“Oyun şimdi başlıyor sevgili watson..”

1. KAVRAM ÖĞRETİMİMUSTAFA ÜNSALÖZEL EĞİTİM ÖĞRETMENİKÜTAHYA RAMÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANIseren_dpty@hotmail.com MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

2. “Oyun başlıyor sevgili WATSON…” “Oyun şimdi başlıyor sevgili watson..” MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

3. KAVRAM:Bazı bakımlardan ilişkili uyaranlar takımı yada bazı kurallarla ilişkili nitelikler kategorisi olarak tanımlanabilir. Daha genel olarak kategoriye nelerin alınacağını yada çıkarılacağını belirleyen ölçütler takımına kavram denir. Eğitim açısından kavram ise ortak tepkiye yol açan ilişkili uyaran takımıdır.[1] • [1] Thigarajan, Semmel ve Semmel, 1974: Hulse, Egeth, 1975: Özyürek, 1980. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

4. Kavram; • Bireylerin ortak tepki vermesine yol açan ilişkili uyaranlardır. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

5. KAVRAM ANALİZİ • -Kavramın tüm ilişkili niteliklerinin ve ilişkisiz niteliklerinin, • -Taksonomik düzeyinin, (bkz.sonraki sayfa) • -Ve kurallarının belirlenerek; • TÜM İLİŞKİLİ NİTELİKLERİN AYIRT EDİLMESİNİ VE KURALLARININ ANLAŞILMASINI SAĞLAMAK İÇİN YAPILACAK UYGULAMANIN AŞAMALANDIRILMASIDIR. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

6. KLASİK MANTIK’TA • -SINIF • -CİNS • -TÜR • -ALT TÜR • Basamaklarını hatırlayınız… MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

7. “TÜM BUNLAR FAZLA MANTIKLI STANLEY….” MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

8. AŞAMALANDIRMA • 1-Hangi kavramı öğretmek istiyoruz? • 2-Kararlaştırılan kavramı öğretmek için ANALİZ yapılması. • 3-ANALİZE DAYALI GİRİŞ DÜZEYİNİN SAPTANMASI • “ÖĞRENCİNİN PERFORMANSI NEDİR?” MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

9. KAVRAMLAR • 1-SOYUT KAVRAMLAR • 2-SOMUT KAVRAMLAR • Olmak üzere temelde ikiye ayrılır. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

10. “KAVRAMLARI BOZMAK BENİM İŞİM…” dahi-deli-DALİ MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

11. SOMUT KAVRAMLAR • Görülerek,gözlenerek adlandırılabilir,tanımlanabilir. • SOYUT KAVRAMLAR • Varlığı genel kabul gören belli özelliklerine ilişkin bilgi ve kurallar aracılığıyla tanımlanan sınıflanan kavramlardır. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

12. “Gül öyle anlamlarla yüklüdür ki;aslında hiçbir anlamı yoktur…” • THE NAME OF THE ROSE • UMBERTO ECO MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

13. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

14. video • “Gülün adı” MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

15. ÖĞRETMEN • 1-Öğreteceği bilginin yapısını çok iyi bilmeli, • 2-Bilgi yapısının öğretimine hangi bilgi parçasından başlayacağına karar vermelidir. • 3-Performansın tespitindeki hata ÖĞRENMEYİ etkiler. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

16. KAVRAM ÖĞRETİMİ • “EN AZ KARMAŞIK OLANDAN EN FAZLA KARMAŞIK OLAN DÜZEYE KADAR 6 BÖLÜMDEN OLUŞUR.” BLOOM • 1-BİLME • 2-KAVRAMA • 3-UYGULAMA • 4-ANALİZ • 5-SENTEZ • 6-DEĞERLENDİRME MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

17. “………………………………..” MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

18. Bir kavramın öğrenilme düzeyi; • EDİNİM:AYIRTETME. • AKICILIK:ÖĞRENİLEN BAĞLAMDA HEMEN KULLANMA. • KALICILIK:ÖĞRENİLEN BAĞLAMDA SÜREKLİ KULLANMA. • GENELLEME:ÖĞRENİLEN BAĞLAM DIŞINDA BENZER BAĞLAMLARDA KULLANMA MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

19. KAVRAM ÖĞRETİMİNE BAŞLAMADAN ÖNCE; • 1-KAVRAMIN YAPISINA İLİŞKİN ANALİZ, • 2-KAVRAMIN SUNUMUNA İLİŞKİN ANALİZ YAPILMALIDIR. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

20. KAVRAMIN YAPISINA YÖNELİK ANALİZDE; • 1-KAVRAMIN İLİŞKİLİ NİTELİKLERİ, • 2-KAVRAMIN İLİŞKİSİZ NİTELİKLERİ • ORTAYA ÇIKARTILIR… MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

21. Kavramın İlişkili ve İlişkisiz Nitelikleri: • Kavramın ilişkili nitelikleri onun benzer örneklerinin oluşturulmasına yardımcı olur ve onu tanımlar. • İlişkisizniteliklerkavramın yapısında var olan nitelikler olup onun örneklerinin farklı olmasına yardımcı olur ve kavramı tanımlamazlar. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

22. “hiç ilgim yok…..” MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

23. ÖRNEK • Otomobil tamircisi kavramı örneğinde, üzerinde çalışılan nesne ve işin niteliği bu kavramın ilişkili nitelikleridir. Çalışanın yaşı, aldığı ücret ve çalışmanın süresi ve otomobilin rengi bu kavramın ilişkisiz nitelikleridir. Otomobili üzerinde çalışma ve parçalarını onarma kavramı tanımlarken, aldığı ücret ve çalıştığı süre gibi örnekler farklı örneklerin üretilmesinde yardımcı olur. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

24. ÖRNEK • Kavramın ilişkisiz ve ilişkili nitelikleriniayırmak güçleştikçe kavramın öğrenilmesi de güçleşmektedir. İlişkili niteliklerden birini ayırmak için verilen örnekler arttığında verilecek bilgi türü ve miktarı da değişikliğe uğrar. İlişkisiz niteliklerin somut örneklerinin sunulması kavramın öğrenilmesini kolaylaştırır. Kavramın somut örneklerinin gösterilmesinin olanaklı olmadığı durumlarda şemalarla gösterme ve sözlü açıklamalarda bulunma ilişkili niteliklerin açıklık kazanmasına yardımcı olur. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

25. Örneğin “kare” kavramı için tek ilişkili nitelik onun biçimidir. Kareyi temsil eden nesnenin yapısı, rengi büyüklüğü gibi tüm diğer nitelikler, ilişkisiz niteliklerdir. Ancak kare biçimini değişik nesne ve renklerle göstererek kare kavramına açıklık kazandırır. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

26. KAVRAMIN SUNULMASINA İLİŞKİN ÖZELLİKLER: • Kavram öğrenmede kavramın sunuluş biçimi kavramın yapısından kaynaklanan özellikler kadar etkili olmaktadır. • Kavram Örneklerinin Benzerliği: • Benzerlik aynı anda sunulan farklı kavramların birbirine yakın anlamına gelmektedir.[1] Aynı anda bir kavramın yakın örnekleri sunulduğunda örneklerin benzerliği yükselir. Çok sayıda birbirinden farklı olan kavram örmekleri sunulursa karışık sunu yapılmış olur. • Karışık olmayan sunularda örneklerin benzerliği, yakınlığı kolayca sağlanmaktadır. Karışık sunularda ise örneklerin benzerliği ve yakınlığı azalmaktadır[2]. Örneklerde benzerliğin ve yakınlığın olmaması çocukların öğrenmesini güçleştirmekte ve belleklerini zorlamaktadır. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

27. video Carpe diem • Ölü ozanlar derneği MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

28. Kavramın Olumlu Olumsuz Örnekleri: • Olumlu örnekler kavramı örnekler, olumsuz örnekler kavramın örnek olmayanlarını örnekler. Örneğin meyve kavramını elma, portakal, armut, üzüm, vb. gibi nesneler oluşturur. Bunlar meyve kavramının olumlu örnekleridir. Buna karşılık sandalye, et, marul, yaprak, ekmek vb. gibi nesneler meyve kavramı olmayan örneklerdir. Bunlar meyve kavramının olumsuz örnekleridir, kavramın örneği olmayan örnekleridir. • Olumlu örnekler kavramı tanımlayan niteliklerin neler olduğunu gösterirler. Olumsuz örnekler kavramı tanımlamayan niteliklerinin neler olduğunu gösterirler. Kavramın öğrenilmesi kavramın olumlu ve olumsuz örneklerinin birlikte sunularak öğretilmelidir[1]. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

29. ÖNEMLİ • Kavramın olumlu ve olumsuz örneklerini olabildiğince somutlaştırma ve aynı biçim içinde sunmaya çalışmak öğrenmeyi kolaylaştırabilir. Ayrıca kavramın olumlu ve olumsuz örneklerin karışık olarak yer verilebilir. Ancak olumlu ve olumsuz örneklerinin karışık sunulmasının kavramı tanımlayan niteliklerin açıkça ortaya çıkmasına neden olmakta ve çocuğun belleğini zorlamaktadır. Bu nedenle kavramın olumlu ve olumsuz örnekleri karışık olarak sunulmalıdır. [2] MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

30. “FİLMLERİMDE KORKUNUN OLUMLU ÖRNEKLERİNİ KULLANIRIM.” MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

31. “ON EMİR İÇİNDE VAR MIYDI TÜM BUNLAR…” MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

32. Örneklerin Sırası: • Kavramın olumlu olumsuz örnekleri tek tek gösterilebileceği gibi tümü aynı anda birlikte gösterilebilir. Örneklerin tek tek gösterilmesinde olumlu yada olumsuz örnek gösterilir, tepki alındıktan sonra geri çekilir. Sonra bir başkasına yer verilir. Tüm örneklerin aynı anda gösterilmesinde ise öğrenci tüm olumlu ve olumsuz örneklere tepkide bulunurken daha önceki örnekleri de görmesine fırsat verilerek pekiştirilir. Kısaca, kavramın olumlu ve olumsuz örneklerinin tek tek sunulmasıyla kavram öğrenilebilir. Ancak öğrenci daha önce öğrendiklerini görecek olursa, daha kolay öğrenir[1]. • [1] Wehmann ve McLaughin, 1981, Engelmann, 1970 MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

33. Kavramın Açık Anlatım ve Yaratıcı Yöntemlerle Sunulması: • Kavramın nitelikleri öğrenciye açıkça sunulabilir yada kavramın niteliklerinin öğrenci tarafından çıkarılmasına fırsat verilebilir. Kavram açık anlatımla sunulduğunda; kavramın ilişkili, ilişkisiz nitelikleri, olumlu, olumsuz örnekleri, kuralların yapısı ve benzeri bilgiler olabildiğince somutlaştırarak sunulur. Yaratıcı yönteme göre kavramın sunulmasında; sorularla kavramın ilişkili, ilişkisiz niteliklerini ve olumlu ve olumsuz örneklerini ve kuralları öğrencinin kendisinin bulması sağlanmalıdır. Bu yöntemlerden ilki tümevarım, ikincisi de tümdengelim olarak bilinir[1]. • Açık anlatımla kavram daha çabuk öğrenilmekte, daha fazla bilgi kazandırmakta, öğrencinin hata yapması başarısız yaşantıları ve engellenmeleri aza indirilebilmektedir[2]. • Yaratıcı yöntemle ise, öğrenci daha dikkatli ve aktif tutulmaktadır. Kavramın açık anlatımla sunulmasında tam öğrenmeyle sonuçlanma olasılığı daha yüksektir. • Kavram öğrenmeyi etkileyen sunu özellikleri şöyle özetlenebilir: • Kavramın örneklerinin benzer ve yakın olmasına ve bu örneklerin benzer ve yakın olmasına ve bu örneklerin olumlu ve olumsuz örneklerinin ilişkili ve ilişkisiz niteliklerinin karışık olarak açık anlatımla sunulmasının kavramın öğretilmesini olumlu doğrultuda etkilemektedir. • [1] Wefman ve McLaughin, 1981 • [2] Blake ve Williams, 1968 MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

34. “SÜLEYMAN EFENDİ ‘nin nasırı bir kavram mıdır?” MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

35. KAVRAM ÖĞRETME • Kavramın kazandırılmasında daha çok ayırt edici öğrenme sürecinden yararlanılmaktadır. Buna göre olumlu ve olumsuz örneklerden uygun olanları pekiştirilir., olmayanları pekiştirilmez. Bu süreçte ayırt edici pekiştirmelere yer vererek öğrenme gerçekleştirilir. Ayrıca kavramın olumlu, olumsuz örneklerle ve ilişkili, ilişkisiz niteliklerle kontrol edilebilmesi için onların ayırt edici uyaran özelliğini kazanmış olması gerekmektedir.kavram öğretme tekniğine geçmeden kavram öğretirken yapılan olası hata örneklerine değinilecektir. Bunlardan en önemlisi kavramın birer olumlu ve olumsuz örneğine yer vermeleridir. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

36. Kavramın Birer Olumlu ve Olumsuz Örneğine Yer Verme:kazandırılmak istenen kavram karedir. Bunun için kareyi tanımlayan bir olumlu örnekle, kareyi tanımlamayan bir olumsuz örneğe yer verilir. Aşağıda Şekil 1 de gösterilmiştir. • Şekil 1 • A B • Karenin olumlu örneği karenin olumsuz örneği • Öğrencinin A şekline kare, B şekline kare değil tepkisini verinceye kadar bu örnekler sunulur. Kare kavramı öğretildi mi? Kavramın öğretilip, öğretilmediğini bu kavramın farklı örneklerinin sunulmasıyla anlaşılabilir. • Aşağıda şekil 2 de kavramın farklı örneklerine yer verilmiştir: MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

37. “KORKARIM Kİ ŞİFRE YANLIŞ…” MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

38. ŞİFRE “LOUVRE MUSEUM DA SAKLI..” MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

39. Aşağıda şekil 2 de kavramın farklı örneklerine yer verilmiştir: • Şekil 2 • Uyaran Tepki • kare • kare değil • kare • kare MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

40. kavramın farklı örneklerine yer verilmesi sonucunda, öğrenci siyah olan şekillere kare tepkisini vermiştir. O halde öğrenci geri zekalıdır. Yada planlanan öğretimle kare kavramını kazandırmaktan çok siyah-beyaz kavramını kazandırmıştır, şeklinde yorumlayabiliriz. O halde hangisi yetersiz? Öğrenci mi? Öğretim mi? Öğretim yetersiz gibi görünüyor değil mi? İzleyen satırlarda açıklık getirilecektir[1]. • Sınıf ortamında öğrencilerin öğretilmek istenenin dışındaki uyaranlara tepkide bulundukları sıkça gözlenir. Örneğin, öğretmen Türkçe dersinde tahtaya yazdığı dört kısa tümceye öğrencilerin tümünün tepkide bulunması sağlanmıştır. Ertesi günkü derste bu tümceler farklı büyüklük ve sırayla tahtaya yazılmıştır. Öğrencilerden bazıları uygun tepkileri vermemişlerdir. Unutmuşlar mıdır? Aslında, öğrencilerin bunu unutmaları beklenemez. Daha çok öğrenciden bazıları büyüklük, sıra gibi ilişkisiz niteliklere takılı kalmışlardır. • [1] Becker, Englemann ve Thomas, 1975 MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

41. Yukarıda şekil 1 de sunulan kare örneği ilişkisiz nitelikleri olan büyüklüğü ve rengi kontrol edilerek başka öğrenci grubuna şekil 3 de olduğu gibi sunulmuştur. • Şekil 3 • Karenin olumlu örneği karenin olumsuz örneği • Şekil 3 teki örnekte karenin olumlu ve olumsuz örnekleri sadece biçimleri bakımından farklıdır. A şekline kare, B şekline kare değil tepkisini alıncaya kadar öğretim tekrarlanır. İlişkisiz niteliklerin kontrol edildiği bu sunuda öğrenciler kare kavramını öğrenmiş midir? Bunu anlayabilmek içinde kavramın farklı örneklerinin sunulması gerekmektedir[1]. • [1] Becker ve diğerleri, 1975 MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

42. Aşağıdaki şekil 4 de kavramın farklı örneklerine yer verilmiştir. • Şekil 4 • Uyaran Tepki • Kare • Kare değil • Kare MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

43. İlişkisiz niteliklerden ve rengin kontrol edildiği kare kavramının birer olumlu ve olumsuz örneklerinin sunulması ayırt etmenin gerçekleşmesine yetmemektedir. Kavramın kazandırılması da, ilişkisiz nitelikleri sabit tutulduğunda sunulan yeni örneklerin ilişkisiz nitelikleri farklı olduğu durumlarda ayırt etme güçleşir. • Kavramın birer olumlu ve olumsuz örneklerin sunulduğu durumlarda, kavramın ilişkisiz niteliklerin sabit tutulması yada kontrol edilmesi öğrencilerin değişik ipuçlarına takılmalarına neden olmaktadır. Kavram öğretirken kavramın bir olumlu bir olumsuz örneğini sunmak hatalı bir yoldur. Dolayısıyla böyle bir durumda öğrenci değil sunu yetersizdir. • Öğrencilerin yanlış ipuçlarına takılmaları nasıl önlenir?sunu nasıl iyileştirilir? Düşünüldüğü gibi kavramın olumlu ve olumsuz örnekleri artırılmalı ve ilişkisiz nitelikler değiştirilmelidir. Aşağıdaki şekil 5 de kare kavramının sunulması için olumlu ve olumsuz örneklerin sayası artırılmış ve ilişkisiz nitelikler değiştirilmiştir. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

44. Şekil 5 de görüldüğü gibi her bir dizide kare kavramının olumlu olumsuz örnekleri ilişkisiz nitelikleri değiştirilerek sunulur. Öğrencilerin tümü ayrımlı tepkide bulununcaya kadar tekrar edilir. Öğrencilerin öğrenip öğrenemediğini anlayabilmek için kavramın farklı örnekleri verilir. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

45. Oooooooooooooooo…. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

46. Şekil 5 • 1.Dizi • Kare Kare Değil • 2.Dizi • Kare Kare Değil • 3.Dizi • Kare Değil Kare Değil • Dizi • Kare Kare Değil MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

47. “altında”,“kırmızı”, “daha yüksek” kavramları SOYUTTUR. Altında, kırmızı gibi kavramları bilmeyen bir kişiye öğretilmesi onlarla eş anlama gelen kelimelerin söylenmesiyle gerçekleşmez. Mutlaka örneklerin gösterilmesini ve bunların etiketlenmesi gerekir. O halde yeni bir kavramın öğretilmesi onun olumlu olumsuz örneklerinin gösterilmesini gerektirir. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

48. Dinamik sunu tekniği kavramın olumlu örneklerini olumsuz örneklerle değiştirmenin olası olduğu durumlarda etkili şekilde uygulanır. Kavram öğretiminde dinamik sunu kavramın olumlu, olumsuz ilişkili, ilişkisiz nitelikleri kontrol edilerek bireysel ayrılıklar dikkate alınmadan tüm öğrencilere öğretilebilir. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

49. Sunular: • Ali ata bak. • Ali ata bak. • Ali ata bak. • -------------------------------------------------- • 1-2-3-4-5-6-7-8-9 • 1-2-3-4-5-6-7-8-9 • 1-2-3-4-5-6-7-8-9 MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI

50. MUSTAFA ÜNSAL ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI