Akcje przedsiębiorstwa Obligacje Waluty Instrumenty pochodne Wkłady bankowe Bony skarbowe

1. Portfel inwestycyjny Budowa portfela inwestycyjnegoPodstawowe zasady dywersyfikacji portfela inwestycyjnegoPortfele mieszane Instrumenty pochodne a procesie zarządzania portfelem papierów wartościowych

2. Portfel inwestycyjny to kombinacja różnych instrumentów inwestycyjnych, zebranych razem w jednym celu - pomnażania pieniędzy. Do portfela można wliczać wszelkie nabytki.

3. Akcje przedsiębiorstwa • Obligacje • Waluty • Instrumenty pochodne • Wkłady bankowe • Bony skarbowe • Dzieła sztuki

4. Rodzaje portfeli • Portfel bezpieczny - opiera się na strategii bezpiecznej i polecany jest osobom, dla których najważniejsze jest bezpieczeństwo i zachowanie wysokiej płynności inwestycji, lub mogących zainwestować środki na krótki okres czasu. Zalecany horyzont inwestycyjny w portfelu bezpiecznym jest krótki i może wynosić nawet poniżej jednego roku, przy czym poziom ryzyka jest bardzo niski. Inwestycje w tym portfelu w 100% lokowane są w obligacje.

5. Portfel stabilnego wzrostu - przeznaczony jest dla inwestorów oczekujących stopy zwrotu wyższej niż w przypadku portfela bezpiecznego i jednocześnie akceptujących umiarkowane ryzyko inwestycyjne związane z lokowaniem aktywów w akcje. Horyzont inwestycyjny w portfelu stabilnego wzrostu to okres powyżej jednego roku. Poziom ryzyka w tym portfelu jest stosunkowo niski. Inwestycje lokowane są w 70% w obligacje, a w 30% w akcje.

6. Portfel zrównoważony - strategia inwestowania w tym portfelu przeznaczona jest dla osób oczekujących większych zysków osiąganych w długim okresie i akceptują średnie ryzyko związane z inwestycjami w akcje. Horyzont inwestycyjny portfela zrównoważonego wynosi powyżej 2 lat, przy zachowaniu średniego poziomu ryzyka inwestycyjnego. Inwestycje dzielą się tu w połowie na akcje (50%) oraz obligacje (50%).

7. Portfel aktywnej alokacji - idealny jest dla osób oczekujących wyższej stopy zwrotu niż lokaty bankowe i jednocześnie akceptujących podwyższone ryzyko związane ze zwiększoną obrotowością składników portfela i inwestycjami w akcje. Horyzont inwestycyjny w portfelu aktywnej alokacji powinien przekraczać okres 1 roku.

8. Portfel akcji - strategia inwestycji w portfelu akcji jest przeznaczona dla osób, które oczekują wysokich zysków oraz akceptują wysokie ryzyko związane z inwestycjami w akcje. Okres inwestycji w portfelu akcji powinien wynosić powyżej 3 lat. Poziom ryzyka jest dość wysoki w tym portfelu, dlatego że składa się on w 100% z inwestycji w akcje.

9. Portfel małych i średnich spółek - ten portfel jest przeznaczony dla osób, które oczekują wysokich zysków oraz akceptują wysokie ryzyko związane z inwestycjami w akcje małych i średnich spółek. Horyzont inwestycyjny w portfelu małych i średnich spółek powinien być dłuższy niż 3 lata. Poziom ryzyka jest wysoki. Środki pieniężne w tym portfelu lokowane są w 100% w akcje.

10. Portfel indywidualny - budowany jest według szczególnych, specyficznych oczekiwań danej osoby, która powinna określić między innymi własne wymagania dotyczące między innymi celu inwestowania oraz horyzontu czasowego inwestycji. Należy również ocenić stopień akceptacji ryzyka, płynności portfela indywidualnego oraz struktury portfela a w szczególności procentowych progów inwestycyjnych dla poszczególnych papierów wartościowych, kwotowych limitów zaangażowania.

11. Portfel papierów dłużnych - celem inwestycyjnym jest stabilny wzrost wartości powierzonych aktywów, tak w kategoriach nominalnych jak i realnych, przy zachowaniu niskiego ryzyka inwestycyjnego. Portfel ten składa się z instrumentów dłużnych, takich jak bony skarbowe, różnego typu obligacje, krótkoterminowe papiery dłużne emitowane przez przedsiębiorstwa, certyfikaty depozytowe i inne instrumenty rynku pieniężnego.

12. Analiza portfela inwestycyjnego • Analiza portfela inwestycyjnego zajmuje się technikami inwestowania w więcej niż jeden walor. Zasadniczym motywem kupowania więcej niż jednego papieru wartościowego jest chęć zmniejszenia ryzyka przez dywersyfikację i zoptymalizowanie przychodu i ryzyka inwestycji. A więc poprawne skonstruowanie portfela inwestycyjnego pozwala na osiągnięcie zamierzonych celów. W klasycznym podejściu portfel papierów wartościowych charakteryzuje się określonymi parametrami: stopą zwrotu i ryzykiem. Aby było możliwe określenie tych parametrów, a tym samym budowa portfela potrzebna jest formalizacja zasad związanych z jego konstrukcja.

13. Wynika to z faktu, iż inwestora interesuje przede wszystkim zysk, i ryzyko związane z inwestycja. Poza tym jest on zainteresowany takim doborem walorów, aby zminimalizować prawdopodobieństwo nieosiągnięcia zamierzonego zwrotu. W klasycznej analizie portfelowej wykorzystuje się w tym celu pewne zasady rachunku prawdopodobieństwa, elementy statystyki oraz matematyki. Na tej podstawie wyprowadza się rożne modele matematyczne pozwalające na konstrukcję portfela papierów wartościowych. Modele te pozwalają nie tylko na wyznaczenie parametrów portfela, ale również na ich podstawie możliwe jest określenie zachowań stóp zwrotu akcji w zależności od wybranych indeksów (np. rynkowych WIG), lub innych charakterystyk mających związek z kształtowaniem stóp zwrotu. Metody analizy portfelowej zalicza się do grupy metod pozwalających dokonywać inwestycji długoterminowych.

14. Dywersyfikacja portfela inwestycyjnego • Dywersyfikacja portfela inwestycyjnego polega na takim doborze instrumentów finansowych, który pozwali na minimalizację ryzyka. Określenie „dywersyfikacja inwestycji” po raz pierwszy pojawiło się około 50 lat temu. Prekursorem zarządzania portfelowego był Markowitz, który jako pierwszy zaproponował metody wyznaczania portfeli efektywnych. Podstawą tych portfeli jest minimalizacja ryzyka przy danej stopie zwrotu lub maksymalizacja stopy zwrotu przy dużym ryzyku.

15. Konstruowanie portfela papierów wartościowych w podejściu zaproponowanym przez Markowitza wymaga kilku założeń: • Stopa zwrotu z inwestycji wyraża osiągane z niej dochody, przy czym inwestorzy znają rozkład prawdopodobieństwa osiągnięcia danych stóp zwrotu • Szacunki inwestorów dotyczące ryzyka są proporcjonalnie do osiąganych stóp zwrotu • Swoje decyzje inwestorzy uzależniają tylko od dwóch parametrów: stopy zwrotu i ryzyka • Inwestorzy są skłonni podejmować minimalne ryzyko przy danej stopie zwrotu, a przy danym poziomie ryzyka wybierają portfel o największej rentowności

16. Główna teza postawiona przez autora publikacji zaprzeczała dotychczasowym praktykom podejmowania decyzji inwestycyjnych w oparciu o maksymalizację zysku. Wprowadzała nowy element do procesu decyzyjnego – bezpieczeństwo. Markowitz radził poszukiwać inwestycji, które nie tylko przyniosą zysk, ale również zminimalizują ryzyko. Jego teoria zyskała zwolenników na całym świecie. Do dziś pozostaje aktualna i jest polecana przez specjalistów jako złoty środek, zapewniający bezpieczeństwo inwestycji.

17. Instrumenty pochodne Instrumenty pochodne – derywaty – instrumenty finansowe, których wartość uzależniona jest od ceny innego aktywu. Rynek instrumentów pochodnych jest najmłodszym i zarazem najbardziej dynamicznie rozwijającym się segmentem rynku finansowego.

18. Instrumenty pochodne Swapy Kontrakty terminowe Opcje Forward Futures

19. OPCJE - definicja Instrument finansowy dający nabywcy prawo, ale nie zobowiązujący go do zakupu (w przypadku opcji kupna), lub sprzedaży (w przypadku opcji sprzedaży) określonego instrumentu bazowego, po ustalonej cenie, w określonym czasie w przyszłości.

20. OPCJE – strony kontraktu • Kupujący W zamian za prawo do zrealizowania swojej opcji płaci premię określając tym samym maksymalną stratę, jaką jest w stanie zaakceptować. • Sprzedający Otrzymuje na swój rachunek premię opcyjną w zamian za obowiązek zrealizowania swojego zobowiązania wobec kupującego. Premia ta stanowi maksymalny zysk, jaki może on osiągnąć na tej transakcji.

21. termin wykonania opcji – termin, w którym opcja może zostać wykonana, • cena wykonania – cena, po jakiej opcja zostanie wykonana (wartość stała), • premia – cena prawa, które posiadacz opcji nabywa (wartość zmienna). OPCJE – podstawowe terminy

22. OPCJA • Opcja kupna, inaczej opcja call • Opcja sprzedaży, inaczej opcja:put • Opcja kupna jest to prawo kupna określonej ilości instrumentu podstawowego po ustalonej cenie • Opcja sprzedaży jest to prawo kupna określonej ilości instrumentu podstawowego po ustalonej cenie w ustalonym czasie

23. Strona długa w opcji jest nazywana posiadaczem (holder) opcji. Strona krótka w opcji jest nazywana wystawcą (writer) opcji. Opcja jest prawem, które nabywa jej posiadacz. Z kolei wystawca opcji przyjmuje zobowiązanie dokonania transakcji kupna/sprzedaży, gdy posiadacz opcji chce skorzystać z tego prawa – nazywa się to wykonaniem opcji. • Oznacza to: • W wypadku wykonania opcji kupna wystawca sprzedaje instrument podstawowy posiadaczowi • W wypadku wykonania opcji sprzedaży wystawca kupuje instrument podstawowy od posiadacza.

24. Występowanie prawa kupna lub prawa sprzedaży po ustalonej cenie oznacza, że za pomocą opcji występuje transfer ryzyka ceny instrumentu podstawowego od posiadacza tej opcji do wystawcy opcji. • Opcja jest prawem, które jest ważne przez pewien okres. Po terminie wygaśnięcia prawo nie przysługuje. Jeżeli opcja nie zostanie wykonana do terminu wygaśnięcia, to wygasa i nie ma żadnej wartości. Jeżeli chodzi natomiast o okres przed terminem wygaśnięcia, to można tu dokonać podziału:

25. Opcja amerykańska może być wykonana w dowolnym dni terminu wygaśnięcia włącznie • Opcja europejska może być wykonana jedynie w dniu będącym terminem wygaśnięcia • Opcja jest prawem, za które posiadacz opcji musi zapłacić jej wystawcy. Wynika z tego, że dochód posiadacza opcji jest niższy niż dochód. • Z kolei dochód posiadacza opcji jest niższy niż wypłata.

26. X- cena wykonania Dochód S-wartość instrumentu W-wartość opcji X S W Nabywca opcji płaci wystawcy premię opcyjną Dochód posiadacza opcji call. Kwota rozliczenia jest wypłacana wówczas, gdy WIG20 WZROŚNIE POWYŻEJ kursu wykonania opcji.

27. Dochód Wystawca otrzymuje od nabywcy premię opcyjną X S Dochód wystawcy opcji call Zobowiązanie do wypłaty nabywcy opcji kwoty rozliczenia, gdy WIG20 WZROŚNIE POWYŻEJ kursu wykonania opcji

28. Dochód X S Dochód posiadacza opcji put Kwota rozliczenia jest wypłacana wówczas, gdy WIG20 SPADNIE PONIŻEJ kursu wykonania opcji.

29. Dochód X S Dochód wystawcy opcji put Zobowiązanie do wypłaty nabywcy opcji kwoty rozliczenia, gdy WIG20 SPADNIE PONIŻEJ kursu wykonania opcji

30. Przykład 1: W dniu 30 maja wystawiona została amerykańska opcja call. Instrumentem podstawowym jest waluta euro, ściślej; opcja wystawiona jest na 10 000 euro, termin wygaśnięcia przypada 20 czerwca tego samego roku, a cena wykonania wynosi 4,10 zł za 1 euro. Cena opcji wynosi 0,08 w przeliczeniu na 1 euro, czyli łącznie 800 zł. Oznacza to, że posiadacz opcji zapłacił 800 zł za prawo kupna od wystawcy opcji 10 000 euro po cenie 4,10 zł za 1 euro w terminie do 20 czerwca włącznie. Jeśli w okresie do 20 czerwca kurs euro (kurs spot) będzie poniżej 4,10 zł, to opcja nie zostanie wykonana i wygaśnie 20 czerwca.

31. Jeśli zaś w tym okresie kurs euro przekroczy 4,10 zł, to opcja zostanie wykonana, gdyż jej posiadacz skorzysta z prawa zakupu euro po cenie wykonania niższej niż cena rynkowa euro. W przypadku kursu euro wynoszącego 4,22 zł wypłata posiadacza opcji wynosi 1200 zł (0,12*10 000). Dochód posiadacza opcji w uproszczonym podejściu wynosi 400 zł (1200-800).

32. Przykład 2. W dniu 30 maja wystawiona została amerykańska opcja put. Instrumentem podstawowym jest waluta euro, ściślej: opcja jest wystawiona na 10 000 euro, termin wygaśnięcia przypada 20 czerwca tego samego roku, a cena wykonania wynosi 4,05 z 1 euro. Cena opcji wynosi 0,06 zł w przeliczeniu na 1 euro, czyli łącznie 600 zł. Oznacza to, że posiadacz opcji zapłacił 600 zł za prawo sprzedaży wystawcy opcji 10 000 euro po cenie 4,05 zł za 1 euro w terminie do 20 czerwca włącznie. Jeśli w okresie do 20 czerwca kurs euro (kurs spot) będzie powyżej 4,05 zł, to opcja nie zostanie wykonana i wygaśnie 20 czerwca.

33. Jeśli za w tym okresie kurs euro spadnie poniżej 4,05 zł, to opcja zostanie wykonana, gdyż jej posiadacz skorzysta z prawa sprzedaży euro po cenie wykonania wyższej niż cena rynkowa euro. W przypadku kursu euro wynoszącego 3,98 zł wypłata posiadacza opcji wynosi 700 zł (0,07 *10 000). Dochód posiadacza opcji w uproszczonym podejściu wynosi 100 zł (700-600).

34. Przykład 3. Rozpatrywana jest opcja call, wystawiona na indeks Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie, jest to indeks WIG20. Jest to opcja europejska, wygasająca za 3 miesiące, cena wykonania wynosi 2700 pkt. Pewien podmiot kupił tę opcje (ajął długą pozycję), inny podmiot wystawił ją (zajął krótką pozycję). 1 pkt indeksu giełdowego przy przeliczeniu równy jest 10 zł. Cena opcji wynosi 105 pkt, a zatem 1050 zł. Sumę tę płaci strona długa, otrzymuje zaś strona krótka.

35. 1. Wartość indeksu WIG20 wynosi 2830 pkt. Wtedy opcja jest wykonania, a wypłata strony długiej (płacona przez stronę krótką) wynosi 1300 zł tj. (2830 – 2700) * 10 zł. W uproszczeniu dochód strony dlugiej wynosi 250 zł (1300 – 1050). • 2. Wartość indeksu WIG20 wynosi 2660 pkt. Wtedy opcja nie jest wykonana i wygasa, strona długa poniosła koszt równy cenie opcji, czyli 1050 zł. • 3 Wartość indeksu WIG20 wynosi 2700 pkt. Wtedy nie ma znaczenia, czy opcja jest wykonana, czy nie, wypłata wynosi 0, a strona długa poniosła koszt równy cenie opcji, czyli 1050 zł.

36. Przykład 4. Rozpatrywana jest opcja put, wystawiona na indeks Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie, jest to indeks WIG20. Jest to opcja europejska, wygasająca za 3 miesiące, cena wykonania wynosi 2650 pkt. Pewien podmiot kupił tę opcję (zajął długą pozycję), inny podmiot wystawił ją (zajął krótką pozycję). 1 pkt indeksu giełdowego przy przeliczaniu równy jest 10 zł. Cena opcji wynosi 85 pkt, a zatem 850 zł. Sumę tę płaci strona długa, otrzymuje zaś strona krótka. Rozpatrzymy trzy sytuacje w terminie wygaśnięcia opcji.

37. 1. Wartość indeksu WIG20 wynosi 2540 pkt. Wtedy opcja jest wykonana, a wypłata strony długiej (płacona przez stronę krótką) wynosi 1100 zł, tj. (2650 – 2540)*10 zł. W uproszczeniu dochód strony dlugiej wynosi 250 zł (1100-850). • 2. Wartość indeksu WIG20 wynosi 2720 pkt. Wtedy opcja nie jest wykonana i wygasa, strona długa poniosła koszt równy cenie opcji, czyli 850 zł. • 3. Wartość indeksu WIG20 wynosi 2650 pkt. Wtedy nie ma znaczenia, czy opcja jest wykonana, czy nie, wyplata wynosi 0, a strona długa poniosła koszt równy cenie opcji, czyli 850 zł.

38. Opcja jest in the money ITM w przypadku opcji call wykonanie jest opłacalne : - wartość instrumentu podstawowego jest wyższa niż cena wykonania • w przypadku opcji put: wartość instrumentu podstawowego jest niższa niż cena wykonania • Opcja jest out of the money, gdy wykonanie jej nie jest opłacalne tzn. gdy: • w przypadku opcji call: wartość instrumentu podstawowego jest wyższa niż cena wykonania • W przypadku opcji put: wartość instrumentu podstawowego jest wyższa niż cena wykonania

39. Opcja jest at hte money, gdy wartość instrumentu podstawowego jest równa cenie wykonania (dotyczy to opcji call i opcji put)

40. C ATM ATM ITM OTM OTM ITM S Opcja put: ITM, OTM, ATM Opcja call: ITM, OTM, ATM

41. Opcja finansowa jest instrumentem, który cechuje się tym, że: • Nabywcy daje prawo (lecz nie obowiązek) kupna (w przypadku opcji kupna) lub sprzedaży (w przypadku opcji sprzedaży) danego dobra po z góry określonej cenie w dniu wygaśnięcia opcji lub w dowolnym momencie od daty zawarcia kontraktu opcyjnego. Omawiana transakcja wiąże się z zapłatą przez nabywcę premii opcyjnej. • Sprzedający jest natomiast zobowiązany do sprzedania lub zakupu (w zależności od rodzaju opcji) dobra będącego przedmiotem kontraktu w momencie, w którym nabywca uzna wykonywanie opcji za opłacalne i zdecyduje się na skorzystanie z posiadanego prawa.

42. Opcja finansowa Opcja to prawo posiadacza do zakupu (opcja kupna) lub sprzedaży (opcja sprzedaży) określonego instrumentu podstawowego w określonym przedziale czasu (opcja amerykańska) lub w konkretnym momencie (opcja europejska) po ustalonej cenie od wystawiającego opcję.

43. Kontrakty terminowe – definicja Kontrakt terminowy jest umową między dwoma stronami – kupującym i sprzedającym – dotyczącą kupna lub sprzedaży określonych aktywów w określonym czasie w przyszłości po określonej cenie.

44. Kontrakty terminowe – podstawowe terminy • Otwarcie pozycji – Każdorazowe wejście na rynek, • Otwarcie pozycji długiej – zakup kontraktu, • Otwarcie pozycji krótkiej – sprzedaż kontraktu, • Zamknięcie pozycji – zajęcie pozycji przeciwstawnej do pozycji wcześniej zajętej.

45. cena moment sprzedaży kontraktu – zamknięcie pozycji Kontrakty terminowe – pozycja długa 2000 Zysk inwestora 1000 moment kupna kontraktu – otwarcie długiej pozycji czas

46. cena moment sprzedaży kontraktu – otwarcie krótkiej pozycji Kontrakty terminowe – pozycja krótka 2000 Zysk inwestora 1000 moment kupna kontraktu – zamknięcie krótkiej pozycji czas

47. Kontrakt forward występuje poza giełdą, zawierają go dwie strony (długa i krótka). Zazwyczaj jedną ze stron jest bank, który oferuje różne kontrakty forward. Wynika stąd, że kontrakty te nie są standaryzowane i cechuje je większa dowolność konstrukcji instrumentu pochodnego. Realizacja kontraktu forward i jego rozliczenie mają miejsce w terminie realizacji, nie występują żadne inne przepływy pieniężne. Przykładem takiego kontraktu forward jest zabezpieczenie kursu walutowego w transakcjach eksportowych, kiedy to przedsiębiorstwo zawiera kontrakt z bankiem na wymianę sumy płatności faktur eksportowych na krajową walutę, po określonym w kontrakcie kursie.

48. Kontrakt futures natomiast, zawarty zostaje na giełdzie pomiędzy dwiema stronami. Giełda określa termin realizacji kontraktu i jego wielkość, natomiast cena kontraktu jest ustalana na podstawie liczby ofert kupna oraz liczby ofert sprzedaży. Rozliczenie kontraktu futures odbywa się w każdym dniu roboczym. Przykładem takiego kontraktu jest kontrakt futures na indeks giełdowy WIG 20 oraz kontrakty na akcje PKN ORLEN i innych spółek.

49. Reasumując, kontrakt terminowy futures jest notowany na giełdzie, dlatego cechuje się dużą standaryzacją. Wszyscy, którzy chcą zakupić kontrakt futures, muszą wpłacić depozyt do biura maklerskiego. Jest to związane z dużą dźwignią finansową, która umożliwia zakupienie kilkakrotnie większej ilości kontraktów niż wpłacony depozyt. Transakcje na kontrakty futures są codziennie rozliczane, a wykonanie transakcji w zasadzie nie występuje. Pomyśl, co by było, gdybyś zakupił 100 ton miedzi i w dniu wygaśnięcia kontraktu otrzymał ją w dostawie? Kontrakty futures cechują głównie rozliczenia finansowe, bez fizycznej dostawy przedmiotu kontraktu.

50. Konsultacje – wtorki 15:00 – 16:00 Dr Tomasz Krawczyk Uniwersytecki Ośrodek Transferu Technologii Ul. Żwirki i Wigury 93 Uniwersytetu Warszawskiego tkrawczyk@uott.uw.edu.pl