RAWA 21 maja 2009 roku

1. POLITYKA REGULACYJNA W OCENIE BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH oraz INSTYTUCJI WSPÓŁPRACUJĄCYCHStanisław MurawskiPrezes Zarządu Poznańskiego Banku Spółdzielczego RAWA 21 maja 2009 roku

6. Polityka regulacyjna w ocenie banków spółdzielczych i instytucji współpracujących. Podstawowe aspekty polityki regulacyjnej wobec banków. • W ostatnich latach wprowadzono wiele nowych przepisów w postaci rekomendacji, zaleceń i uchwał, które miały i mają skutecznie zapobiegać występujących ryzykom w działalności bankowej. • Wprowadzone regulacje dotyczyły jednakowo wszystkich podmiotów bankowych bez wydzielania jakiegokolwiek sektora . • Obowiązujące przepisy, jak i interpretacje KNF, w wielu wypadkach nie uwzględniały i nie uwzględniają wielkości struktur bankowych, obszarów i specyfiki działalności, jak również skali ponoszonych ryzyk. • Nałożone na wszystkie banki regulacje oznaczają, że również na bankach spółdzielczych ciążą aktualnie obowiązki, które są nieraz niewykonalne lub ich realizacja nie przynosi spodziewanych efektów, zgodnych z intencjami prawodawcy i wymaganiami nadzoru, a dodatkowo wiele podejmowanych przez BS-y czynności rodzi koszty niewspółmierne wysokie w świetle osiągniętych rezultatów. • Ustawowy obowiązek poddawania się przez BS-y różnym kontrolom (KNF, Audyty Banku Zrzeszającego, Audyty Bilansu, Lustracja), obejmującym identyczną lub podobną tematykę, powoduje zachwianie równowagi między nakładami pracy związanymi z realizacją misji banku, a zaangażowaniem w obsługę kontroli – nie wspominając o wysokich kosztach.

7. Polityka regulacyjna w ocenie banków spółdzielczych i instytucji współpracujących. Spróbujmy dokonać oceny wybranych regulacji, a szczególnie monitoringu nadzorczego w kontekście nadrzędnych celów jakie ma realizować Komisja Nadzoru Finansowego tj: 1.zapewnienia bezpieczeństwa środków zdeponowanych w bankach, 2.przestrzegania przepisów prawa. Odnosimy się do obowiązujących regulacji i ich interpretacji w zakresie: • ryzyka operacyjnego, • jakości aktywów, • zarządzania bankiem.

8. Polityka regulacyjna w ocenie banków spółdzielczych i instytucji współpracujących. Doświadczenia banków spółdzielczych - szczególnie tych osiągających dużą dynamikę przychodów - w stosowaniu metody wskaźnikowej w obliczaniu wymogu kapitałowego na ryzyko operacyjne wykazało, że jest ona nieadekwatna do występujących zagrożeń. W przypadku kilku nam znanych banków, pomniejszone fundusze o wspomniany wymóg kapitałowy obniżyły współczynnik wypłacalności w ostatnim okresie o grubo ponad 1pkt.%. Złagodzenie tego przepisu ma istotne znaczenie, szczególnie dzisiaj , kiedy zauważalny jest brak kapitału, zwłaszcza w większych bankach spółdzielczych. Ponadto warto podkreślić, że BS-y dokonują pewnej neutralizacji tego ryzyka poprzez ubezpieczanie swojego majątku od najróżniejszych zdarzeń oraz prowadzą ciągły, skomplikowany monitoring ryzyka operacyjnego. Z badań jednego z większych BS-ów wynika, że współczynnik wypłacalności pomniejszany z tego tytułu jest niższy o 1,3 p.p., co przekłada się na brak możliwość zaangażowania kredytowego na ok. 15 mln zł, a straty z tytułu tego ryzyka w ostatnim roku nie przekroczyły kilku tys.zł. , przy konieczności utrzymywania wymogu kapitałowego w wys. ponad 2 mln zł. Wnioskujemy o głębsze zbadanie tego problemu, bo być może drzemią tutaj niemałe rezerwy kapitałowe.

9. Polityka regulacyjna w ocenie banków spółdzielczych i instytucji współpracujących. Wiele problemów w bankach spółdzielczych budzą Rekomendacje. Skupimy się tutaj szczególnie na Rekomendacji „S”. Uważamy, że rekomendacje to zbiór zaleceń i dobrych praktyk dla banków. Z tego wynika , że banki mają obowiązek ale i prawo do określania w jakich przypadkach je stosować, w zależności od profilu, skali i złożoności ryzyka. Nadzór przyjmuje rekomendacje jako rozwiązanie obligatoryjne i bezwzględnie obowiązujące w każdym przypadku. Dochodzi do sytuacji, w której przykładowo bank udzielając kredytu w wys. 30.000,-zł na remont domu o wartości 300-400 tys.zł, zmuszany jest (zgodnie z interpretacją KNF) do żądania wyceny tej nieruchomości. W takim przypadku jest to tylko formalność, która nie wnosi wartościowej informacji dla banku i przedłuża proces udzielania kredytu, a klienta naraża na dodatkowe koszty. Podobna sytuacja zachodzi przy zakupie gotowego mieszkania od developera. Na podstawie umowy kupna-sprzedaży nie można - bez wyceny mieszkania – zastosować 35% wagi ryzyka w zakwalifikowaniu kredytu w bilansie banku. Ponadto w wielu przypadkach wycena rzeczoznawców odbiega od wartości rynkowej. Przykładowo dom przedstawiony do windykacji wg rzeczoznawcy wyceniony na 1,2 mln zł w ubiegłym roku (przy trendzie wzrostowym na rynku) dzisiaj wyceniono jeszcze wyżej w zupełnie innych warunkach rynkowych. Biorąc pod uwagę przedstawiony problem, banki spółdzielcze powinny mieć kompetencje do oceny kiedy i w jakich przypadkach ściśle stosować zapisy Rekomendacji.

10. Polityka regulacyjna w ocenie banków spółdzielczych i instytucji współpracujących. Podobnie jak w opisanych przypadkach, BS-y powinny posiadać również prawo i swobodę do określania limitów na poszczególne ryzyka związane z działalnością kredytową banku. KNF natomiast narzuca konieczność przygotowania limitów na wiele obszarów w tym również na te, które mają stosunkowo mały udział w portfelu kredytowym banku. Dlatego uważamy, że wymóg stosowania limitów (na wszelkie zaangażowania) jest przewartościowany w stosunku do skali i zakresu działania banku. Również w zakresie jakości aktywów nieuzasadnione są zalecenia opracowywania procedur i instrukcji wewnętrznych, dotyczących kredytowania różnych branż np. rolnictwa, budownictwa, nieruchomości, handlu itp.

11. Polityka regulacyjna w ocenie banków spółdzielczych i instytucji współpracujących. W zakresie zarządzania odnieśmy się do kilku istotnych naszym zdaniem kwestii. Sprawa realizacji zasady niezależności przeglądu należności podnoszona jest przez KNF w wielu bankach, jako poważny błąd polegający na braku rozdzielenia funkcji sprzedażowych od funkcji oceny ryzyka. Ale stosując się do regulacji zawartych w „Podręczniku inspekcji” należy zauważyć, że proces przeglądu należności prowadzony jest z zachowaniem zasady adekwatności do skali i stopnia złożoności portfela kredytowego. Doświadczenia banków spółdzielczych wyraźnie wskazują, że wykonywane czynności w tym zakresie, z wykorzystaniem funkcjonujących w BS-ach struktur, zapewniają prawidłowe administrowanie i monitorowanie należności. W mniejszych bankach zdarza się , że przegląd należności przeprowadzają pracownicy zespołu kredytów, gdyż bank nie posiada środków i pracowników niezbędnych do powołania specjalnej komórki nadzoru. Mimo, że w większych bankach przyjęte są rozwiązania zapewniające niezależność przeglądu zaangażowań , które mają istotny wpływ na ograniczenie ryzyka banku, nadal są one przedmiotem krytyki inspektorów KNF. Według nich wszystkie zaangażowania powinny podlegać tym samym regułom przeglądu. Sprawa ta wymaga szybkiego uregulowania.

12. Polityka regulacyjna w ocenie banków spółdzielczych i instytucji współpracujących. W zakresie dokonywanej przez nadzór oceny, przyjętych przez BS-y strategii działania , spotykamy się z bardzo szczegółową krytyką zapisów umieszczanych w tym dokumencie. Powszechnie wiadomo , że podejście do konstruowania strategii jest bardzo różne i napisano na ten temat mnóstwo podręczników. Dopóty, dopóki KNF nie określi szczegółowych zasad co powinna ona zawierać, nie powinien w sposób dowolny stawiać zarzutów w tym zakresie. Należy zauważyć, że różnimy się w ocenie tego obszaru. KNF żąda zamieszczania w ogólnej strategii działania banków szczegółowych danych finansowych (plany finansowe na poszczególne lata realizacji), a BS-y określają ogólne trendy i kierunki rozwoju swoich instytucji w kolejnych latach poprzez odpowiednie wskaźniki. Jeśli strategia obejmuje najważniejsze i najistotniejsze problemy banku i jest realizowana, to nadzór nie powinien tak głęboko ingerować w te kwestie. W obszarze zarządzania mieści się również ocena funkcjonujących w bankach systemów informatycznych. Ocena systemów informatycznych niemal w każdym banku zawiera podobny zapis iż: „…funkcjonujący w banku system informatyczny nie wspiera w sposób wystarczający procesu zarządzania...” (głównie brak automatyzacji pobierania danych). Powstają zatem pytania : 1.Czy jest (i jaki?) idealny system informatyczny zapewniający maksimum funkcjonalności przy spełnieniu wszelkich „życzeń” nadzoru? 2. Czy nie jest to zbyt głęboka ingerencja KNF w wewnętrzne sprawy banku? Jest to istotna sprawa ponieważ wpływa na ocenę banku.

13. Polityka regulacyjna w ocenie banków spółdzielczych i instytucji współpracujących. W zakresie oceny zarządzania mieści się obszar kontroli wewnętrznej. W ocenie BS-ów główne wnioski wynikające z naszych doświadczeń można sformułować następująco: • każde najmniejsze uchybienie lub nieprawidłowość stwierdzona w procesie kontroli wewnętrznej powoduje znaczne obniżenie oceny za cały system kontroli wewnętrznej w BS-ach; wielokrotnie zdarza się, że duży wpływ na ocenę obszaru kontroli wewnętrznej mają niewielkie braki w istniejących regulacjach wewnętrznych a nie np. całkowity brak takowych, • przeprowadzane okresowe weryfikacje funkcjonujących w bankach mechanizmów i procedur kontroli wewnętrznej pod kątem profilu, skali i złożoności ryzyka na jakie narażony jest dany bank jest negowane przez UKNF, który wymaga bezwzględnej, literalnej wręcz zgodności z zapisami regulacji zewnętrznych, - opinie i analizy KNF w pewnym zakresie ignorują rolę kontroli instytucjonalnej prowadzonej przez banki zrzeszające.

14. Polityka regulacyjna w ocenie banków spółdzielczych i instytucji współpracujących. W poprzedniej części przedstawiono zakres działań kontrolnych realizowanych przez Urząd KNF , który objęty jest regulacjami. Warto odnieść się jeszcze do problemu kontroli obszarów, które znajdują się poza sferą obowiązujących regulacji i przepisów. W ocenie banków często następuje zbyt daleko idąca ingerencja w wewnętrzne sprawy BS-ów wykraczająca poza obszary objęte kontrolą, a wynikająca z subiektywizmu inspektorów. Nie negując prawa do subiektywnych ocen chcemy jednak zwrócić uwagę, że wiele zagadnień analizowanych ponad przyjęty zakres kontroli nie ma istotnego znaczenia dla realizowanych celów nadzorczych . Dla przykładu: - ingerencja w skład i strukturę funkcjonujących komitetów kredytowych w bankach, przy jednoczesnej ocenie ryzyka kredytowego na poziomie umiarkowanym, - analiza dokumentów kadrowych kluczowych osób w banku (np. CV prezesa) , które były już weryfikowane i uzyskały stosowne akceptacje m.in.KNF-u, - brak procedury określającej metodologię wyliczania opłacalności produktów mimo prowadzenia w banku takich analiz.

15. Podsumowanie. • Przedstawione oceny wynikają z poczynionych obserwacji w trakcie prowadzonych w wielu bankach spółdzielczych inspekcji - mamy nadzieję, że przyczynią się one do lepszego wspólnego zrozumienia metod pracy nadzoru bankowego z jednej strony ale również zrozumienia specyfiki działalności banków spółdzielczych z drugiej strony. • Sektor banków spółdzielczych chce posiadać dobre regulacje, które chronią przed nadmiernym ryzykiem, ale po dotychczas przeprowadzonych kontrolach w BS-ch naszej Grupy mamy przeświadczenie, iż KNF nie stosuje zasady proporcjonalności i istotności w ocenie stosowania procedur w bankach, a formalizm w jego działaniach spycha na drugi plan sprawy merytoryczne . • Podejmujmy wspólne działania aby polityka regulacyjna i ocena jej realizacji dokonywana przez nadzór nie była tylko mechanicznym odtwarzaniem w praktyce przyjętych ogólnych procedur, ale była dostosowana do charakterystyki działalności i ryzyka badanego banku oraz obiektywnie uszczegółowiana lub uzupełniana o te elementy, których ogólne zapisy w regulacjach nie przewidują.

16. Podsumowanie. • Polityka regulacyjna i kontrola jej stosowania powinna zmierzać do ciągłego podnoszenia jakości zarządzania ryzykiem, nie tylko poprzez ilość przyjętych w bankach regulacji . Przykładem na to stwierdzenie niech będzie odpowiedź na pytanie: „Czy bank który wykazuje niski poziom ryzyka we wszystkich obszarach jego działalności i osiąga wyniki finansowe na dobrym poziomie, a posiada niewystarczające procedury może uzyskać dobrą ocenę urzędników KNF ?” • Banki spółdzielcze zawsze deklarują współpracę jako podstawową wartość w dialogu z nadzorem w celu osiągnięcia wysokiej jakości regulacji i przepisów oraz dobrego poziomu praktyki nadzorczej w odniesieniu do tego ważnego sektora usług finansowych w Polsce. Z uwagi na to, że dotychczas nadzór niedostatecznie reagował na zgłaszane przez BS-y problemy, na Zebraniu Przedstawicieli ZBP przyjęty został wniosek aby powołać niezależną instytucję odwoławczą.

17. Dziękuję za uwagę. Stanisław Murawski Prezes Zarządu Poznańskiego Banku Spółdzielczego