Biologische agentia bij waterschappen

1. Biologische agentiabij waterschappen Algemene inleiding Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

2. Afbakening van de Toolboxmeeting • Definities (toolbox, onderwerp) . . . . . • Doel / doelgroep . . . . . . . . . • Afbakening . . . . . . . . . . . • Tijdsduur en frequentie . . . . . . • Benodigde middelen . . . . . . . Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

3. Uniforme opbouw • Taken en functies • Herkenning nut en noodzaak • Risico’& (praktische) maatregelen • Relatie met eigen praktijk Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

4. Onderverdeling 4 toolboxen Toolbox: • Werken in het groen • Werken met oppervlakte water • Werken met afvalwater • Werken met kadavers & zieke dieren Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

5. Biologische Agentia Werken met kadavers & zieke dieren Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

6. Taken en functies Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

7. Herkenning nut en noodzaak Werken met kadavers & zieke dieren Risico’s: (zieke) dieren/ kadavers zijn mogelijke besmettingsbron Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

8. Belangrijkste maatregelen bij werken met kadavers 1. Ontwerp van kunstwerk (voorkom te water raken van dieren) 2. Criteria opstellen ruimen van dieren / kadavers 3. Persoonlijke beschermingsmiddelen - Hygiëne (handen wassen) - handschoenen (wegwerpoverall adembescherming) - gebruik wegwerpverpakkingen - vuil/schoon gedeelte auto bij transport kadavers - gekoelde opslagvoorziening kadavers Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

9. Maatregelen - werken met kadavers PBM’s voorkomen contact met kadavers / ziekte dieren • Oplossingen • Beperk de risico’s bij handelingen met zieke dieren of kadavers door: • gebruik van hulpmiddelen (bijv. schepnet, plukhaak en maaibalk) om het contact te beperken; • gebruik van handschoenen bij mogelijk contact; • draag wegwerpoveralls bij verdenking van ziekte bij grote dieren en het ruimen van grote aantallen vis- en schelpdieren; • adembescherming (met koolfilter) als besmetting via de lucht kan plaatsvinden; • het gebruik van wegwerpverpakkingen (bij voorkeur); • het vervoer van zieke dieren en kadavers in voertuigen waarbij er een schoon en vuil gedeelte is dat fysiek is gescheiden; • de opslag van kadavers in speciale koelcontainers. Beperk contact Opslag Transport Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

10. Instructie over risico’s bij het werken met kadavers Ziekte van Weil • Veroorzaker: urine van geïnfecteerde knaagdieren • Symptomen: . . . . • Maatregelen . . . . Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1 Bron: gezond VGZ

11. Instructie over risico’s bij het werken met kadavers Ziekte botulisme • Veroorzaker: gifstof bacterie (in oppervlakte water) • Symptomen: . . . . • Maatregelen . . . . Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1 Bron: gezond VGZ

12. Relatie met praktijk • Hoe ziet ons protocol ruimen van kadavers er uit? Wat zijn de criteria om kadavers te ruimen? • Vraag aan een van de aanwezigen hoe hij omgaat met in kadaver in het water? • Aandachtspunten: • Wanneer ruimt het waterschap een kadaver? • Zijn hierover afspraken? Is dit bekend en toegankelijk? • Hoe wordt kadaver geruimd? Welke PBM’s zijn beschikbaar? Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

13. Samenvatting Belangrijkste risico's • Besmetting (ziekte van Weil, botulisme, enz.) Herkennen • Diversen lichamelijke klachten. Belangrijkste maatregelen • Voorkom direct contact met kadavers/zieke dieren (PBM’s) • Beperk duur opslag kadavers Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

14. Verdiepende info • Arbocatalogus waterschappen deel: biologische agentia • RIVM (ziekte van Weil) • Gezond VGZ Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

15. Vragen? Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

16. Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

17. Definities Definitie biologische agentia: “micro-organisme, celculturen en menselijke endoparasieten, al dan niet genetische gemodificeerd, die infecties, allergie of toxiciteit kunnen veroorzaken” Voorbeelden: - Ziek van Lyme: werken in het groen • Tularemie : werken met kadavers / zieke dieren • Ziekte van Weil : werken in/met oppervlakte water. Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

18. Doel van deze instructie Doel • Herkennen van situaties en informatie geven over de belangrijkste risico's en maatregelen. • Koppeling maken met werkzaamheden uit de praktijk. • Herhalen van grootste risico’s en belangrijkste maatregelen Doelgroep • Alle medewerkers van waterschappen die tijdens hun werkzaamheden risico lopen in aanraking te komen met biologische agentia. • Medewerkers die al eerder ‘instructie biologische agentia’ gehad hebben Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

19. Doelgroepen Indicatieve lijst taken en functies volgens arbocatalogus waterschappen: Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

20. Afbakening, tijdsduur en frequentie • Afbakening • De toolbox is niet bedoeld om medewerkers bewust te maken over het risico biologische agentia en te informeren over maatregelen die het waterschap hier tegen genomen heeft. • Tijdsduur • 20 á 30 minuten • Frequentie • De werkgroep adviseert om jaarlijks een toolboxmeeting te houden (geen wettelijke verplichting) Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

21. Benodigde middelen • Computer/laptop • Beamer • Projectiescherm • Hand-outs van de toolbox Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

22. Instructie over risico’s bij het werken met kadavers Ziekte van Weil Veroorzaker: urine van geïnfecteerde knaagdieren • Besmetting: • Direct contact met (dode) gastheer (urine / weefsel / bloed) • Via schaaf- snijwonden, slijmvliezen mond/keel/ogen • Inademen besmette fijne vochtdeeltjes (omgeving van kadavers) • Urine van (dode) gastheer in water, modder of op planten Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1 Bron: gezond VGZ

23. Instructie over risico’s bij het werken met kadavers Ziekte van Weil • Symptomen: • Ziekte treedt op in zomer/herfst • Optreden verschijnselen meestal één tot twee weken na besmetting • Griep verschijnselen met koorts, rillingen, moeheid, misselijkheid, braken en spierpijn • Spierpijn in kuit-, buik- en rugspieren, na een paar dagen volgt hevige hoofdpijn • Dag 4 tot 9: geelzucht zo ernstig dat de huid er oranje uitziet • Weinig of niet urineren • Schade aan de bloedvaten (neusbloedingen ook bloedingen in de huid) • Ziekte van Weil kan door een zwangere vrouw overgedragen worden op ongeboren kinderen Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1 Bron: gezond VGZ

24. Instructie over risico’s bij het werken met kadavers Ziekte van Weil Veroorzaker: besmette bacterie op kadavers • Maatregelen • Draag rubberen laarzen en handschoenen; • Handen wassen na het aanraken van dieren; • Handen wassen na hanteren van besmette kledingstukken/voorwerpen. • Hanteer gevangen (muskus)ratten altijd met handschoenen • Geen vaccinatie mogelijkheid tegen ziekte van Weil Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

25. Instructie over risico’s bij het werken met kadavers Ziekte: botulisme Veroorzaker: gifstof bacterie (in oppervlakte water) • Oorzaak: • bacteriën die een gifstof uitscheiden. • Infectie via de mond of wondje op huid (zeldzaam) • Risico: ondiep en stilstaand water (warme zuurstofloze omgeving) Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

26. Instructie over risico’s bij het werken met kadavers Ziekte: botulisme • Symptomen bij Watervogels: • Verlammingsverschijnselen aan kop en vleugels. • Tevens kunnen de vogels diep in het water liggen met hangende vleugels. • Aan botulisme gestorven dieren worden meestal aangetroffen met gestrekte poten en slappe enigszins gedraaide kop en nek. • Symptomen bij Mens: • Ongeveer 12 tot 36 uur na infectie: • Misselijkheid, overgeven, buikklachten; • Moeheid; • Duizeligheid; • Droge mond; • Moeite met slikken; • Dubbel of wazig zien; • Slecht verdragen van licht; • Moeite met spreken; • Slappe arm- en beenspieren. Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1

27. Instructie over risico’s bij het werken met kadavers Ziekte: botulisme • Maatregelen • Voorkom contact met zieke of dode dieren • Handschoenen (persoonlijke beschermingsmiddelen) • Communicatie medewerkers informeren bij constatering botulisme Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1