Veilig leren drinken

1. Datum: 3 oktober 2013 Spreker: Marloes Blokhuis Veilig leren drinken

2. 3 oktober 2013 Wat komt vanavond aan de orde • normale zuigontwikkeling • prematuur zuigpatroon • Early Feeding Skills • overige voedingsproblemen bij baby’s • filmpjes

3. Normale zuigontwikkeling Vanaf geboorte tot 3e-5e maand: orale reflexactiviteit reflexmatig zuigen Vanaf ongeveer 3 maanden: ontwikkeling willekeurige zuigmotoriek 3 oktober 2013

4. Wat is zuigen? Zuigen bestaat uit: suctie: negatieve druk, ontstaat bij kaakopening compressie: positieve druk, ontstaat bij kaaksluiting 3 oktober 2013

5. Kenmerken normaal zuigpatroon ritmisch herhalend geheel,ademen continue en ongestoord (10-30 zuigbewegingen per reeks) korte pauzes geen stress, benauwdheid, verkleuring geen verslikken en/of knoeien geen bijgeluiden 3 oktober 2013

6. 3 oktober 2013 Wat is nodig voor een goede coördinatie zuigen-slikken-ademen? • efficiënt zuigen, zowel suctie als compressie fase • snel slikken • minimale luchtweg afsluiting, Dit duurt bij a termen 0,35 - 0,7 seconde (Koenig et al, 1990)

7. Verschil voedend – niet voedend zuigen: Niet voedend zuigen (nvz) Twee keer zo snel Korte kaakbewegingen Minder coördinatie nodig, want geen/minder slikken Tegelijkertijd ademen Voedend zuigen (vz) Langzamer Grote kaakbewegingen Coördineren zuigen/ slikken/ademen Adem wordt onderbroken 3 oktober 2013

8. Zuigontwikkeling eerste levensmaand a terme geborenen Toename efficiëntie drinken: van 00.231 naar 0.438 cc per slik toename aantal zuigbewegingen per minuut zuigritme van 1:1:1 gaat naar 2:1:1 of 3:1:1 3 oktober 2013

9. 3 oktober 2013 Kenmerken prematuur zuigpatroon • 3-5 zuigbewegingen per reeks • lange pauzes • afstemming van het zuigen, slikken en ademen is nog in ontwikkeling • zuigen overheerst ademen

10. Problemen bij prematuren onrijp zenuwstelsel (wiring) overdaad aan negatieve prikkels in mond/keelgebied moeite met coördinatie tussen zuigen, slikken en ademen instabiliteit fysiologische parameters (hartslag, ademhaling, saturatie, bloeddruk, temperatuur) 3 oktober 2013

11. Uit onderzoek blijkt dat……(Da Costa 2012) prematuren ontwikkelen later en op een andere manier een normaal zuigpatroon zwangerschapsduur en geboortegewicht zijn bepalende factoren op de uitgerekende datum heeft 25% van de prematuren een normaal zuigpatroon tien weken na de uitgerekende datum heeft 75% een normaal zuigpatroon 3 oktober 2013

12. 3 oktober 2013 Waarom is saturatie zo belangrijk? • voor zuurstofvoorziening van de organen, met name de hersenen • saturatiedaling >hartslag daalt; • ademfrequentie stijgt; evt. apneu • kind voelt zich beroerd tijdens saturatiedaling

13. Evt. gevolg na een paar forse dippen komt er associatie tussen de saturatiedaling/niet prettig voelen en de voeding of speen in de mond > dus….. de baby gaat voeding en tenslotte ook de speen weigeren > dus….. begin eetprobleem (later) 3 oktober 2013

14. 3 oktober 2013 Gegevens uit diverse onderzoeken (bij prematuren) • Bij 6 mnd.6x meer last van spugen en 3x meer de neiging tot hoesten bij dikvloeibaar voedsel Bij 12 mnd.4x meer moeite met stukjes in het eten en 9x vaker hoesten bij kauwbaar voedsel Tussen 8-12 mnd. achterstand en gebrek aan ervaring is een kritische factor, wat betreft wennen aan nieuw eten en nieuwe voedingsmodaliteiten (drinken uit beker, kauwen, zelf eten) (Pickler et al, 2009)

15. Gebrek aan ervaring bij prematuren 8 maanden: 12% nog geen gepureerde lepelvoeding 40% eet nog niet zelf koekje 30% nog geen slokje uit beker 12 maanden: 8% eet nog niet zelf een koekje of brood 51% eet nog geen geprakt eten 23% eet heel weinig gevarieerd 13% kan geen 4-5 slokjes achter elkaar uit beker drinken 3 oktober 2013

16. 3 oktober 2013 Doel Early Feeding Skills (Suzanne Thoyre) • Manier van kijken naar voedingsvaardigheden van prematuren en een zo optimaal mogelijk oefenmoment creeren om voedingsproblemen te voorkomen.

17. 3 oktober 2013 Early Feeding Skills Assessment • Oral readiness, o.a. spierspanning, voedingshouding • Oral feeding skills, mogelijkheid om slikken en ademen te coördineren, fysiologische parameters op pijl te houden • Oral feeding recovery (gedurende eerst 5 min. na de voeding, o.a. saturatie)

18. 3 oktober 2013 Doel verkorte versie EFS/EFS-checklist • maximaliseren veiligheid orale voeding door minimaliseren saturatiedalingen, verslikincidenten en stress-signalen • optimaliseren ervaringen orale voeding voor zowel kind als zijn directe omgeving • rekening houden met variatie in mogelijkheden van een prematuur op verschillende momenten

19. Wanneer toe aan orale voeding (orale bereidheid): (klinisch) baseline saturatie boven de 88 % (prematuren) ; 92% (a termen) Lichaam in voldoende flexie met armen en handen in de middenlijn Rooting reflex opwekbaar (openen mond en tong laag); voldoende alert adequate state voldoende energie, handhaving tonus en flexie lichaam 3 oktober 2013

20. 3 oktober 2013 Aandachtspunten • accepteer zelfgenomen pauzes om te ademen en zich te herstellen, dus niet stimuleren door te drinken tijdens pauzes • let op stress signalen

21. 3 oktober 2013 Aanpassingen • voeden in zijligging • beperk de ‘flow’ waardoor het kind tijd krijgt om te rusten zonder zich te verslikken • zuigreeksen onderbreken

22. 3 oktober 2013 Voordelen van voeden in zijligging • niet tegen zwaartekracht ademen • kost minder energie om te ademen • de longen kunnen beter expanderen • voeding loopt eerst in de wang (niet direct achter in de mond) • typische positie voor borstvoeding (veel op dezelfde manier voeden/ hoe consequenter hoe beter)

23. Stress signalen wegdraaien van de speen wenkbrauwen optrekken/ fronsen neusvleugelen ogen knipperen onrustig worden zwaaien met armen abnormaal ademen –zuigen -slikken patroon saturatiedaling (maskeren) 3 oktober 2013

24. Vertaling naar de praktijkWaar komt het nu concreet vaker op neer: Letten op de signalen van het kind 2. Voeden in zijlig 3. Vaker een lowflow speen 4. Zuigreeksen onderbreken indien nodig 3 oktober 2013

25. 3 oktober 2013 Voorbeelden ‘low flow’ spenen • Difrax S • Dr. Brown fase Ievt. Prematurenspeen • Special Need Feeder

26. 3 oktober 2013 Niet-voedend zuigen vóór de fles:(vooral bij moeilijke drinkers) • Voordeel : Activeren reflexen Alert maken baby Betere groei (DiPietro e.a. ’94) Vermindert stress (Field ’93) Oefening voor voedend zuigen (Pickler e.a. ’96) Betere spijsvertering (Widstrom e.a. ’98) • Nadeel: - lang niet voedend zuigen kost energie

27. 3 oktober 2013 Overige voedingsproblemen bij baby’s

28. 3 oktober 2013 Problemen borstvoeding/flesvoeding • slechte coördinatie zuigen, slikken, ademen (knoeien, (nét niet) verslikken, korte reeksen) • moeilijk op te wekken voedingsreflexen • responsiviteitsproblemen (rond 3 maanden, kan ook al eerder)

29. 3 oktober 2013 Interventie slechte coördinatie • aanpassen speen/fles (low flow) • aanpassen voeding (indikken) • gebruik maken van de voedingreflexen • ritme aanbrengen in zuigreeksen (b.v. max.5 zuigbewegingen) • houding aanpassen (zijligging, nekverlenging, heupflexie, schouders ondersteunen, licht romprotatie)

30. 3 oktober 2013 Interventie moeilijk op te wekken voedingreflexen • stimuleren reflexactiviteit (altijd voor het aan bieden van de speen gebruik maken van voedingsreflexen!) • houding aanpassen (nekverlenging, heupflexie, schouders ondersteunen, licht romprotatie) • kleine hoeveelheden op wakkere momenten

31. 3 oktober 2013 Wanneer logopedie in consult? • (klinisch)Bij start orale voeding bij prematuren (op indicatie/n.a.v. EFS) • bij slordig drinken, knoeien, verslikken, niet ritmisch drinken uit de fles/borst • bij moeite met aanleren lepelvoeding • bij problemen met overgang naar grover/kauwbare voeding • bij niet leeftijdsadequate voeding • bij afbouwen sondevoeding

32. 3 oktober 2013 Eetteam ZGT (verwijzing via kinderarts) • Kinderarts • Othopedagoog • Diëtist • Pedagogisch medewerker • Maatschappelijk werkende • Logopedist

33. 3 oktober 2013 Afdeling logopedie ZGT • Mariël Böhmer, tel.0546 693970 • m.bohmer@zgt.nl • Marloes Blokhuis, tel.0546 693315 • m.blokhuis@zgt.nl • Dieta Roelofs, tel.0546 693770 • d.roelofs@zgt.nl