METODOLOGIA COUNTRY RISK ANALYSIS

1. METODOLOGIA COUNTRY RISK ANALYSIS Wykład III „ ... Kieruj swoim interesem, bo inaczej on tobą pokieruje ... „ Benjamin Franklin

2. HISTORYCZNA KONIECZNOŚĆ STOSOWANIA COUNTRY RISK ANALYSIS

3. WARTOŚĆ ZADŁUŻENIA ZAGRANICZNEGO KRAJÓW ROZWIJAJĄCYCH SIĘ

4. KREDYTY ZAGRANICZNE DLA KRAJÓW ROZWIJAJĄCYCH SIĘ W RELACJI DO KAPITAŁU WŁASNEGO BANKÓW W 1982 R

5. DLACZEGO STOSUJEMYCOUNTRY RISK ANALYSIS? płynne funkcjonowania międzynarodowego rynku finansowego powszechnie akceptowana ocena ogólnego ryzyka utrzymywania stosunków finansowych z danym krajem country risk analysis identyfikacja przypadków ekstremalnych możliwość uzyskania przeciętnych wyników szansa na ponadprzeciętne wyniki

6. KLASYFIKACJA ZACHOWAŃ KRAJU DŁUŻNICZEGO kraj kredytobiorca wyraża chęć spłaty nie wyraża chęci spłaty przypadek repudiacji political country risk nie może spłacać (np. z powodu klęsk żywiołowych lub nieudolnego gospodarowania) może spłacać spłata przed terminem wywiązanie się z zobowiązań w ustalony w umowie sposób (przypadek najczęstszy) renegocjacja konwersja repudiacja

7. ZASADNICZE METODY COUNTRY RISK ANALYSIS • Podejście całkowicie opisowe (fully qualitative system) • Zunifikowane podejście opisowe (structured qualitative system) • Arkusz ocen (checklist system) • Podejście statystyczno‑ilościowe (early warning models)

8. PODEJŚCIE CAŁKOWICIE OPISOWE (FULLY QUALITATIVE SYSTEM) • Zalety: • łatwość dostosowania do pojedynczych sytuacji danego kraju, • brak kłopotów merytorycznych podczas oceny mocnych i słabych stron, • Wady: • analiza ex post > analiza ex ante, • trudno porównywać sytuacje kilku różnych krajów, • niemożliwe jest tworzenie jakichkolwiek list rankingowych, • brak możliwości testów dotyczących trafności predykcji.

9. ZUNIFIKOWANE PODEJŚCIE OPISOWE (STRUCTURED QUALITATIVE SYSTEM) • sformalizowanie podejścia pierwszego, • raporty opisowe wg. zunifikowanego standardu obowiązującego dla wszystkich krajów, • bardziej bazuje na danych statystycznych, • umożliwia dokonywanie porównań pomiędzy różnymi krajami, • unika się nadmiernego odzwierciedlania przeszłości.

10. ARKUSZ OCEN (CHECKLIST SYSTEM) • najbardziej sformalizowane i najdalej posunięte pod względem ilościowym, • nie korzysta ze skomplikowanej aparatury statystycznej, • jednoznaczna ocena sytuacji danego w postaci pojedynczego symbolu oznaczającego konkretny stan na z góry ustalonej skali, • obiektywna ocena ilościowa, • szerokie możliwości do przeprowadzania testów poprawności przewidywań.

11. zakontraktowany okres spłat pożyczki zakontraktowany okres spłat pożyczki wielkość pożyczki wielkość pożyczki * * marża pożyczki * średnia ważona marża ponad LIBOR = METODOLOGIA STOSOWANA PRZEZ EUROMONEY - część I • stosowana od października 1979 r. • metoda była samoograniczająca się, • zmiana ogólnej średniej marży pożyczek sztuczne preferowanie krajów, które zawarły kontrakty kredytowe przed podwyżką albo po obniżce marży, • założenie o niezależności wysokości marży od zakontraktowanego okresu pożyczki, • jednorazowe opłaty prowizyjne • ustalanie pułapów kredytowych

12. METODOLOGIA STOSOWANA PRZEZ EUROMONEY - część II • od września 1982 nowa formuła • forma kwestionariusza opracowanego przez zespół analityczny Euromoney • przedstawione w postaci jednej cyfry • połączenie zestrukturalizowanego podejścia opisowego z arkuszem ocen.

13. METODOLOGIA STOSOWANA PRZEZ EUROMONEY - część III Obecny system wskaźników i wag: • 50% wskaźniki analityczne = • 20% (ryzyko polityczne), • 15% (ryzyko ekonomiczne), • 15% (ocena płynności krótko i długookresowej);  • 20% wskaźniki kredytowe = • 1% (ocena historii obsługi zadłużenia), • 19% (ocena łatwości dokonywania konwersji = obraz wiarygodności danego kraju);  • 30%wskaźniki rynkowe = • 10% (dostęp do rynku krótkoterminowych obligacji) , • 10% (ocena emisji krótkoterminowych dokumentów handlowych), • 10% (ocena dostępu do korzystania z kredytu a' forfait). Zmiany notowań Polski wg rankingu Euromoney od 1982 do 2003

14. Metodologia stosowana przez Institutional Investor • ranking publikowany dwa razy do roku: w marcu i we wrześniu, zasada kwestionariusza • departamenty banków prowadzących country risk analysis • skala od zera do stu • bank nie ocenia kraju, w którym znajduje się jego główna siedziba • większy nacisk na: • oceny banków ze znacznym zaangażowaniem kredytowym zagranicą • stosujących bardziej złożone metody country risk analysis. • niebezpieczeństwo subiektywnej oceny poszczególnych banków

15. OCENA LIST RANKINGOWYCH • informacja o opinii uczestników rynku kredytowego w stosunku do danego kraju, • nie określają prawdopodobieństwa wystąpienia trudności w obsłudze zadłużenia zagranicznego

16. prawdopodobieństwo niewypłacalności f ( zmienne ekonomiczne ) = PODEJŚCIE STATYSTYCZNO‑ILOŚCIOWE (EARLY WARNING MODELS) • prawdopodobieństwo zaistnienia niewypłacalności poszczególnych krajów dłużniczych, • prawdopodobieństwo jako zmienna zależna, • próba zidentyfikowania znaczących niezależnych zmiennych

17. METODYCZNE ASPEKTY UJĘĆ ILOŚCIOWYCH • poprawne zdefiniowanie zmiennej zależnej • czysty przypadek repudiacji   • każdy przypadek konwersji zadłużenia jako wystąpienie zagrożenia upadłością • early warning models sygnalizują konieczność konwersji zadłużenia • nie są sygnałami repudiacji

18. konwersja zaktualizowana wartość netto pożyczek po konwersji > przed konwersją wzrost rynkowej wartości aktywów pożyczkodawcy CO JEST LEPSZE? klasyczna repudiacja to strata dla kredytodawcy

19. DOBÓR ODPOWIEDNICH ZMIENNYCH OBJAŚNIAJĄCYCH • Zmienne związane z rachunkiem bieżącym bilansu płatniczego • Zmienne związane z rachunkiem kapitałowym bilansu płatniczego • Pozostałe zmienne

20. ZMIENNE ZWIĄZANE Z RACHUNKIEM BIEŻĄCYM BILANSU PŁATNICZEGO • obsługa zadłużenia / eksport, • zadłużenie zagraniczne / eksport, • import / dochód narodowy • niezbędny import / całość dóbr i usług sprowadzanych z zagranicy, • rezerwy dewizowe / import, • stopa wzrostu eksportu, • fluktuacje eksportu • saldo rachunku bieżącego / eksport

21. ZMIENNE ZWIĄZANE Z RACHUNKIEM KAPITAŁOWYM BILANSU PŁATNICZEGO • napływ kapitałów zagranicznych / obsługa zadłużenia, • rat kapitałowe / zadłużenie, • nowe kredyty per capita

22. POZOSTAŁE ZMIENNE • rezerwy dewizowe / zadłużenie zagraniczne, • PKB per capita • udział inwestycji w PKB, • zadłużenie zagraniczne / PKB, • rezerwy dewizowe / PKB, • wskaźniki polityki monetarnej, • wskaźniki płynności kredytowej gospodarki światowej, • wzrost PKB per capita.

23. TECHNIKI OBLICZENIOWE STOSOWANE W RAMACH EARLY WARNING MODELS • Analiza głównych składowych • Analiza dyskryminacyjna • Analiza logitowa i probitowa

24. ANALIZA DYSKRYMINACYJNA • wykorzystana jako pierwsza - 1971 • populacja - zbiór obserwacji wartości poszczególnych zmiennych odnoszących się do danego kraju dłużniczego w rozpatrywanym okresie czasu. • podział populacji na dwie albo więcej podgrup • kraje dokonujące konwersji należą do podgrupy P1, • kraje nie dokonujące konwersji do podgrupy P2. • Cel - procedura klasyfikująca każdą obserwację do odpowiedniej podgrupy populacyjnej

25. ETAPY ANALIZY DYSKRYMINACYJNEJ • Zebranie dużej próbki krajów w podgrupach P1 i P2, Skonstruowanie na postawie różnych wartości zmiennych objaśniających funkcji dyskryminacyjnej Zbędącej w stanie rozróżnić dwa typy krajów; • Sprawdzenie przy pomocy danych obserwacyjnych nie należących do pierwotnie wybranej próby, czy funkcja klasyfikuje poprawnie również obiekty spoza próby; • Oszacowanie ex ante wartości zmiennych objaśniających

26. Funkcja Dyskryminacyjna Z Z liniowa funkcja dyskryminacyjna niezależnych zmiennych objaśniających Xi Wartość krytyczna Z*: a) Z<Z* przewiduje się dokonanie konwersji i kraj należy do podgrupy P1, b) Z>Z* nie przewiduje się dokonania konwersji i kraj należy do podgrupy P2

27. DWA RODZAJE BŁĘDÓW KLASYFIKACJI KRAJÓW

28. PROCEDURA OBLICZANIA WARTOŚCI KRYTYCZNEJ znany koszt i prawdopodobieństwo popełnienia tych błędów oczekiwana funkcja kosztów procedura iteracyjna minimalizująca wartość oczekiwanej funkcji kosztów postać funkcji dyskryminacyjnej i wartości krytycznej Z*

29. PIERWSZE ZASTOSOWANIEFUNKCJI DYSKRYMINACYJNEJ Najlepsze wyniki dla liniowej funkcji dwóch zmiennych niezależnych: • obsługa zadłużenia / eksport • spłata rat kapitałowych / zadłużenie zagraniczne Transformacja ocen Z ryzyka niewypłacalności poszczególnych krajów w listę ocen rankingowych P.

30. ANALIZA LOGITOWA • rozwinięta w celu opisania zjawisk związanych z występowaniem zależnej zmiennej binarnej, • użycie metody największej wiarygodności, • nie narzuca krajom z góry określonej przynależności do jednej z podgrup na podstawie odpowiednich wartości zmiennych objaśniających, • na skutek wspólnego działania wielu czynników ekonomicznych kraj przesuwa się powyżej pewnego punktu krytycznego z grupy krajów nie dokonujących konwersji do grupy krajów podejmujących tego typu działanie. • wektor Z zmiennych niezależnych przekształca się na prawdopodobieństwo dokonania konwersji przez dany kraj

31. PIERWSZE ZASTOSOWANIE METODY ANALIZY LOGITOWEJ (FEDER & JUST, 1977) składowe wektora Z: X1 - obsługa zadłużenia / eksport, X2 – import / rezerwy dewizowe, X3 - spłaty rat kapitałowych / zadłużenie, X4 - dochód narodowy per capita, X5 - napływ zagranicznego kapitału / obsługa zadłużenia, X6 - średnia stopa wzrostu eksportu w przeszłości

32. TRANSFORMACJA LOGITOWA

33. WYBRANIE KRYTYCZNEJ WARTOŚCI PR= PR* PR > PR* znaczne ryzyko dokonania konwersji zadłużenia zagranicznego w najbliższej przyszłości. PR < PR* brak ryzyka dokonania konwersji zadłużenia zagranicznego w najbliższej przyszłości arbitralne określenie poziomu PR* = 0,5 nierówna dystrybucja błędów I i II rodzaju Optimum:wartość PR* minimalizująca wielkość całkowitego możliwego do popełnienia błędu przy ograniczeniu, że występuje równy procentowy udział błędu w obu klasach obserwacji

34. RÓŻNICOWANIE WAG PRZYPISYWANYCH UDZIAŁOM PROCENTOWYM POSZCZEGÓLNYCH BŁĘDÓW minimalizacja częstotliwości błędu I rodzaju pożyczkodawcy unikający ryzyka poziom krytyczny PR* niższy niż w przypadku tych samych wag obu rodzajom błędów wyższa waga błędów I rodzaju

35. MODEL PROBITOWY • zamiana danego prawdopodobieństwa P na wartość dystrybuanty F standaryzowanego rozkładu normalnego N(0,1) • dla uzyskania dodatnich wartości - powiększenia wartości F o liczbę pięć • prawdopodobieństwo przyjęcia przez standaryzowaną zmienną losową o rozkładzie normalnym wartości mniejszej od minus pięć jest praktycznie biorąc równe zeru.

36. Assessing Financial Vulnerability: An Early Warning System for Emerging Markets • Znaczące instytucje: • Międzynarodowy Fundusz Walutowy • The Institute for International Economics OBIEKCJE W STOSOWANIU EARLY WARNING MODELS • czy konwersja to zagrożenie otwartą repudiacją kiedy zmienna zależna = 1; • łańcuch przyczynowo-skutkowy jest dwukierunkowy, • częsta współzależność zmiennych objaśniających; • konieczność skonstruowania wiarygodnego modelu merytorycznego.

37. SPRAWY ISTOTNE W PRAKTYCE WYKORZYSTANIA METOD COUNTRY RISK ANALYSIS • utworzenia regularnej procedury country risk analysis • wybór metody • określenie częstotliwości • jakie informacje i wskaźniki • jak wykorzystać w praktycznej działalności banku • konieczne testy sprawdzające poprawność przewidywań

38. PRAKTYKA WYKORZYSTANIA METOD COUNTRY RISK ANALYSIS

39. częstotliwość przeprowadzania analizy udział w grupie raz na kwartał 15% raz na pół roku 15% raz na rok 40% brak sprecyzowanych procedur 30% WYNIKI BADANIA GRUPY 27 BANKÓW W 1984 R.część I ROZKŁAD CZĘSTOTLIWOŚCI PRZEPROWADZANIA COUNTRY RISK ANALYSIS

40. stopień istotności udział w grupie równie istotne jak wskaźniki ekonomiczne 70% bardziej istotne niż ekonomiczne 13% mniej istotne niż ekonomiczne 17% WYNIKI BADANIA GRUPY 27 BANKÓW W 1984 R.część II Opinie na temat istotności wskaźników sytuacji społeczno-politycznej

41. wskaźniki udział banków uznających istotność wskaźników stabilność polityczna 74% poziom edukacji 43% stosunki międzynarodowe 22% system polityczny 22% inne 9% WYNIKI BADANIA GRUPY 27 BANKÓW W 1984 R.część III Wskaźniki sytuacji społeczno-politycznej uznawane za istotne

42. wskaźniki udział wskaźników handlu zagranicznego 38% zadłużenia zagranicznego 29% stan gospodarki narodowej 25% brak jednoznacznej kwalifikacji 8% WYNIKI BADANIA GRUPY 27 BANKÓW W 1984 R.część IV Wskaźniki sytuacji gospodarczej uznawane za istotne

43. LITERATURA: • H.S.Czubek, „Metody oceny ryzyka finansowego kraju dłużniczego”, Ekonomista, No 4, 1992. • H.S.Czubek, „Kwantyfikacja ryzyka udzielania kredytów krajom Europy Środkowo-Wschodniej przez banki zachodnie” w „Handel Wschód-Zachód. Materiały II Konferencji Naukowej”, Katedra Handlu Zagranicznego, AE Kraków, 1993.