BOLOGNA UZMANLARI 2009-2011 V. DÖNEM ULUSAL TAKIMI PROJESİ

1. BOLOGNA UZMANLARI 2009-2011V. DÖNEM ULUSAL TAKIMI PROJESİ Adım Adım Bologna Süreci Uygulaması BARTIN ÜNİVERSİTESİ 30 Haziran 2010, BARTINProf.Dr.Metin TOPRAK

2. Bölüm/Program Seçimi • Örnek program olarak dört yıllık iktisat bölümü örnek alındı. • İkinci olarak, eğitim (education), meslek (occupation) ve iş (job) sınıflaması bakımından uluslararası ve ulusal bakışaçısı incelendi.

3. Eğitim, Meslek ve İş Sınıflaması ve YÖK Genel Kurul Kararı • İktisat programı örnek alındıktan sonra, iktisadın iş dünyasında hitap ettiği meslek ve işlerele alınmıştır. Uluslararası ve ulusal düzeydeki sınıflamalar incelenmiştir. • Buna göre;Uluslararası standart eğitim sınıflaması (ISCED), Uluslararası standart meslek sınıflaması (ISCO), Uluslararası standart ekonomik faaliyet sınıflaması (ISIC) birlikte değerlendirilmiştir. • Bu değerlendirmeler sonucunda, Bologna Sürecinin bir bütün olarak eğitim ve istihdamı birlikte ele aldığı ve bütüncül bir yaklaşıma sahip olduğu değerlendirmesi yapılmıştır. • Yükseköğretim Genel Kurulu 21 Ocak 2010 tarihinde ISCED-97 kapsamındaki temel alanların benimsenmesine karar vermiştir. Dolayısıyla, YÖK, alana yönelik yeterliliklerin hazırlanmasında güncelleme çalışmaları devam eden ISCED-97 sınıflamasını esas almıştır.

4. Meslek-iş sınıflandırmasında hiyerarşi • Uluslararası çerçeve (NACE, ISIC, ISCO)↓Ana sektörler itibariyle istihdam alanları (NACE, ISCO)↓Alt sektörler itibariyle çalışma (istihdam) alanları (Kamu ve özel kesim, kar-amaçsız kesim)

5. Eğitim, meslek ve faaliyet ilişkisi: Uluslararası referans Eğitim, meslek ve faaliyet ilişkisi: Uluslararası referans

6. ISCED:Uluslararası Standart Eğitim Sınıflaması, 1997 • İktisat programının dahil olduğu kategori, geniş (Sosyal Bilimler, İşletme ve Hukuk), temel (Toplumsal Bilimler ve Davranış Bilimleri) ve alt alan (iktisat) sınıflamasına göre tespit edilmiştir. • Ne var ki, ülkemizdeki fakülte tasarımında birbiriyle ilişkili programlar genelde bir arada tutulmaktadır. İstihdam alanlarına yönelik kamu ve özel kesim kurumları ile kar-amaçsız sektör incelendiğinde, ISCED'ten kısmen farklılaşan bir geniş alan-temel alan-alt alan-birim tasarımı ortaya çıkmaktadır. Alana özgü yeterliliklerde, Türkiye'deki fiili yapı esas alınmıştır. • Buna göre, iktisat, kamu yönetimi ve siyaset bilimi, işletme, muhasebe, ekonometri, maliye, çalışma ekonomisi-sosyal politika-insan kaynakları ve hukuk alt alanları Türkiye'deki mevcut bölümler/programlar dikkate alınarak geniş alan olarak düşünülmüştür.

7. ISCED: Geniş, Temel ve Alt Alanlar Türkiye'ye özgü sınıflama

8. ISCED 97 EĞİTİM VE ÖĞRETİM TEMEL ALANLARI

9. ISCED-97

10. ISCED-97

11. ISCO: Uluslararası Standart Meslek Sınıflaması • ISCO standart iş ve meslek sınıflaması yapmaktadır. • Meslekler ana (major), temel (sub-major), alt (minor) ve birim (unit) olarak sınıflandırılmaktadır (ISCO-08). • İş (job), bir kişi tarafından yapılan ya da yapılması beklenen çalışmaya ilişkin görev ve sorumluluklar kümesi olarak tanımlanır. • Meslek (occupation), ana görev ve sorumluluklar bakımından büyük oranda benzer özellikleri olan bir iş kümesi, bir mesleği oluşturur. • Bir meslek sınıflamasında sınıflandırılan esas nesneler işlerdir.

12. ISCO - 08 Ana Grupları 1 – Yöneticiler 2 – Profesyonel Meslek Mensupları 3 – Teknisyenler ve yardımcı profesyonel meslek mensupları 4 – Büro hizmetlerinde çalışan elemanlar 5 – Hizmet ve Satış Elemanları 6 – Nitelikli tarım, ormancılık ve su ürünleri çalışanları 7 – Sanatkârlar ve ilgili işlerde çalışanlar 8 – Tesis ve Makine Operatörleri ile Montajcılar 9 – Nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar 0 – Silahlı kuvvetler meslekleri

13. ISCO ve ISCED çapraz matrisi

14. ISIC:Uluslararası Standart Ekonomik Faaliyet Sınıflaması, Rev.4 • Türkiye İstatistik Kurumu, uluslararası standart ekonomik faaliyet sınıflamasını esas almaktadır. Avrupa Birliği, NACE sınıflamasını ISIC ile uyumlulaştırıp geliştirerek kullanmaktadır. • İktisat programının ilgili olduğu faaliyetler değerlendirilmiş ve faaliyetlerin Türkiye'deki istihdam sağlayan özel ve kamu kesimi kurumlarına göre dağılımı incelenmiştir.

15. ISIC Rev. 4/ Nace Rev.2

16. Kaynak: TÜİK. ISIC Rev. 4/ Nace Rev.2

17. Akademik ve Mesleki Eğitim Yeterliliklerinde Hiyerarşi Yükseköğretimle ilgili akademik ve mesleki eğitim sınıflamasında uluslararası ve ulusal çerçeve doğal olarak uyum içindedir. Ulusal çerçeve, daha önce ilan edilmiş ve güncelleme çalışmaları devam eden Avrupa Yeterlilikler Çerçevesine (AYÇ) dayalı olarak hazırlanmıştır. AYÇ, Bologna Süreci kapsamında oluşturulmuştur. Hiyerarşik olarak, geniş, temel, alt alan ve birim (program) düzeyindeki yeterliliklerin (kazanımların/çıktıların), daha üst düzeydeki yeterliliklerle uyumlu olması beklenmektedir. Buna paralel olarak, alt alanı (program) oluşturan derslerin/kursların program çıktılarını sağlayacak şekilde tasarlanması gerekmektedir.

18. Akademik ve Mesleki Eğitim Yeterliliklerinde Hiyerarşi Uluslararası Çerçeve(Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi 'AYÇ')↓Ulusal çerçeve (Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi 'TYYÇ')↓Alana özgü (sektörel) çerçeve ↓Program (bölüm) çerçevesi ↓Ders çıktıları (öğrenme kazanımları)

19. TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ TYYÇ Alan (sektörel) yeterlilikleri Alan (sektörel) yeterlilikleri Alan (sektörel) yeterlilikleri Yeterlilikler Çerçevesinden Ders Kazanımlarına Program çıktıları Program Çıktıları Program çıktıları Dersler Dersler Dersler Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları 19

20. Program Çıktılarından Öğrenme Kazanımlarına (Öğretenin ne anlattığına değil, öğrenenin ne kazandığına dayanan öğrenme) Program Çıktıları Ders A Ders B Ders C Ders D Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları

21. Kavramsal Çerçeve-1 Avrupa Yeterlilikler çerçevesi, periyodik olarak gözden geçirilmekte ve gelişen koşullar çerçevesinde güncellenmektedir. Dolayısıyla, gerek ulusal ve alana özgü yeterlilikler gerekse program çıktılarının periyodik olarak güncellenmesi, “yeterlilik yaklaşımının” öngördüğü bir gerekliliktir. Program (bölüm) çıktıları, alana özgü (sektörel) yeterliliklerle uyumlu olmak durumundadır. Alana özgü yeterlilikler ise ulusal yeterliliklerle uyumlu olacak şekilde tasarlanmalıdır. Nihayet, ulusal yeterliliklerin üst çerçevesini Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi oluşturmaktadır. Her bir dersin veya kursun kazandıracağı nitelik, bölümün veya programın genel çıktıları ile uyumlu ve tamamlayıcı olmalıdır. Ders çıktıları, program çıktılarını yansıtmalıdır. Program çıktılarıyla daha genel olarak belirtilen ifade veya ibareler, ders çıktılarıyla somut ve ölçülebilir hükümlere dönüşür. Öğrenme çıktıları veya kazanımları, öğrenimin odak noktasıdır. Çıktılar (kazanımlar), öğrencilerin, öğretim elemanlarının, akademik yöneticilerin ve idari personelin bilmeleri ve yapmaları gerekenleri göstermelidir.

22. Kavramsal Çerçeve-2 Yapılandırılmış (formal, okula dayalı) eğitim: okul veya üniversite eğitimi. Ulusal eğitim sistemi içinde tanımlı ve okul merkezli eğitim. Planlı, örgütlü, toplumsal olarak kabul edilen kamu eğitim sistemlerindeki eğitim. Kronolojik ve hiyerarşiktir. Yapılandırılmış eğitimin dışında okul veya okul dışındaki eğitim, iki kategoride ele alınabilir: Okul veya bir merkezde veriliyorsa yarı yapılandırılmış, bireysel tecrübe ile kazanılıyorsa yapılandırılmamış olarak nitelenmektedir. Yarı yapılandırılmış (nonformal, sertifikaya dayalı) eğitim: tanımlı sıralı eğitim sistemi içinde yer almayan, okul veya okul dışında verilebilen eğitim. Yapılandırılmış eğitim sistemlerinin dışında kalan bütün alanlardaki eğitim için kullanılır. Yapılandırılmamış (informal, tecrübeye dayalı) eğitim: Formel veya informel olarak eğitim kurumlarında verilen eğitimle edinilmeyen eğitimdir. Bireyin hayat boyu süren bilgi, beceri ve yetkinlik kazanımı, informel eğitim olarak tanımlanıyor. Eğitim sistemlerinin dışında, bir bilinçli tutum veya niyet olmaksızın kazanılan öğrenmeden, bilinçli ve niyetlenmiş öğrenmeye kadar her türlü öğrenmeyi kapsar. Deneyime dayanan öğrenmedir; bireysel, biyocoğrafik ve sosyo-kültürel faktörlerin şartlarını belirlediği çevrede bireyin kavrayışına bağlı olarak edinilir. Destekleyici eğitim olarak kabul edilir.

23. Kavramsal Çerçeve-3 Anahtar Yetkinlikler Sekiz anahtar yetkinlik vardır. Bunlar bilgi, beceri ve tutumla ilişkilidir. • Ana dilde iletişim, • Yabancı dilde iletişim, • Matematiksel yetkinlik ve bilim ve teknolojide temel yetkinlikler, • Sayısal yetkinlik (bilgi toplumu teknolojisinin kullanımı ve bilgi ve iletişim teknolojisinde temel yetkinlikler), • Öğrenmeyi öğrenme, • Toplumsal ve vatandaşlık yetkinliği, • İnisiyatif alma ve girişimcilik yetkinliği, • Kültürel farkındalık ve ifade yetkinliği.

24. Kavramsal Çerçeve-4Tuning Projesi: Avrupa’da yüksek öğretim yapılarının ayarlanması projesi • Tuning Projesi ile bağlantılı 30 genel yetkinlik tanımlanmıştır. Bu yetkinlikler üç gruba ayrılmıştır: • Araçsal(instrumental) Yetkinlikler: bilişsel, yöntemsel, teknolojik ve dil kabiliyetleri. • Kişilerarası (interpersonal) Yetkinlikler: sosyal etkileşim ve işbirliği gibi toplumsal becerileri gösteren bireysel kabiliyetler. • Sistematik Yetkinlikler: sistemin bütününe ilişkin kabiliyet ve beceriler (kavrama, duyarlılık ve bilgi; daha önce kazanılması gereken araçsal ve kişilerarası yetkinlikler).

25. Kavramsal Çerçeve-5Tuning Projesi: Avrupa’da yüksek öğretim yapılarının ayarlanması projesi

26. Kavramsal Çerçeve-6 Yeterlilik (qualification) • Yetkili bir kuruluşun, bir bireyin önceden belirlenmiş standartlar çerçevesinde öğrenme kazanımlarına sahip olma düzeyini belgelemesi durumunda; değerlendirme veya onaylama sürecinin sonucu yeterlilik olarak tanımlanmaktadır. Uluslararası, ulusal, alan ve program düzeyinde tanımlanır. • Yeterlilik, diploma veya sertifika türünden bir belgeyle somutlaşır. Yeterlilik bilgi, beceri ve yetkinlik olarak ifadesini bulur. • Yeterlilik çerçevesi, öğrenme kazanımlarının kavramsal çerçevesi ve organizasyonunu ifade eder. Yeterlik (requirement): Belirli bir konuda gerekli asgari koşulu gösterir. Yeterlilik (satisfaction): Belirli bir konuda tatmin edici düzeyi gösterir.

27. Kavramsal Çerçeve-7 AYÇ Bağlamında Bilgi, Beceri ve Yetkinlik Bilgi (knowledge): • Enformasyonun öğrenme yoluyla özümsenmesiyle elde edilen kazanımdır. Bilgi, bir çalışma veya öğrenim alanıyla ilgili olguların, ilkelerin, teorilerin ve uygulamaların vücut bulduğu yapıdır. AYÇ bağlamında bilgi, teorik ve/veya olgusal olarak tanımlanır. Beceri (skill): • AYÇ bağlamında beceri, kognitif (mantıksal, sezgisel ve yaratıcı düşünme kullanımını kapsayan) veya pratik (el becerisi, metot, alet ve araç kullanımı dahil) olarak tanımlanır. Yetkinlik (competence): • AYÇ (EQF) bağlamında yetkinlik, sorumluluk ve özerklik (otonomi) yönünden tanımlanmıştır. Bilgiyi, becerileri ve kişisel-sosyal-yöntemsel imkanları mesleki ve kişisel gelişimde ve çalışma-öğrenme ortamlarında kullanma olarak tanımlanan kanıtlanmış kabiliyettir.

28. Kavramsal Çerçeve-8Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (EQF) Seviye Tanımlayıcıları

29. Kavramsal Çerçeve-9 Kazanım (outcome): Başarım, kazanım. Ulaşılan performansın sonucunu gösterir ve çıktıyla ilişkilendirilir. Genel bir tanımlama olarak bir programı, bölümü veya kursu tamamlayan öğrencilerin veya katılımcıların sahip olmaları beklenen bilgi ve beceriler çıktı (kazanım) olarak ifade edilmektedir. Çıktı (output): Hasıla, sonuç. Daha yansız bir anlam taşır ve kazanıma temel teşkil eder. Program çıktısı kavramı, spesifik olarak üniversitelerimiz başta olmak üzere yüksek öğretim hizmeti sunan kuruluşlardaki bölüm veya programların mezunlarına kazandırmayı öngördüğü ve ilan ettiği bilgi, beceri ve yetkinlik bütününü ifade eder. Program çıktıları, programın başarmasını istediğimiz şeylerdir. Öğrenci ihtiyaç çıktıları, öğrencilerin kendi eğitim ihtiyaçlarını bireysel önceliklerine göre sıralamalarıdır. Bu çıktılar, program çıktılarının yazılmasında yardımcı olur. Bu çerçevede, program çıktısı ve öğrenme çıktısı birbiriyle doğrudan ve sıkı ilişkili iki kavramdır.

30. Kavramsal Çerçeve-10 Alan (sector): Mesleki faaliyetlerin ana ekonomik fonksiyonuna, ürününe, hizmetine veya teknolojisine dayalı olan bir grup. Öğrenme çıktıları (kazanımları): Bir öğrenim sürecinin tamamlanmasıyla birlikte öğrenenin ne bileceğini, neyi kavrayacağını ve neyi yapabileceğini anlatan ifadedir. Bu ifade bilgi, beceri ve yetkinlik çerçevesinde tanımlanır. Öğrenci öğrenme çıktıları, programın aşılayacağı veya geliştireceği bilişsel kabiliyetler ve duyuşsal boyutları gösterir. Öğrenme, kapsayıcı, bütüncül ve dönüştürücü etkinliktir. Akademik öğrenim ve öğrenci gelişimini bütünleştirir. Öğrenim sadece akademik veya bilişsel öğrenim değildir; aynı zamanda duyuşsal gelişimi ve kişiliği kapsayan dönüştürücü bir süreçtir. Ayrı bir konu olmasına rağmen konuyla ilgisinden ötürü bir hususa kısaca değinmek gerekir: Öğrenmenin bilişsel (cognitive), duyuşsal (affective) ve devinişsel/davranışsal (psychomotor) boyutları program çıktıları ve ders öğrenme kazanımları ve ölçme değerlendirme mekanizmaları oluşturulurken, dikkate alınacak temel yapı taşlarıdır. Bu nedenle çıktılar yazılırken, öğrenmenin bilişsel, duyuşsal ve davranışsal yönünün dikkate alınması gerekir. Öğrenci işyükü: Bir dersin veya modülün içindeki planlanan öğrenim aktivitelerini başarıyla tamamlamak için gerekli zaman düşünülerek verilen yük.

31. Kavramsal Çerçeve-11 Dersin Türü: teorik ders ,seminer, uygulama, tutorial, laboratuar, rehberli kişisel çalışma, staj, arazi çalışması vs. Öğrenme Aktivitelerinin Türü: derslere katılım, ödev yapma, seminer hazırlama, laboratuarda çalışma, kitap ve ödev (paper) okuma, kritik etme vs. Değerlendirme Türü: sözlü veya yazılı sınav, sözlü veya yazılı rapor sunumu, test, dosya hazırlanması, staj raporu, arazi çalışması raporu, tez hazırlanması vs.

32. Öğrenme: Bilişsel - Duyuşsal - Psikomotor Bilişsel öğrenme (cognitive) Bilişsel öğrenmenin zihinsel niteliği öne çıkmaktadır: örneğin bilgiyi tanıma ve hatırlama, bilgi üzerinde işlem yapma, kavramlar, genellemeler, kuramlar geliştirme. Hiyerarşik bir yapı oluşturan ve Bloom tarafından oluşturulan bu sınıflama altı öğrenme kategorisinden oluşur: hatırlama, kavrama, uygulama, analiz, sentez, değerlendirme ve geliştirme (yaratma). Bu hiyerarşi çerçevesinde, her bir kademede bir önceki kademenin tamamlanmış olması gerekir. Örneğin, analiz aşamasında önceki bütün öğrenmelerin kazanılmış olduğu varsayılır. Bu nedenle, derslerin dönemlere dağıtılmasında öğrenme kategorileri itibariyle özelliklerinin dikkate alınması gerekir.

33. Bilişsel Öğrenme Hiyerarşisi • Hatırlama: bu düzeydeki bir davranış, olgular, ilkeler ve kavramların hatırlanmasını, diğer olgular, ilkeler ve kavramlar arasından fark edilebilmesini ifade eder. Daha önce öğrenilmiş bilginin (information) hatırlanmasıdır: Örneğin, belirli olgular, terminoloji, kurallar, prosedürler, sınıflamalar, kategoriler, ölçütler, metodoloji, ilkeler, teoriler ve yapı gibi. • Kavrama: öğrenilen bilgiyi kendi yorumuyla sunabilme, olguları ve ilkeleri nedensellik çerçevesinde açıklayabilmeyi ifade eder. Bilginin anlamını kavramadır: örneğin, sorunu kendi kelimeleriyle ifade etme, bir kimya formülünü yorumlama, bir iş akış diyagramını anlama, yabancı dilden kelime ve ifadeleri tercüme etme. • Uygulama: teorilerin ve genellemelerin karşılaşılan farklı durumlarda uygulanabilmesini ifade eder. Bilgiyi gerçek durumlara uygulama: Örneğin, matematikte öğrenilen ilkeleri, içten yanmalı motorun silindir hacmini hesaplamak için kullanma gibi. • Analiz: karşılaşılan bir sorunu veya konuyu bütüncül bir yaklaşımla ele alma; sınırlarını belirleyerek içerik ve niteliğini tanımlayarak unsurlarına ayırabilme; bileşenler arasındaki ilişkileri ortaya koyabilmeyi ifade eder. Amaçları ve fikirleri daha basit parçalara ayırarak, parçaların birbiriyle nasıl ilişkili olduklarını ve nasıl bütün içinde organize olduklarını görmek gibi: Örneğin, akışkan (sıvı ve gaz) ve sıvının farklı olduğunu tartışma, bir öğrencinin Newton’un 1’inci hareket yasasını açıklamada düştüğü mantıksal hataları tespit etme gibi. • Sentez: sorun veya konunun analiz edilmesi sonucu yeni bir bütüncül yaklaşım veya yapı oluşturmayı; yeni ilişkileri birlikte ortaya koymayı ifade eder. Öğeleri yeniden düzenleyerek yeni bir bütünlük oluşturmak: Örneğin, sorun çözücü alıştırma üzerine konuya vakıf bir rapor yazma, bir program veya açık oturum planlama, kapsamlı bir dönem ödevi hazırlama gibi. • Değerlendirme: referans belirleme, kriter geliştirme, değer yargısında bulunabilmeyi ifade eder. İç kanıtlara veya dış ölçütlere dayalı çıkarımlarda bulunma: Örneğin, bir soruna alternatif çözümleri değerlendirme, öğrenci yönetim temsilcisinin konuşmasındaki tutarsızlıkları tespit etme gibi.

34. Duyuşsal Öğrenme (affective) • Duyuşsal öğrenmenin tutumsal/davranışsal niteliği öne çıkmaktadır. Bir nesne, olay veya konuya karşı tutum ve davranış gibi eğilimleri ifade eder (reddetme, hoşlanma, yönelme, kaçınma gibi). Duyuşsal davranışlar genellikle belirli şartlar altında belirli seçimler yapma ve kararlar alma eğilimi olarak tanımlanır (öğrencilerden çok çalışmaları, yalan söylememeleri, trafik kurallarına uymalarının istenmesi). • Duyuşsal öğrenme beş öğrenme kategorisinden oluşur: alma, yanıtlama/tepkide bulunma, değer yükleme, örgütleme ve kişilik.

35. Duyuşsal Öğrenme Hiyerarşisi • Alma: Bireyin, ilgi, tutum ya da değer geliştirmesi istenen bilgi, nesne ya da durumun farkına varması veya algılaması. • Alma veya katılmaya isteklilik: Örneğin, açık fikirlilikle çelişkili meselelerdeki tartışmaları dinleme, başkalarının haklarına saygı gösterme gibi. • Yanıtlama/ Tepkide bulunma: Bireyin, belli bir bilgi, nesne ya da durum karşısında, yerleşiklik kazanmamış bir tepkiden gönüllü bir tepkiye kadar varan, bireysel tepkiler göstermesi, yani aktif katılımda bulunması. • Olumlu cevabı gösteren aktif katılım veya bir fikrin veya politikanın kabulü: Örneğin, verilen ev ödevlerini tamamlama, ekip problem çözme faaliyetlerine katılım gibi. • Değer yükleme: Bireyin, belli bir bilgi, nesne ya da duruma bir değer yükleyerek tepkide bulunması. • Bir şeyin değeri veya bedeli hakkında düşünce ifade etme veya davranışı gösterme: Örneğin, bütünleşik müfredatların iyi bir öğrenme yolu olduğu düşüncesini kabul etme, kampüsteki kan bağışına katılma gibi. • Örgütleme: Bireyin, toplumsal kabuller doğrultusunda bir değer yükleyerek tepkide bulunduğu belli bir bilgi, nesne ya da duruma, kendine özgü değerler atfetmesi, yani bir değerler sistemi oluşturacak şekilde farklı değerleri örgütlemesi. • Çeşitli değerleri içselleştirilmiş bir sistemde organize etme: Örneğin, kendi yeteneklerinin, sınırlılıklarının ve değerlerinin farkına varma ve gerçekçi hedefler geliştirme gibi. • Kişilik: Bireyin, oluşturduğu yeni değerlere dayalı tutarlı bir dünya görüşü oluşturması. • Değer sisteminin yaşam tarzına dönüşmesi: Örneğin, bir kişinin yaşam tarzının, pek çok çeşitli duruma tepkisini etkilemesi gibi.

36. Devinişsel Öğrenme (psychomotor) • Psikomotor (devinişsel) öğrenmelerin beceri niteliği öne çıkmaktadır. Psikomotor alan ile ilgili davranışlar zihin ve kas koordinasyonunu gerektiren, belirli fiziksel hareketlerin belli bir sıraya göre doğru, hızlı ve otomatik olarak yapılması sonucunda ortaya çıkan davranışlardır (otomobil lastiğini değiştirme, yemek pişirme, klavyede on parmak yazı yazma). Devinişsel beceriler, doğrudan performansa yansıtıldığı için, bilişsel yeterlilik ve duyuşsal özelliklere göre daha kolay tanımlanabilecek niteliktedir. • Psikomotor öğrenmeler altı basamaktan oluşur: algılama, kurma, kılavuzla yapma, beceri haline getirme (mekanizma), karmaşık etkinlik, uyarlama, icat etme/ meydana getirme

37. Psikomotor Öğrenmelerin Basamaklandırılması • Algılama: Bir becerinin nasıl yapıldığını izleme, hareketlerin farkına varma. Duyu organlarını kullanarak eylemde bulunmaya rehberlik etmede gerekli ipuçlarını elde etme: Örneğin, gitar tellerini ayarlamadan önce sesini dinleme, yanlış işleyen ekipmanı gösteren sesleri fark etme gibi. • Kurma: Bireyin, zihin kas eşgüdümünü gerektiren bir işe, zihinsel, bedensel ve duygusal yönden hazır olması. Belirli bir eylemi zihinsel, fiziksel veya duygusal olarak gerçekleştirmeye hazır olma: Örneğin, bilgisayar imlecinin nasıl kullanıldığını bilme, enstrümanı çalmaya hazır hale getirme ve müzikal performansın başlaması için orkestra şefini izleme, bir görevi tamamlamak için elektronik parçaların montajını yapmaya istekli olduğunu göstermek gibi. • Kılavuzla yapma: Bireyin, zihin kas eşgüdümünü gerektiren bir işi, bir kişinin Kılavuzluğunda veya yönergeler yoluyla yapabilmesi. Bir modelin rehberliğinde sergileme: taklit veya deneme ve yanılma: Örneğin, tork anahtarını, bir ustanın kullanımını gösterdikten sonra kullanma, uçucu bir kimyasalın önceden tespit edilmiş belirli bir miktarının hacmini çeşitli yollarla ölçümünü tecrübe etmek gibi. • Beceri haline getirme (Mekanizma): Bireyin, zihin kas eşgüdümünü gerektiren bir işi, yardım almaksızın ve işin gerektirdiği nitelikte yapabilmesi. Bir görevi, belli bir seviyede özgüven ve ustalıkla yapabilmeyi alışkanlık haline getirmek: Örneğin, bir uçakla 60 derecelik bir dönüşü, yüzde 70 oranında doğru icra edebilme gibi. • Karmaşık etkinlik: Karmaşık bir beceriyi kolayca, en az zaman ve enerji harcayarak yapabilmesi. Bir görevi maharetli bir ustalık ve beceriyle yerine getirme: Örneğin, bir otomobili hatasız olarak hızlıca parçalarına ayırma ve tekrar monte etme gibi. • Uyarlama: Önceden kazanılan becerileri, yeni durumlarda kullanabilmesi. Önceden kazanılmış/öğrenilmiş becerileri kullanarak yeni fakat yakın görevleri yerine getirmek: Örneğin, gelişmiş öğrenme becerilerini kullanarak bir kelime işlemci olarak elektrikli daktiloyu çalıştırabilme gibi. • İcat etme/ meydana getirme: Bireyin, uzmanlaştığı alanda orijinal bir beceri ortaya koyabilmesi. Gelişmiş becerilere sahip olduktan sonra yeni işler ortaya koyma: Örneğin, bir montaj hattı görevi için daha etkin bir yol tasarlamak gibi.

38. Program Çıktılarının Belirlenmesi 1. Önce programın eğitim amaçları ve hedefleri oluşturulur. 2. Bunun için toplumsal ihtiyaçların belirlenmesi, paydaşlar ve kaynak sorunu önemlidir. 3. Program çıktıları açık, gözlenebilir, ulaşılabilir, ölçülebilir, tutarlı/anlamlı, yönetilebilir/ kontrol edilebilir olmalıdır. 4.Çıktı yazma üslubu: Çıktı yazılırken aktif fiiller kullanılmalıdır (gösterimini yapar, ifade eder, kanıtlar, yerine getirir, tanımlar, uygular, düzenler, birleştirir, ikna eder, ihdas eder, planlar, karşılaştırır, özetler gibi). 5. Program çıktıları (yeterlilikleri) alan yeterliklerine dayalı olarak belirlenir. 6. Program çıktıları bilgi, beceri ve yetkinlik başlıkları altında oluşturulur. 7. Programa ilişkin içerik ve yapı oluşturulur (müfredat geliştirme). 8. Programın çıktılarını karşılayacağı varsayılan dersler belirlenir. 9. Derslerin öğrenmekazanımları (çıktıları) oluşturulur. 10.Öğretme-öğrenme süreçleri ve ölçme-değerlendirme yöntemleri kararlaştırılır. 11. Dersin öğrenci iş yükü ve AKTS kredisi belirlenir. 12.Program Kalite Güvenceleri : Gözlem, değerlendirme ve güncelleme prosedürlerini kurma ve geliştirme

39. Program Çıktılarının Programın Amacıyla İlişkisi Program çıktılarının, programın amacı ve hedefleriyle uyumlu olması gerekir. Programın amacı çıktılara oranla daha soyut ve geneldir. Program çıktıları, sözkonusu amaç ve hedeflere ulaşılması için gerekli somut göstergeleri ifade eder. Öğrenme çıktıları oluşturulduktan sonra, aşağıdaki kontrol listesinin referans alınması gerekir: 1.Çıktı, programın ana amacını ve hedeflerini destekliyor mu? 2.Çıktı, programın öğrenciden bilmesini (bilişsel) ve düşünmesini (duyuşsal, tutumsal) amaçladığı şeyi tarif ediyor mu? 3.Çıktı, önemli mi, uğraşmaya değer mi? 4.Çıktı, ayrıntılı ve spesifik mi? 5.Çıktı, ölçülebilir mi, teşhis ve tespit edilebilir mi? 6.Öğrencilerin istenen çıktıyı öğrenebilmeleri / elde edebilmeleri için bir etkinlik ortaya koymak mümkün mü? 7.Çıktı, programın geliştirilmesi için karar vermede girdi olarak kullanılabilir mi?

40. Olabilirlik Çalışması ve SWOT Analizi • Program çıktıları yazılırken, • hangi yeterliliklerin sağlanacağı, • gruplandırılmış istihdam alanlarının ihtiyaç duydukları yeterliliklerin belirlenmesi, • program mezunlarının kaç alanda farklı uzmanlaşmaya gideceği, • meslek öğreniminin eğitim yoluyla veya işte yaparak öğrenme bakımından genel durumunun değerlendirilmesi, • programın rekabet edebilme durumu, • programın özgünlük durumu, • programı yürütecek öğretim kadrosu ve idari personelin yeterlilik durumu, • eğitimin yapıldığı fiziki ortamın yeterliliği, • öğrencinin yeterlilik durumu, • kurumu yönetiminin reform sürecine yönelik irade ve kararlılığı ile • teknik donanım bakımından yeterlilik durumları bakımından ayrıntılı bir analiz yapılması gerekir. • Özellikle, kurum yönetim kadrosunun irade ifadesinde bir zafiyet veya reforma karşı duruş sözkonusu olacaksa, öncelikle bu sorunun giderilmesi gerekir. Aksi halde, yapılacak çalışmaların boşa gitmesinin yanısıra, reform kavramının içinin boşalması ve reformdan beklenen yarara yönelik ümidin kaybolması sözkonusu olacaktır.

41. Program Çıktıları Oluşturulurken Yanıtlanması Gerekli Sorular • Eğitim programı hangi bilgi, beceri ve yetkinlikleri sağlıyor? • Mezunların çalışması muhtemel meslekler ve alanlar hangi bilgi, beceri ve yetkinlikleri gerektiriyor? • Program mezunlarının mevcut kamu, özel ve kar amaçsız sektörde çalışmaları durumunda; hangi genel yeterliliklere ve alt sektörlerin gerektirdiği spesifik yeterliliklere sahip olmaları gerekir? • Program genel program yeterliliklerinin yanı sıra kaç adet spesifik alan için alt uzmanlaşma sağlamalı (istihdam alanlarına göre uzmanlık)? • Uluslararası ve ulusal düzeylerde eğitimle öğrenme (learning by training) veya işte yaparak öğrenme (learning by doing) düzeyi nedir, iktisat programında durum nedir? Eğitim, bir mesleğe yönelik yeterlilikler vermekle birlikte, her iş için gerekli ayrıntıda yeterlilik kazandırması beklenmez. Dolayısıyla, mesleki eğitim dahi ancak meslek bağlamında düşünülebilecek genellikte ayrıntıya inebilir. • Program uluslararası ve ulusal düzeyde ne kadar rekabetçidir? • Programın bir özgünlüğü var mıdır? • Program ‘talebi olan’ bir özgünlüğe sahip olabilir mi? • Kurumsal imkânlar (fiziki imkânlar, iletişim teknolojileri) yeterli düzeyde midir, alınacak önlemlerin zaman ve maliyet boyutu nedir? • Öğretim üyesi nicel ve nitel olarak yeterli düzeyde midir, alınacak önlemlerin zaman ve maliyet boyutu nedir? • Üniversite, Dekanlık/YO ve program yönetiminin vizyon-misyon algıları ve yaklaşımları ne durumdadır, yönetim ekibi bu süreci yönetecek irade, kararlılık ve donanıma sahip midir? • ……..

42. Öğrenme Çıktılarına Dayalı Program Geliştirme Süreci:İktisat Lisans Programı Örneği Programın amacı • Dikkat: Programın amacı çıktılara oranla daha soyut ve genel olup, mezun profilinin sahip olacağı yeterlilikleri gösterir. • İktisat bilimi ile ilgili temel kavramsal çerçeveyi kavramış, iktisadi sorunları kavramsallaştırıp uygulama-analiz-değerlendirme-raporlama yapan; • matematiksel bilgiyi mesleki alanda uygulama becerisi yüksek; • muhasebe, finans ve istatistik/ekonometri hazır yazılımlarını ve bilgi teknolojilerini etkin kullanan; • yabancı bir dilde yazılı ve sözlü olarak kendini etkin olarak ifade eden; • iletişim ve sosyal becerileri yüksek; • bağımsız çalışma ve sorumluluk alma davranışı gelişmiş; • global ve sorgulayıcı bakışaçısına sahip; • yaşamboyu öğrenme felsefesini benimsemiş mezunlar vermektir.

43. Programın Hedefleri: İstihdam Edilebilirliği Geliştirme • İktisat lisans programı öğrencileri temel mesleki derslerine ilaveten, ağırlıklı olarak son iki dönemde üç farklı alanın birini tercih ederek kısmi bir uzmanlaşmaya gideceklerdir. Gruplandırmadaki temel yaklaşım, istihdam edilebilirliği artırma ölçütünü esas almaktadır. Alt uzmanlaşma alanlarının her birindeki dersler, genellikle diğer program veya bölümlerin zorunlu dersleri olacaktır. Öğrenci, seçeceği ders grubuna karar verdikten sonra, gruplar arasında farklı dersleri seçmek yerine, aynı gruptaki bütün seçimlik dersleri seçecektir. Ne var ki, danışman ve bölüm yönetiminin görüşü doğrultusunda, kısmi bir inisiyatif kullanımı sözkonusu olabilecektir. Uzmanlık gerektiren dersler, gerektiğinde farklı fakülte veya üniversitelerden de alınabilecek şekilde tasarlanmaktadır. • İktisat programı mezunları aşağıdaki alanların en azından birinde kamu kesimi, özel sektör veya kar-amaçsız sektörde istihdam edilebilir yeterliliklere sahip olacaktır. İktisat programı mezunları ağırlıklı olarak Sayıştay, Maliye Bakanlığı, BDDK, SPK, İMKB, Rekabet Kurumu gibi seçkin kurumlar ve kurullar ile çeşitli bankaların ve Bakanlıkların teftiş ve uzmanlık heyetleri, üniversiteler ve sivil toplum kuruluşları, medya ve özel sektörde firmaların çeşitli bölümlerinde istihdam edilmektedir. Kamu ve özel kesim firmalarının iş alanları incelenerek, gerekli yeterlilikleri sağlayan dersler tespit edilmiştir. kamu/özel kesim istihdam alanları doğrultusunda, iktisat mezunları için beş farklı mezun profili tasarlanmıştır:

44. İktisat Mezunu Profilleri 1.Araştırmacı (sayısal): Matematik, istatistik ve ekonometri ağırlıklı seçimlik ders grubu. 2.Araştırmacı (sosyal): Sosyoloji, tarih, yönetim bilimi, uluslararası ilişkiler, iletişim, insan kaynakları ağırlıklı seçimlik ders grubu. 3.Uzman-müfettiş: Muhasebe ve ekonomi hukuku/mevzuatı seçimlik ders grubu. 4.Kamu yöneticisi: Kamu Yönetimi, İdare Hukuku, Anayasa Hukuku, Genel Muhasebe ağırlıklı seçimlik ders grubu. 5.Serbest profil: İsteğe bağlı seçimlik ders grubu. Diğer dört profil altında sınıflandırılmayan profildir.

45. İktisat Bölümü (Program) çıktıları İktisat bölümü için program çıktıları yazılırken, • Türkiye'de mezunların istihdam alanları itibariyle sahip olmaları gereken yeterliliklerin yanısıra, • yurtiçindeki ve yurtdışındaki örnekler de dikkate alınmıştır. Fazla sayıda program çıktısı yazmanın, bu kazanımların elde edildiğini göstermeyi de gerektirdiği daha baştan kabul edilmiştir. Bu nedenle, mümkün olduğunca az sayıda çıktı yazılması ve ders kazanımları düzeyindeki ayrıntıların çıktı olarak yazılmaması yönünde ilke kararı alınmıştır.

46. İktisat Bölümü (Program) çıktıları Çıktı 1.İktisat bilimiyle ilgili terimleri ve temel teorileri kavrar, uygular ve değerlendirir. Çıktı 2.Küresel, bölgesel ve yerel ekonomik gelişmeleri izleyerek bütüncül bir bakışaçısıyla ortaya koyar, analitik ve sistematik olarak açıklar;dünyadaki siyasal ve sosyal gelişmeleri kavrayıp, değerlendir. Çıktı 3.İktisadi olayları ve sorunları matematik ve istatistik araçlarla ifade edebilir, bilgisayar paket programlarıyla analiz edip değerlendirir. Çıktı 4.İktisadi bir sorunun proje döngüsünü kendi başına tamamlayabilir, bulguları yorumlayarakçözüm geliştirir. Çıktı 5.Ekip çalışması içinde lider veya ekip üyesi olarak değişik görevler alır, ekip içinde çalışmanın gerekliliklerinin farkındadır. Diğer sosyal bilim alanlarıyla ortaklaşa çalışmalar yürütür. Çıktı 6.İktisatla ilgili olarak Türkçe ve yabancı dilde yayımlanmış bilimsel çalışmaları takip edip açıklar ve farklı verilerle uygulamasını tekrarlar; bildiri, makale ve proje raporu gibi çalışmaları hazırlar. Çıktı 7.Sorgulayıcı bakışaçısına sahip, başkalarının düşünce ve eylemlerini anlamaya çalışacak kadar açık fikirli, başkalarıyla kolay iletişim kurabilecek kadar sosyalleşmiş, toplumsal değerlere karşı saygılı ve topluluk önünde sunum yapabilecek yetkinliktedir. Bulguları ve düşüncelerini etik bir tarzda sunar veyorumlar. Çıktı 8.Kamu sektöründe, özel sektörde ve kar-amaçsız sektörde başkasına ait bir işyerinde veya kendi başına çalışmanın gerektirdiği ekonomi mevzuatı, muhasebe ve Türkiye’nin toplumsal/yönetsel yapısını açıklar.

47. İktisat Programı Çıktıları: Yabancı Bir Üniversite Örneği • Program çıktısı örneği 1: İktisat Bölümü • Aşağıda program çıktıları ayrıntılandırılan iktisat bölümünün beş temel çıktı sağlayacağı öngörülmektedir: iktisat teorisini kavrama, sonuçları kestirme/öngörme, akıl yürütme, iletişim, küresel bakışaçısı. • Çıktı 1: Mezunlar, iktisat teorisine hakim olmalıdır. Yetkinlik 1.1. Tüketici ve firma davranışlarıyla ilgili iktisat teorilerini kavrar.Yetkinlik 1.2. Piyasa sisteminin güçlü ve zayıf yanlarını kavrar.Yetkinlik 1.3. Ulusal gelir, üretim ve istihdamın oluşumunu kavrar. • Çıktı 2: Mezunlar, ekonomik olayların sonuçlarını kestirebilmelidir.Yetkinlik 2.1. Kamu politikası uygulamalarının ekonomik sonuçlarını öngörebilmelidir.Yetkinlik 2.2. Özel sektör etkinliklerinin ekonomik sonuçlarını öngörebilmelidir. • Çıktı 3: Mezunlar, soyut akıl yürütme yeteneğini geliştirecektir. Yetkinlik 3.1. Tümdengelim ve tümevarım muhakemesini yapabilir.Yetkinlik 3.2. Ekonomik problemlere daha iyi odaklanmak için makul soyutlamaları yapabilme. Yetkinlik 3.3. Ekonomik verileri ve enformasyonu sentezleyebilir ve yorumlayabilir. • Çıktı 4: Mezunlar, etkili bir iletişim kurabilecektir.Yetkinlik 4.1. Anlaşılır şekilde yazabilir.Yetkinlik 4.2. Anlaşılır şekilde konuşabilir. • Çıktı 5: Mezunlar, küresel ekonomik bakışaçısına sahip olacaktır.Yetkinlik 5.1. Küresel ekonomik ilişkileri anlar.Yetkinlik 5.2. Uluslararası ekonomideki değişmelerin yurtiçi etkilerini anlar.

48. Program Çıktıları ve Yeterlilikler Matrisi1: Düşük düzeyde katkı---------4:Güçlü düzeyde katkı

49. Örnek Ders:Türkiye ve Dünya Ekonomisi Dersin amacı • Türkiye ekonomisinin gelişimini, dünya ekonomisindeki gelişme trendini dikkate alarak göreli olarak kavramak; matematik, istatistik ve ekonometri gibi derslerden edinilen becerileri Türkiye ve dünya ekonomisindeki reel, finansal ve parasal gelişmeleri analiz edip değerlendirmede kullanmak; farklı senaryolara dayalı olarak para, maliye ve finans politikaları geliştirmek. Türkiye ve Dünya Ekonomisi ders kazanımları / çıktıları • Ders kazanımları /çıktıları yazılırken, geri besleme mekanizması mutlaka işletilmelidir. İktisat program çıktılarının gerektirdiği bilgi, beceri ve yetkinlik niteliğindeki yeterliliklerin dersler itibariyle sağlandığından emin olunmalıdır. Örneğin, burada örnek olarak ele alınan ders müfredatta iki ayrı ders olarak bulunmaktadır. Ne var ki, Bölüm kurulunda yapılan değerlendirmeler sonucunda, iki dersin tek ders olarak tasarlanmasının program çıktılarına ulaşmada daha fazla katkı sağlayacağı ve ders sayısının azaltılmasında işlevsel olacağı değerlendirmesi yapılmıştır. Her bir derse ait kazanım sayısı farklılaşabilmekle beraber, literatürde 5 ila 8 kazanımın uygun olacağı kabul edilmektedir.

50. Türkiye ve Dünya Ekonomisi Ders Kazanımları / Çıktıları