie finansowe dla tworzenia funkcji kontrolnych i rozbudzania świadomości w obszarze zrównoważonego rozwoju iochrony środowiska” oraz środków budżetowych. Kwestie techniczne oraz błędy projektowe i wykonawcze związane z termomodernizacją • Wymiana okien a w ślad za tym wprowadzenie nawiewników okiennych • Kwestie regulacji instalacji grzewczej – zawory termostatyczne, zawory podpionowe (wyrównawczo – regulacyjne), pompy obiegowe o zmiennej wydajności, automatyka pogodowa, izolowanie lub wymiana rur ( potrzeba wymiany grzejników ??), przeróbka lub zmiana źródła ciepła • Modernizacja instalacji ciepłej wody użytkowej – kwestia kolektorów słonecznych, zawory wodooszczędne, termostatyczne, cyrkulacja,

13. Projekt „Edukacja na rzecz ochrony środowiska” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu PL2003/004-379.01.01.03 Phare 2003 „Organizacje pozarządowe na rzecz zrównoważonego rozwoju”, komponent 3: „Wsparcie finansowe dla tworzenia funkcji kontrolnych i rozbudzania świadomości w obszarze zrównoważonego rozwoju iochrony środowiska” oraz środków budżetowych. Projekt, kosztorys i specyfikacje techniczne jako podstawowe dokumenty dla przygotowania zamówienia publicznego Audyt daje wytyczne dla przygotowania projektu termomodernizacji, kosztorysu i specyfikacji technicznej. Czy zlecać projekt, czy wykonać procedurę uproszczoną? - decyduje konieczność wystąpienia o pozowolenie na budowę Zakres projektu: rzuty z opisem stolarki do wymiany ( zwłaszcza przy likwidacji lub zmianie wymiarów), zestwienie stolarki do wymiany wraz z zestawieniem nawiewników, przekrój pionowy wraz z detalami ( głównie rozwiązanie okapu – przejście izolacji pionowej ściany w izolację dachu), projekt branżowy – instalacje sanitarne – projekt regulacji instalacji grzewczej, przebudowy kotłowni

14. Projekt „Edukacja na rzecz ochrony środowiska” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu PL2003/004-379.01.01.03 Phare 2003 „Organizacje pozarządowe na rzecz zrównoważonego rozwoju”, komponent 3: „Wsparcie finansowe dla tworzenia funkcji kontrolnych i rozbudzania świadomości w obszarze zrównoważonego rozwoju iochrony środowiska” oraz środków budżetowych. Projekt, kosztorys i specyfikacje techniczne jako podstawowe dokumenty dla przygotowania zamówienia publicznego • Specyfikacje techniczne winny być dopasowane do faktycznego zakresu rzeczowego do wykonania, kwestia doboru CPV. • Kosztorysy – poziom kosztówwinien być zbliżony do audytu, jako prace towarzyszące ująć roboty o charakterze estetycznym, instalację odgromową, wyloty kanalizacji deszczowej do studzienek.

15. Projekt „Edukacja na rzecz ochrony środowiska” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu PL2003/004-379.01.01.03 Phare 2003 „Organizacje pozarządowe na rzecz zrównoważonego rozwoju”, komponent 3: „Wsparcie finansowe dla tworzenia funkcji kontrolnych i rozbudzania świadomości w obszarze zrównoważonego rozwoju iochrony środowiska” oraz środków budżetowych. Przygotowanie finansowania oraz procedury zamówienia publicznego Audyt jest dokumentem pozwalającym na poszukiwanie finansowania – pożyczka i dotacja z Funduszu Ochrony Środowiska, dotacje z Ekofunduszu, Mechanizmu Norweskiego, funduszy Unijnych, kredytu termomodernizacyjnego, kredytów komercyjnych Czy kredyt czy teżśrodki własne? Równolegle z pozyskiwaniem środków należy przygotować się do rozpisania zamówienia publicznego – kosztorysy, specyfikacje techniczne, projekt budowlani i instalacyjny Uchwała budżetowa w zakresie zapewnienia środkówwłasnych

16. Projekt „Edukacja na rzecz ochrony środowiska” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu PL2003/004-379.01.01.03 Phare 2003 „Organizacje pozarządowe na rzecz zrównoważonego rozwoju”, komponent 3: „Wsparcie finansowe dla tworzenia funkcji kontrolnych i rozbudzania świadomości w obszarze zrównoważonego rozwoju iochrony środowiska” oraz środków budżetowych. Powtarzające się rozbieżności między projektem i kosztorysem a audytem Wprowadzanie własnych rozwiązań przez projektantów i kosztorysantów – dobra praktyka – ponowna konsultacja z audytorem energetycznym Zawyżanie wartości kosztorysowej, mnożenie pozycji w kosztorysie w celu zapewnienia “zadowolenia wykonawcy” Specyfikacje techniczne zupełnie obce w stosunku do wykonywanych robót.

17. Projekt „Edukacja na rzecz ochrony środowiska” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu PL2003/004-379.01.01.03 Phare 2003 „Organizacje pozarządowe na rzecz zrównoważonego rozwoju”, komponent 3: „Wsparcie finansowe dla tworzenia funkcji kontrolnych i rozbudzania świadomości w obszarze zrównoważonego rozwoju iochrony środowiska” oraz środków budżetowych. Eksploatacja budynków po termomodernizacji kluczem do sukcesu Wskazane zaintaresowanie użytkownika budynku obniżeniem kosztów eksploatacji Celowe działania użytkowników budynków w zakresie obniżania kosztów eksploatacji – wydłużanie obniżenia nocnego, obniżenia weekendowego, wyłączanie niektórych obowodów grzewczych Edukacja ekolologiczna i techniczna dzieci w budynkach szkolnych poddanych termomodernizacji – lekcje techniki, przyrody, fizyki Poprawa estetyki budynku Poprawa fizyki budowli

18. Projekt „Edukacja na rzecz ochrony środowiska” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu PL2003/004-379.01.01.03 Phare 2003 „Organizacje pozarządowe na rzecz zrównoważonego rozwoju”, komponent 3: „Wsparcie finansowe dla tworzenia funkcji kontrolnych i rozbudzania świadomości w obszarze zrównoważonego rozwoju iochrony środowiska” oraz środków budżetowych. Certyfikacja energetyczna budynków Wprowadzenie certyfikacji energetycznej budynków w krajach UE w celu zwiększenia wpływu sprawności energetycznej budynków na ich cenę rynkową a w dalszej perspektywie może też na racjonowanie zużycia energii Konieczność wykonania bilansu ciepła w celu określenia klasy energetycznej – klasy od “A” - niskoenergetyczny do “F” - bardzo energochłonny Określenie zapotrzebowania na energię w kWh/metr kwadratowy w sezonie grzewczym przez niezależnego eksperta energetycznego Przejście do określenia kosztów ogrzewania - tabela

19. Projekt „Edukacja na rzecz ochrony środowiska” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu PL2003/004-379.01.01.03 Phare 2003 „Organizacje pozarządowe na rzecz zrównoważonego rozwoju”, komponent 3: „Wsparcie finansowe dla tworzenia funkcji kontrolnych i rozbudzania świadomości w obszarze zrównoważonego rozwoju iochrony środowiska” oraz środków budżetowych. Ważność certyfikacji energetycznej w świetle Dyrektyw Unijnych Cel dalszy – ograniczenie zużycia energii, cel bliższy – wzrost świadomości energetycznej użytkowników budynków i ludności ogółem Budynki mieszkalne i użyteczności publicznej w Europie pochłaniają ok. 40% produkcjienergii Biorąc pod uwagę ogół kosztów, które w ciągu swego życia pochłania budynek to wydatki na ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody to aż 74%, koszty budowy to tylko 11%, zaś koszty remontów to tylko 5% Budownictwo pasywne z wykorzystaniem energii odnawialnych to dalszy etap rozwoju budownictwa już w najbliższej przyszłości

20. Projekt „Edukacja na rzecz ochrony środowiska” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu PL2003/004-379.01.01.03 Phare 2003 „Organizacje pozarządowe na rzecz zrównoważonego rozwoju”, komponent 3: „Wsparcie finansowe dla tworzenia funkcji kontrolnych i rozbudzania świadomości w obszarze zrównoważonego rozwoju iochrony środowiska” oraz środków budżetowych. Dziękuję za uwagę