Pojęcia

1. Pojęcia • Kultura • Tożsamość kulturowa • Centrum kultury • Kultura polska • Kultura postmodernizmu

2. Badacze • Antonina Kłoskowska • Leon Dyczewski • Jerzy Smolicz • Florian Znaniecki • Hanna Świda • Henryk Skolimowski

3. Badania – przykład Katedra Socjologii Kultury L. Dyczewski od lat dziewięćdziesiątych, prowadzi badania nad tożsamością w Katedrze Socjologii Kultury Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Zob.: L. Dyczewski (red.). Społeczno-kulturowe czynniki rozwoju regionu środkowo-wschodniej Polski i Euroregionu Bug...; L. Dyczewski. Polacy w Bawarii...;

4. Zobacz także: • Oblicza polskości. Red. A. Kłoskowka. Warszawa 1990 • L. Dyczewski. Trwałość i zmienność kultury polskie. Lublin 2002 • L. Dyczewski. Kultura polska w procesie przemian

5. Czym jest kultura? Nie ma jednej definicji pojęcia kultura. U. Eco twierdził, że kultura służy międzyosobowej komunikacji za pomocą systemu znaków A. Kłoskowska - że kultura jest to względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi przebiegające według wspólnych dla zbiorowości społecznej wzorów wykształconych i przyswajanych w toku interakcji oraz zawierająca wytwory takich zachowań

6. Czym jest kultura… J. Szczepański uważa z kolei, że kultura jest to ogół wytworów działalności ludzkiej materialnych i niematerialnych, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowościom i następnym pokoleniom

7. Czym jest kultura… Kłoskowska podaje różne typy definicji pojęcia kultura: Definicje historyczne Definicje normatywne Definicje psychologiczne Definicje strukturalne Definicje genetyczne

8. Cechy kultury • Kultura jest nierozerwalnie związana z życiem społecznym • Kultura to świat tworzony przez człowieka • Kultura to świat wartości • Wytwory kulturowe są dziełem człowieka • Działania ludzkie są realizacją wartości • Kultura ma charakter kumulatywny • Kultura ma cechę pluralizmu

9. Cechy kulturowe • Patrz: Słownik etnologiczny • Materialna lub niematerialna część składowa kultury, która przez powiązanie z innymi tak samo określonymi elementami kultury warunkuje odrębne oblicze danej kultury

10. Cechy kulturowe c.d. • Podejście analityczne do kultury – element kulturowy • Podejście szersze systemowe – cecha kulturowa

11. Dyskusja • Czym jest kultura systemem czy zbiorem?

12. Centrum kultury podstawą tożsamości kulturowej „Osnową tożsamości kulturowej są wartości naczelne, ogniskowe kultury, etos grupy” – pisze M. WieruszewskaM. Wieruszewska. Wieś. Poszukiwaniu całości społeczno-kulturowej. Warszawa:PWN 1991 s. 80. E. Erikson: „tożsamość ego jest zakorzeniona w tożsamości kulturowej”, czy w innym miejscu „rodząca się tożsamość spaja poszczególne fazy dzieciństwa, kiedy to cielesne „ja” oraz wizerunek rodziców otrzymują swe konotacje kulturowe”E. Erikson. Dzieciństwo i społeczeństwo… s. 283.

13. Funkcje tożsamości kulturowej • Tożsamość kulturowa pełni wiele funkcji wobec jednostki i grupy. Najważniejszą wydaje się zakorzenienie jednostki w życie społeczne • Tożsamość kulturowa to łącznik między systemem kultury, a systemem społecznym • Kultura jest czynnikiem międzyosobowej Tożsamość kulturowa niesie za sobą mechanizmy

14. Tożsamość…. • W przypadku tożsamości grupy i społecznej tożsamości jednostki mamy do czynienia z dwoma grupami elementów: 1) obiektywnym i subiektywnym 2) samookreśleniem i określeniem przez inne grupy jednostki.

15. Centrum kultury… • Centrum kulturyto „zintegrowany zbiór centralnych wartości kulturowych i utrwalających je wytworów oraz ukształtowanie w związku z obydwoma poprzednimi elementami wzory reakcji uczuciowych, struktury myślowe, wzory międzyosobowych kontaktów wewnątrz społeczeństwa, jak też tego społeczeństwa z innymi społeczeństwami”L. Dyczewski. Trwałość kultury polskiej. W: Wartości w kulturze polskiej... s. 32.

16. Trzy elementy centrum kultury: • Wartości • Wytwory kulturowe • Stany psychospołeczne

17. Treść centrum kultury polskiej • Dotykając problemu kultury polskiej odnosimy się do zagadnienia polskiej tożsamości kulturowej • Kim jesteśmy? • Jacy jesteśmy? • Skąd się wywodzimy? • Przy czym trwać a co odrzucać?

18. Treść centrum kultury polskiej • Mieczysław Porębski – ziemia od sarmackich Alp po Bałtyk, polski język, twórczość literacka, twórczość artystyczna, kolory biały i czerwony, flaga • Józef Borzyszkowski – …wspólnota ludzi jednego języka, religii, tolerancyjna, miłująca wolność, zdolna do poświęceń i ofiar… • Henryk Skolimowski – upór w imię ideałów, honor, romantyzm, pańskość, troska o sprawy wielkie, duma ale nie pyszałkowatość

19. Wartości naczelne, centralne, rdzenne…Badania Katedry Socjologii Kultury • rodzina, rodzinność, dom • Wspólnotowość, poczucie wspólnoty • Umiłowanie rodziny i dziecka, ważna rola kobiety • Wrażliwość na wartości transcendentne • Uczuciowość irracjonalizm, romantyzm • Wewnętrzna wolność, indywidualizm, honor, osobista godność • Zdolność przebaczania, brak okrucieństwa, mściwości • Gotowość do poświęceń, ofiar • Umiłowanie wolności, patriotyzm • Otwartość na inne kultury, tolerancja, uniwersalizm • Szacunek dla pracy twórczej • Demokracja, krytycyzm wobec władzy, obywatelskość

20. Wytwory kulturowe • Język polski, biały orzeł, flaga • Wydarzenia takie jak chrzest Polski, bitwy np. Grunwald, wojna • Miejsca kultu religijnego i pamięci narodowej Jana Góra, Wawel • Epopeje narodowe, Pan Tadeusz • Twórczość literacka, artystyczna Sienkiewicz, Matejko, Chopin • Bohaterowie i postacie znaczące Piłsudski • Obrzędy i zwyczaje kolędy, Wielkanoc

21. Wyzwania dla polskiej tożsamości kulturowej po 1989 roku • Sekularyzacja i desakralizacja • Fascynacja nienormalnością i złem • Cechy kultury postmodernizmu • Nowe wzory życia społecznego

22. Problemy, pytania • Jak daleko mogą pójść zmiany w kulturze polskiej? • Co znaczy być Polakiem, czym jest owa „polskość”? • Doświadczenia zagraniczne, kontakt z kulturą polską za granicą.