Tıbba Dışarıdan Bakmak: Sosyolog Gözüyle Hekim Yrd. Doç. Dr. Temmuz Gönç-Şavran Sosyoloji

1. Tıbba Dışarıdan Bakmak: Sosyolog Gözüyle Hekim Yrd. Doç. Dr. Temmuz Gönç-Şavran Sosyoloji Anadolu Üniversitesi, Eskişehir

2. Sosyologlar tıbba ve hekimlere ilk baktıklarında ne gördüler? • Talcott Parsons, 1951: • Tıp mesleği, kapitalizmin rekabetçiliğini ve bencilliğini kırma işlevini üstlenen, özgeciliğe, evrenselliğe ve etiğe dayalı bir meslektir.

3. Tıbbın sosyolojik eleştirisinin başlaması • IvanIllıch, 1975 • Çıkara dayalı teşhis ve tedavilerle, bireylerin kendi bedenleri, acıları ve ölümleri üzerindeki kontrollerinin ellerinden alınmasıyla tıp kurumunun kendisi sağlığa zarar verir hale gelmiştir.

4. Sosyolojinin tıbba bakışı değişirken tıp nasıl değişti? • 1800 öncesi: Geleneksel, yatak yanı tıbbı • 1800-1970: Modern toplum, hastane tıbbı • 1970 sonrası: • Hekimlik eyleminin standartlaştırılmış parçalara bölünmesi ve kalite bürokrasisi/prosedürleri tarafından yönetilmesi • Mesleki bilgi tekelinin internetle tehdidi • Hasta hakları, şikayet hatları • Emek arzı üzerindeki kontrolün ve işgücü piyasasındaki konumun zayıflaması, yabancı hekimler, esnek istihdam..

5. Postmodernizm! Neler oluyor? • Biyomedikal modelin zayıflaması: “Alternatif”, “tamamlayıcı” tıp ? “Hıristiyanlık dışı inançlara sahip … cadılar, şamanlar, gurular ..” • “Bütünleştirilmiş”, “bütünleşik”, “bütüncül” tıp? “Bireysel sağlığa ve toplum sağlığına sağlıkla ilgili bütün alanlarına (fiziksel ve sosyal çevre, eğitim, tarım, mimari vs.) saygı duyan ve bunları içeren bir yaklaşım”

6. 1988 Edinburgh Tıp EğitimiDeklarasyonu Multidisiplinerdersler: antropoloji - tarih - sosyolojifelsefe - iletişim - hukukyönetim – siyaset … • “Toplum, Birey ve Tıp Müfredatı” • “ToplumMüfredatı” • “GelecekNesilMüfredatı • “YeniYolMüfrefatı”

7. İletişim-Etkileşim • Diğer hekimler (uzman-pratisyen) • Sağlıkla ilgili diğer profesyonel meslekler (hemşireler, ebeler, vs) • Profesyonelmesleksahibiolmayansağlık emekçileri • Sağlıkla ilgiliolmayanmeslekler • Sosyalbilimdisiplinleri • Hastalar Duvar • Meslek emperyalizminin sürdürülmesi, otoritenin, hakimiyetin, sınıf ve statü konumunun güvence altına alınması

8. Pozitivist perspektifin olumsuz sonuçları • Doğa bilimlerininsosyalbilimlerüzerindekihakimiyetininyenidenüretilmesi • Sosyalbilimlerin “yeterince” bilimsel sayılmaması • Metodolojik eleştirilerindeğerlendirilmemesi

9. Hekim olmayanları duymama “Tıp fakültesindeokurkenbizemahremiyetleilgili bir şeyanlatmadılar, hastanın bir bireyolduğunu, onunmahreminegirdiğimizi, onasaygıduymamızgerektiğiniöğretmediler, amasonrabunubizdenbekliyorlar. Öğrencilerevermediğiniz bir bilgiyibilmelerinionlardannasılbeklersinizki?”

10. Kavramların “sahiplenilmesi” “Bu tarz sağlıkla ilgilikonularınEdebiyatFakültesiaraştırmaalanıile ne gibibirilgisivaranlayamadım. Sonuçlarının da bizzatbuFakülteye (bizlere) duyurulmasıgerektiğinidüşünüyorum! Böylebiranket, ancaksağlıkotoriteleritarafındanyapılırsasonucaulaşır. Bu anketibizlerinyapıyorolmasılazım!”

11. “Tıbbın tarihi yazılacaksa biz yazarız”

13. Eğitim görmek ya da ev işi yapmak istemeyen kadınların hospitalizasyonu (Smith-Rosenberg, 1984,Barrett ve Roberts,1978) • Kölelikten kaçmanın hastalık olarak etiketlenmesi (Cartwright, 1793-1863; White 2002) • Teşhis ve tedavi sürecinde cinsiyetçi, ırkçı ve ayrımcı uygulamalar (Pomare, 1988; Behar, 1983; Martin ve Richards, 1995...) • Tıbbın normal davranışı tanımlama hakkının toplumsal ve politik güce dönüştüğü(Conrad ve Schneider, 1980, Meyer, 1996) • Sağlık riski taşıdığı kanıtlanan teknolojilerin kâr amacıyla kullanıldığı, ilaç firmalarıyla ilişkilerin reçete yazma etkinliğini etkilediği (Annandale, 1998; Smith, 1988)

14. Sonuç yerine.. • Tıp mesleğinde çalışma koşullarında yaşanan değişimler, toplumun diğer kesimleriyle etkileşime girmenin değil, neoliberal politikaların sonucudur. • Hekimlik mesleği meslekler hiyerarşisindeki yerini koruyacaktır. • Bütüncül bir bakış açısına sahip olmanın önündeki engel, tıbbın kendisinin ördüğü duvar.

15. Teşekkürler…