Aktualizacja Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Kujawsko-Pomorskiego

1. Aktualizacja Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Kujawsko-Pomorskiego Analiza strategiczna - opracowanie celów strategicznych i kierunków działań proinnowacyjnych Zespoły eksperckie faza II – wypracowywanie wizji rozwoju regionu Zespół tematyczny: Nauka i badania na rzecz innowacyjnych przedsiębiorstw Przysiek, 26.06.2012

2. Plan pracy

3. Metodyka pracy • Cel – identyfikacja sytuacji w regionie oraz wypracowanie wizji rozwoju regionu • Dane wejściowe – wyniki badań, diagnoza sytuacji, tezy postawione w ankiecie Delphi (identyfikacja podstawowych problemów w regionie – na ich bazie będą wypracowywane działania, mające za zadanie eliminację / ograniczenie występujących problemów). • Metodyka pracy • Prezentacja danych pozyskanych w ramach badań oraz pracy ekspertów, poddanych w formie ankiety Delphi ocenie szerokiego grona respondentów. • Moderowana dyskusja ekspercka, burza mózgów uczestników zespołów tematycznych, opiniowanie postawionych tez i wyciągniętych wniosków, proponowanie uwag, tez, zaleceń, propozycji działań. • Formułowanie stanowiska w poszczególnych obszarach tematycznych. • Wynik – w oparciu o wyniki pracy zespołów eksperckich – faza II zostanie przygotowana następna ankieta Delphi. Jej zadaniem będzie sprecyzowanie / pogłębienie tez postawionych w pierwszej ankiecie (główne kierunki rozwoju, cele strategiczne, propozycje działań, spodziewane rezultaty wdrażania RSI).

4. Zrealizowane prace • Raport Metodologiczny – koncepcja aktualizacji RSI. • Zrealizowane procesy: • Diagnoza, • Ewaluacja, • Badania pogłębione, • Różnorodność technik badawczych. • Diagnoza sytuacji (dokument) • Ewaluacja ex-post (dokument) • Przygotowanie i rozpoczęcie procesu aktualizacji celów strategicznych i kierunków działań metodą foresight’u • Analiza SWOT – badanie ankietowe metodą CAWI • Badanie przy wykorzystaniu ankiety Delphi – I tura

5. Aktualizacja celów strategicznych i kierunków działań • Zasób wiedzy. • Zespoły eksperckie – faza I – zapoznanie z wynikami analiz, • Badanie metodą Delphi – I tura, • Zespoły eksperckie – faza II – wypracowanie wizji rozwoju regionu, • Badanie metodą Delphi – II tura, • Zespoły eksperckie – faza III – wypracowanie scenariuszy rozwoju • Badania opinii społecznej, • Scenariusz/e rozwoju, • Zespoły eksperckie – faza IV – cele strategiczne i kierunki działań proinnowacyjnych.

6. Wnioski z diagnozy – kapitał ludzki, edukacja • Kapitał ludzki – negatywne trendy: • niska aktywność zawodowa (55,2% - o 1 p.p. niższy niż średnio w Polsce), • niskie zatrudnienie (49% - o 2 p.p. niższy niż przeciętnie w Polsce), • wysokie bezrobocie (11,2% - wyższe o 1,5 p.p., bezrobocie rejestrowane - 17,8% - o 4,5 p.p. wyższy niż średnio w kraju), • starzenie się populacji, migracja. • Edukacja - szkoły wyższe - mniejsza liczba osób z wyższym wykształceniem (o 4,6 p.p.) niż średnio w Polsce, • ponadprzeciętnie reprezentowane kierunki kształcenia, takie jak: opieka społeczna (10,6%), nauki rolnicze, leśne i rybactwo (7,5%), fizyka (6,7%), pedagogika (6,2%), dziennikarstwo i informacja (6,2%), biologia (6,2%); • mała liczba studentów kierunków technicznych (poniżej 4% łącznej liczby studentów danej specjalności w Polsce): produkcja i przetwórstwo (1,7%), ochrona środowiska (2,3%), informatyka (3,0%), nauki społeczne (3,3%), ochrona i bezpieczeństwo (3,6%), architektura i budownictwo (3,7%), nauki inżynieryjno-techniczne (3,8%), matematyka i statystyka (3,9%). • Edukacja – szkoły średnie i zawodowe • Brak współpracy szkolnictwa na poziomie średnim i zawodowym ze szkołami wyższymi w obszarze kształcenia specjalistów dla gospodarki, • Nie nadążanie za postępem technicznym w obszarze kształcenia, • Słabe dostosowanie profilu kształcenia do potrzeb lokalnej gospodarki.

7. Wnioski z diagnozy – potencjał gospodarczy • Potencjał gospodarczy • Znaczna nierównowaga w liczbie firm – zróżnicowany wskaźnik przedsiębiorczości, centrum gospodarcze – rejon Bydgoszczy i Torunia, silna pozycja regionu włocławskiego oraz powiatu inowrocławskiego, zdecydowanie mniejsza liczba firm w pozostałych powiatach, duże firmy ulokowane w kilku powiatach – w większości w wyżej wymienionych. • Wiodące sektory gospodarki regionu • Spożywczy – duża liczba firm, w tym dużych firm, najwyższe przychody, • Papierniczy – drugie po produkcji wyrobów spożywczych przychody, kilka firm, znaczny udział w przychodzie regionu, kluczowe znaczenie dla powiatów, w których działają • Chemiczny – 4 miejsce w kraju w produkcji nawozów azotowych, głównie duże firmy, najwyższe przygody na firmę w regionie, wysokie nakłady na B+R, • Elektromaszynowy – generuje wysokie przychody, należy do niego największa liczba firm równomiernie rozprzestrzenionych po terenie województwa, • Elektroniczny – istotny eksporter, „Crystal Park” w Łysomicach, SHARP i kooperanci • Branże zdominowane przez MŚP • Produkcja metalowych wyrobów gotowych, produkcja artykułów spożywczych oraz produkcja wyrobów z drewna oraz korka - równomiernie rozłożone w całym regionie • Naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn - głownie mikro firmy z niskim przychodem. • Produkcja mebli i produkcja odzieży – istotne znaczenie dla blisko połowy powiatów • Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych - znaczenie dla kilku powiatów – specjalizacja lokalna.

8. Wnioski z diagnozy – innowacyjność, B+R • Nakłady na innowacyjność - 95% nakładów na innowacyjność przypadło na przemysł. • nakłady firm usługowych – bardzo niskie (0,5% nakładów w Polsce), • nakłady firm przemysłowych (4,5% nakładów w Polsce), • niskie nakłady inwestycyjne na działalność B+R (1,8% wydatków ponoszonych w Polsce), • niskie nakłady na zakup wiedzy ze źródeł zewnętrznych (1,7%), • wysokie nakłady na zakup środków trwałych (ponad 5% wydatków w kraju), • Udział przychodów ze sprzedaży produktów innowacyjnychna eksport w przychodach ogółem – 10% - dwukrotnie więcej niż średnio w Polsce – najlepszy wskaźnik wśród regionów, w MŚP udział przychodów ze sprzedaży produktów innowacyjnych na eksport w przychodach netto ze sprzedaży ogółem nie przekracza 1% (dwukrotnie mniej niż w Polsce). • Nakłady na B+R – jedne z najniższych nakładów w kraju, nakłady na badania naukowe w ramach poszczególnych dziedzin wyniosły: nauki przyrodnicze (2,0%), nauki inżynieryjne i techniczne (1,6%), nauki medyczne i nauki o zdrowiu (0,7%), nauki rolnicze (0%), nauki społeczne (4,6%), nauki humanistyczne (0%). • Jednostki naukowe– mała liczba jednostek naukowych i badawczo-rozwojowych, mała liczba pracowników B+R. • Zgłoszenia patentowe – mała liczba zgłoszeń patentowych - 124 zgłoszenia w 2010 r. (3,9% ogólnej liczby zgłoszeń w Polsce). Udzielone patenty 35 – 2,5% liczby w całym kraju.

9. Wnioski z diagnozy – system innowacyjny • Przedsiębiorstwa • duże znaczenie firm MŚP, które charakteryzują się niższą rentownością niż średnio w kraju, niską innowacyjnością oraz brakiem wsparcia w postaci lokalnego sektora B+R, • relatywnie wysokie nakłady na badania i rozwój w kilku kluczowych sektorach gospodarki – w branży chemicznej, metalowej i elektronicznej, firmy te mają bardzo dobre wyniki, • duże inwestycje największych firm spowodowały, że w regionie udział przychodów ze sprzedaży produktów innowacyjnych na eksport w przychodach ze sprzedaży ogółem jest największy w Polsce. • Jednostki naukowe • niewielka liczba jednostek B+R oraz uczelni prowadzących badania w sektorach, które mogłyby wesprzeć lokalny przemysł, • brak silnych jednostek naukowych w branżach, które mają istotne znacznie dla lokalnego przemysłu, • brak laboratoriów i zespołów naukowych nastawionych na świadczenie usług dla przemysłu. • Jednostki otoczenia biznesu • na potrzeby sektora MŚP funkcjonuje sieć instytucji otoczenia biznesu, świadczących usługi finansowe i doradcze, w tym w zakresie innowacyjności, jednak efekty tego wsparcia dotąd nie są widoczne (np. bardzo niska innowacyjność MŚP), • mniej ośrodków innowacji i przedsiębiorczości niż w większości regionów w Polsce, przedsiębiorcy informują o niskiej aktywności jednostek otoczenia biznesu, często ich nie znali, ani nie znali ich oferty – jednostki muszą działać bardziej rynkowo.

10. Analiza SWOT • Analiza SWOT: • Czynniki wewnętrzne – mocne i słabe strony regionu, • Czynniki zewnętrzne – szanse i zagrożenia. • Założenia / wstępne tezy w oparciu o wyniki badań, ewaluacji oraz diagnozę. • Tezy zostały poddane szeroko zakrojonemu badaniu metodą CAWI. • Respondenci reprezentujący różne środowiska województwa kujawsko-pomorskiego, korzystając z ankiety internetowej dokonują weryfikacji postawionych tez. • Wyniki badania (robocze) - prezentacja. • Dyskusja. Dane

13. Identyfikacja sytuacji w regionie • Weryfikacja stawianych tez za pomocą badania metodą Delphi. • Badanie ankietowe bazujące na metodzie Delphi – skierowanie serii kwestionariuszy do dwóch grup osób: • Wybranej grupy ekspertów, • Przedstawicieli lokalnych środowisk (biznes, samorząd, edukacja). • Ankieta opracowana w formie tez obejmujących cztery główne obszary tematyczne, pokrywające się z tematyką pracy zespołów eksperckich stanowi wytyczne do pracy zespołów: • 1. Nauka i badania na rzecz innowacyjnych przedsiębiorstw, • 2. Innowacyjna gospodarka, • 3. Proinnowacyjne otoczenie biznesu, • 4. Rozwój postaw proinnowacyjnych w społeczeństwie. • W każdym z obszarów określono podobszary, w obrębie których postawiono szereg tez. • Tezy sformułowane przez ekspertów na podstawie badań potencjału i sytuacji regionu w zakresie rozwoju innowacyjności gospodarki.

14. Badanie metodą Delphi • W ramach badania respondenci korzystając ze skali punktowej określają: • stopień aprobaty, lub dezaprobaty dla postawionych tez, • można zaznaczyć opcję „nie mam zdania” oraz wpisać uwagi, przykłady potwierdzające dane stwierdzenie, propozycje działań, projektów inicjatyw, obszary do usprawnienia, • można dodać nowe tezy. • Wysłane ankiety: • Eksperci reprezentujący różne środowiska – 252 ankiety, • Wszystkie jednostki samorządu terytorialnego – ponad 200 ankiet, • Firmy zatrudniające powyżej 250 osób – 121 firm, • Firmy MŚP – 600 firm. • Termin zwrotu ankiet – 2.07.2012.

15. Identyfikacja sytuacji w regionie - obszary tematyczne • Nauka i badania na rzecz innowacyjnych przedsiębiorstw • Potencjał naukowo-badawczy i edukacyjny WKP w zakresie komercjalizacji i transferu technologii oraz przygotowania kadr dla gospodarki. • Potrzeby sektora nauki i techniki w WKP. • Identyfikacja najważniejszych dyscyplin naukowych w WKP oraz ich powiązań z gospodarką. • Analiza barier współpracy jednostek naukowo-badawczychz przedsiębiorstwami w regionie. • Kierunki rozwoju jednostek naukowo-badawczych w regioniew zakresie wsparcia rozwoju innowacyjności regionu. • Rozwój procesów współpracy nauki i gospodarki, transferui komercjalizacji wiedzy i technologii oraz przedsiębiorczości innowacyjnej i akademickiej.

16. Identyfikacja sytuacji w regionie – część warsztatowa Metodyka pracy • Prezentacja szczegółowa poszczególnych obszarów tematycznych. • Moderowana dyskusja nad postawionymi tezami obejmująca: • zgłaszanie uwag, • tez, • wniosków, • wstępnych propozycji działań. • Na podstawie wyników prac zespołów eksperckich oraz wyników badania Delphi przygotowana będzie następna ankieta Delphi. Jej zadaniem będzie pogłębienie tez postawionych w pierwszej ankiecie. Będzie ona obejmowała: główne kierunki rozwoju, cele strategiczne, propozycje działań, spodziewane rezultaty wdrażania RSI.

17. Identyfikacja sytuacji w regionie – część warsztatowa Potencjał naukowo-badawczy i edukacyjny WKP • W celu zapewnienia niezbędnego wsparcia dla rozwoju innowacyjności w regionie należy: • Rozwinąć potencjał naukowo-badawczy regionu poprzez rozwój badań i kształcenia w obszarze przetwórstwa przemysłowego, technologii produkcji, projektowania, automatyzacji, elektroniki, informatyki i automatyzacji. • Należy stworzyć sieć laboratoriów badawczych, świadczących usługi badawcze i oferujące fachową wiedzę dla przedsiębiorstw z regionu. Laboratoria należy utworzyć w oparciu o posiadaną infrastrukturę i kadrę uczelni wyższych • Kierunki kształcenia i prowadzenia badań powinny być dostosowane do potrzeb lokalnych przedsiębiorstw • Należy zwiększyć liczbę studentów kształconych na kierunkach nauk inżynierskich związanych z: przetwórstwem przemysłowym, technologią produkcji, projektowaniem, automatyzacją, elektroniką, informatyką i automatyzacją, dostosowanych do potrzeb regionalnej gospodarki. • Do oceny nauczycieli akademickich i naukowców należy wprowadzić kryteria związane z realizacją prac badawczych, wdrożeniowych i doradczych na rzecz przedsiębiorstw. • Do oceny nauczycieli zawodu ze szkół średnich i zawodowych należy wprowadzić kryteria związane ze współpracą z przedsiębiorstwami i szkołami wyższymi. • Należy wzmocnić sieć jednostek otoczenia biznesu poprzez wprowadzenie usług mających an celu kojarzenie przedsiębiorców z naukowcami mogącymi zrealizować badania mające na celu rozwój innowacyjnej technologii, produktu, lub posiadającymi wiedzę potrzebną przedsiębiorcy • Studenci ostatnich lat powinni obowiązkowo odbywać praktyki w przedsiębiorstwach przemysłowych • Prace dyplomowe i doktoraty powinny być powiązane z rozwiązywaniem problemów występujących w lokalnych przedsiębiorstwach. • Należy zacieśnić związki regionalnego systemu edukacyjnego z przemysłem działającym w regionie. • Inne

18. Identyfikacja sytuacji w regionie – część warsztatowa Potrzeby sektora nauki i techniki w WKP • W celu rozwoju potencjału sektora nauki i techniki w województwie kujawsko-pomorskim na rzecz wsparcia rozwoju innowacyjnej gospodarki regionu należy: • Wzmocnić potencjał kierunków kształcenia mających bezpośredni wpływna gospodarkę • Wzmocnić potencjał kadrowy w zakresie nauk inżynierskich • Wzmocnić potencjał w zakresie infrastruktury laboratoryjnej nastawionejna świadczenie badań dla przedsiębiorstw

19. Identyfikacja sytuacji w regionie – część warsztatowa Identyfikacja najważniejszych dyscyplin naukowych WKP • Najważniejsze dyscypliny naukowe w województwie Kujawsko-Pomorskim z punktu widzenia potrzeb regionalnej gospodarki to: • Inżynieria produkcji • Mechanika i budowa maszyn • Automatyka i robotyka • Chemia i technologia chemiczna • Papiernictwo i poligrafia • Informatyka • Elektronika i elektrotechnika • Przetwórstwo spożywcze • Biotechnologia • Przetwórstwo i technologia drewna • Rolnictwo i leśnictwo • Rehabilitacja i odnowa biologiczna • Turystyka i rekreacja • Inne – proszę podać jakie

20. Identyfikacja sytuacji w regionie – część warsztatowa Analiza barier współpracy jednostek naukowo-badawczych z przedsiębiorstwami w regionie • Rozwój zaplecza badawczego na uczelniach • Zmiana nastawienia pracowników i władz uczelni na bardziej komercyjne i przyjazne przedsiębiorcom • Utworzenie branżowych instytutów i laboratoriów badawczych na bazie infrastruktury i kadry uczelni funkcjonujących w regionie • Wsparcie finansowe prac badawczo-rozwojowych prowadzonych przez firmy • Wsparcie finansowe prac badawczo-rozwojowych prowadzonych wspólnie przez firmy i uczelnie (jednostki badawcze), na zlecenie firm • Dostosowanie programów badań i kształcenia do potrzeb lokalnej gospodarki • Wsparcie finansowe inwestycji bezpośrednich związanych z rozwojem i wdrażaniem innowacyjności • Wsparcie finansowe modernizacji parku maszynowego • Rozwój instytucji i oferty finansowania zwrotnego (pożyczki, inwestowanie w rozwój firm i konkretnych projektów, itp.) • Rozwój oferty jednostek otoczenia biznesu (parki technologiczne, inkubatory przedsiębiorczości, centra transferu technologii, punkty doradcze) • Wsparcie rozwoju eksportu oraz wsparcie inwestycji zagranicznych firm z terenu województwa • Inne

21. Identyfikacja sytuacji w regionie – część warsztatowa Kierunki rozwoju jednostek naukowo-badawczychw regionie • Najważniejsze kierunki rozwoju jednostek naukowo-badawczychw regionie w zakresie wsparcia rozwoju innowacyjności regionu to: • Dostosowanie oferty badawczej i edukacyjnej do potrzeb lokalnej gospodarki. • Rozwój laboratoriów i zespołów badawczych realizujących prace badawczo-rozwojowe i usługi doradcze na rzecz przedsiębiorstw. • Udostępnianie infrastruktury laboratoryjnej przedsiębiorstwom chcącym prowadzić badania. • Nawiązanie ścisłej współpracy pomiędzy uczelniami wyższymi, szkołami średnimi i zawodowymi w zakresie kształcenia nauczycieli zawodu. • Nawiązanie ścisłej współpracy z przedsiębiorstwami przemysłowymi poprzez realizację prac dyplomowych połączonych z praktykami i rozwiązywaniem konkretnych problemów występujących w przedsiębiorstwach. • Organizacja staży dla pracowników naukowych w firmach • Organizacja kursów z zakresu prowadzenia prac badawczo- rozwojowych dla pracowników firm. • Powiązanie tematów doktoratów z problemami zgłaszanymi przez firmy z regionu. • Inne.

22. Identyfikacja sytuacji w regionie – część warsztatowa Kierunki rozwoju jednostek naukowo-badawczychw regionie • Jednym z istotnych warunków rozwoju innowacyjności regionu jest rozwój procesów współpracy nauki i gospodarki, transferu i komercjalizacji wiedzy i technologii oraz przedsiębiorczości innowacyjnej i akademickiej. Najważniejsze zadania w tym obszarze to: • Poprawa świadomości konieczności komercjalizacji, transferu technologii i wiedzy rozwijanych na uczelniach i w jednostkach badawczych do sektora przedsiębiorstw. • Rozwój przedsiębiorczości akademickiej obejmującej tworzenie firm spin-off i spin-out w oparciu o wyniki prac badawczych i badawczo-rozwojowych. • Rozwój inkubatorów akademickich wspierających osoby chcące założyć własną firmę na bazie wyników prac naukowych, wyników prac dyplomowych itp. • Wsparcie uczelni dla pracowników, doktorantów i absolwentów chcących założyć firmę spin-off na bazie wyników prac naukowych i pozyskanej wiedzy. • Wsparcie jednostek otoczenia biznesu dla procesów komercjalizacji i transferu technologii oraz rozwoju przedsiębiorczości akademickiej (zakładanie firm na bazie wyników prac naukowych i transfer technologii ze sfery nauki do przemysłu). • Zaangażowanie lokalnych władz samorządowych we wsparcie tworzenia firm na bazie wyników prac naukowych poza centrami akademickimi regionu (w nisko • uprzemysłowionych powiatach). • Wsparcie w postaci stypendiów dla najzdolniejszej młodzieży jako zachętę do • podejmowania studiów inżynierskich i prowadzenia prac naukowych zakończonych transferem technologii, lub założeniem własnej firmy innowacyjnej. • Wsparcie dla przedsiębiorstw chcących nawiązać współpracę z jednostkami naukowymi (np. obecnie realizowanych program Voucher Badawczy). • Inne – proszę podać

23. Podsumowanie – wskazanie do wizji • Wizja rozwoju regionu i związanych w tym działań w danym obszarze tematycznym • Wstępne propozycje: • 1. • 2. • 3. • Moderowana dyskusja; wizja powinna wynikać z tez postawionych i sformułowanych w wyniku dyskusji nad sytuacją w regionie.

24. Dane kontaktowe Wykonawcy Policy & Action Group Uniconsult Sp. z o.o. ul. Migdałowa 4, 02-796 Warszawa tel. (022) 256 39 00, fax. (022) 256 39 10 email: biuro@pag-uniconsult.pl Osoba do kontaktów bieżących: Bogdan Pietrzak, bpietrzak@pag-uniconsult.pl Tel. (biuro j.w.), tel. kom. 505 058 720