Vorm, beeld en maatschappij oud aardewerk op een nieuwe manier bekeken

1. Vorm, beeld en maatschappijoud aardewerk op een nieuwe manier bekeken Winfred van de Put, 20 januari 2012

2. 25 jaar één vorm: de lekyth

3. Lekythen = oliefles • Geurige olie • Gemaakt in Athene tussen 600 en 350 v.Chr. • Overal in het middellandse en zwarte zeegebied gevonden • Vaak als grafgift • Hoe ik ermee begonnen ben

6. Masterthesis: Witgrondige lekythen

9. Corpus VasorumAntiquorum

10. Goed beeld ontwikkeling stijl en vormen Overzicht stand van wetenschap Maar: nauwelijks context CVA: waarde materiaal

11. ook: aanleiding belangstelling in iconografie

12. Dan ga je je afvragen: • Wat betekenen deze vazen, deze afbeeldingen? • Wat willen we eigenlijk weten? • Hoe kunnen we dat te weten komen?

13. Iconografie/iconologie • Oud soort archeologie: de kunsthistorische • Grote kennis van de klassieke tijd (geschiedenis, literatuur) • Brede kennis van de kunst • Hiermee de voorstelling in de tijd/cultuur proberen te plaatsen • Vooral vanuit het gezichtspunt van de maker

14. Confrontatie veldwerk

15. Context! • Belangrijksteverschil: context • Daarmeeook: gebruik in plaatsvan productie

16. Wat proberen we te begrijpen? • Eigenlijk, ‘de Griekse cultuur’, door middel van: • Oud: de schilder (in huid kruipen van..) • Nu: gebruiker (in graf: nabestaanden of dode) • Het laatste houdt in: • Interpretatie kan per context verschillen • Iconografie was keuze van gebruiker en zegt dus iets over zijn wereldbeeld/waarden • Mooi èn lelijk zijn van belang

17. Dissertatie: Welke vragen? • Wat waren de meest algemene thema’s? • Hoe werden vazen met deze afbeeldingen gebruikt? • Hoe en waarom veranderen de afbeeldingen? • Wat zeggen thema’s en veranderingen over de Atheense cultuur?

18. Aanpak dissertatie • ‘bottom-up’: eerst materiaal, dan conclusies • Gegevens afgeleid van het BeazleyArchive Database (15.000, 10.000 bruikbare) • Chronologisch/stilistisch ingedeeld • Daarna op vindplaats => functie • Vervolgensonderwerpen • Dan iconologische interpretatie • Voor het hele bestaan van de vorm, ca. 600-350 v. Chr.

19. Wat nu met die lekythen?

20. Vindplaatsen en functies • Veel lekythen geëxporteerd: voor Athene (werkplaats, handelaars) functie export • Veel in graven (in Athene en Attika): funerair • Spaarzaam in database: dedicatie en huis • Nader onderzoek: wel degelijk ook in huis en bij tempels, niet in alle perioden hetzelfde • Hier de nadruk op grafgeschenk

21. Attika/Athene

23. ..en de stad

24. Verschil Athene/Attika 600-530 • Belangrijk verschil drie gespecialiseerde werkplaatsen / niet-specialisten • Specialisten in de Kerameikos, niet-specialisten in Attika • Verschillen in kwaliteit en iconografie

27. Conclusies voor 570-530 • Attika individualistischer, verheffen dagelijks leven tot herinneringsbeeld • In Kerameikos grotere nadruk op ‘civic values’ (pratende mannen, omstanders, Panathenaea) • Teken van een andere levenshouding

28. De zaak Herakles • Gecompliceerde held: beetje dommekracht, maar ook: beschaving brengend • In 520-500: bescheiden op lekythen, voornamelijk naar Sicilië geëxporteerd • Nauwelijks in graven: 2 in Attika, 2 in de Kerameikos

29. Peisistratos & zn

30. Herakles als propaganda van Peisistratos? • Tamelijk omstreden • Geen directe bewijzen • Maar wel: uitdrukking aristocratisch ethos • Sicilië: kolonies, Grieken als ‘beschaving brengend’ (met enig geweld) • Maar ook: tyrannieën • Associatie met tyrannie te sterk om mee te identificeren

31. Na 490 echter: • Herakles wèl in Kerameikos (en nog meer in Attika) • Tijdens en na de oorlog met de Perzen: Herakles als verdediger cultuur • Identificatie met Athene als ‘kampioen’ der Grieken tegen de Perzen

32. Toe-eigening (appropriation) • Herakles voorbeeld toe-eigening door burgerij van aristocratisch thema • Schering en inslag • Voorbeeld: bewapening/afscheid krijger

34. Dank U voor uw aandacht!