GEZEGENLER VE UYDULARI

1. Gök cisimlerinden bir diğeri de gezegenlerdir. Gezegenler yıldızlardan farklıdır. Çünkü yıldızlar kendileri birer ısı ve ışık kaynağı oldukları halde, gezegenler yıldızlardan aldıkları ışığı yansıtır. Gezegenler yıldızlardan daha soğuk ve daha küçüktür. Gezegenlerin Güneş çevresindeki hareketlerinden dolayı gökyüzünde bulundukları konumları zamanla değişir. • Gezegenlerin etrafında dolanan gök cisimleri uydulardır. Dünyamızın uydusu Ay’dır. Gezegenler ve Ay Güneş’ten aldığı ışınları yansıtır, kendileri ışık üretemez. GEZEGENLER VE UYDULARI

2. Güneş sistemindeki gezegenlerden bazılarının etrafındaki dönen gök cisimleri vardır. Bu gök cisimlerine uydu adı verilir. Dünya’nın uydusu Ay’dır. Ay, Dünya’nın çevresindeki bir turunu 27 günde tamamlar. Kuzey Kutbu’ndan bakıldığında, Dünya’nın ve Ay’ın kendi eksenleri etrafındaki saat yönünün tersine doğrudur. DÜNYA VE AY

3. Ay’ın kütlesi Dünya’nın kütlesinin yaklaşık seksende biri kadardır. Dünya’nın ve Ay’ın birbirleri üzerinde kütle çekim kuvveti etkileri vardır. Dolayısıyla Ay’ın Dünya’nın etrafındaki dönüşü sırasında Dünya’nın Ay’a bakan yüzündeki çekim etkisi o sırada arkada kalan yüzüne göre daha fazladır. Bu çekim karalar üzerinde fark edilir fakat fazla etkili olmaz. Okyanuslar ve denizler ise Ay’a doğru bir miktar yükselir. Sonuçta günde iki kez oluşan gelgit hareketleri meydana gelir. DÜNYA VE AY

4. Çürütme Metni - 8’i okuyunuz.

5. Bizler çıplak gözle baktığımızda gökyüzündeki birçok cisimden bazılarını görebiliriz. Gök taşları ve zaman zaman kuyruklu yıldızlar gökyüzünde görebildiğimiz cisimlerin bazılarıdır. KUYRUKLU YILDIZ • Bir kuyruklu yıldızın yapısında, buz parçaları, donmuş karbon dioksit,amonyum, toz vekaya, karbon, karışık karbon bileşikleribulunur. Kuyruklu yıldızlar, Güneş’in çevresindeki uzun ve geniş eliptik yörüngelerde dolanır. Güneş’e yaklaştıklarında içerdikleri buz bir miktar erir. Buzla karışmış toz ve taş parçaları serbest kalır. Serbest kalan gaz, su buharı ve ince tozlar güneş rüzgarıyla itilir. Böylece kuyruklu yıldızın kuyruk kısmı oluşur.

6. Kuyruklu yıldızlardan kopan toz tanecikleri kaya parçaları Dünya atmosferine girdiklerinde sürtünmenin etkisiyle ısınır ve ince bir ışık çizgisi bırakır. Atmosfere giren meteorlarda buna sebep olabilir. Fakat bunlar yanarak kaybolur. Kuyruklu yıldızı meteordan ayıran farklar çok daha büyük olmaları, kendi enerjilerine sahip olmaları ve kuyruk denilen kısımlarının atmosfere girmesinden dolayı değil kendi enerjisinden oluşmasıdır. Bazı meteorların tamamı yanmadığından yeryüzüne düşen parçaları olur. KUYRUKLU YILDIZ

7. Atmosfere girerek yeryüzüne ulaşabilen bu meteorlara gök taşı adı verilir. Meteorlar, düştükleri yerlerde ciddi hasarlara yola açabilir, çukurlar oluşturabilir. Oluşan bu çukurlara meteor çukuru denir. Dünya yüzeyinde bir çukurdan söz ediliyorsa buna GÖKTAŞI çukuru adı verilir. METEOR ? GÖKTAŞI?

8. Çürütme Metni - 4’ü okuyunuz.

9. Bazı geceler gökyüzünde, kayan ve birdenbire görünüp kaybolan ışıklı cisimler görürüz. Bu olay halk arasında “yıldız kayması” olarak bilinir. Peki, yıldız kaymasının yıldızlarla ilgisi olsaydı tüm yıldızların sürekli kayması gerekmez miydi? YILDIZ GERÇEKTEN KAYAR MI?

10. Çürütme Metni - 7’yi okuyunuz.

11. İKİ gök cismi arasındaki uzaklığı kilometre ile ifade etmek bazen yetersiz kalır. Bunun yerine “ışık yılı” birimi kullanılır. Bir ışık yılı, ışığın boşlukta bir yılda aldığı uzaklıktır. Işık yılı, bir zaman birimi olmayıp uzaklık ölçüsü birimidir. Güneş’e en yakın yıldız, 4,2 ışık yılı uzaklıktadır. 1 ışık yılı = 9,46x1015 m ASTRONOMİK BİRİM (AB) AB Dünya’yla Güneş arasındaki ortalama uzaklığın ölçüsüdür ( 150 milyon km). 1 AB=1,5x1011 m IŞIK YILI > ASTRONOMİK BİRİM IŞIK YILI VE ASTRONOMİK BİRİM

12. Çürütme Metni - 1’i okuyunuz.

13. Gök cisimlerinden bir diğeri GEZEGENLERdir. Gezegenler yıldızlardan farklıdır. Çünkü yıldızlar kendileri birer ısı ve ışık kaynağı oldukları halde, gezegenler, yıldızlardan aldıkları ışığı yansıtır. GEZEGEN? YILDIZ? • Bütün gezegenlerin özellikleri aynı mıdır ? • ŞİMDİ güneş sistemindeki gezegenleri tanıyalım…

14. Güneş’e en yakın gezegenidir. • Güneş sisteminin en küçük ikinci gezegenidir. • Güneş’e uzaklığı 0,4 AB’dir. • Yüzeyi yoğun bir biçimde kraterlidir. • Kendi etrafında çok yavaş döndüğünden gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı çok fazladır. Bu yüzden hiçbir canlı yaşamamaktadır. • Uydusu ve halkası yoktur. 1- MERKÜR

15. Güneş’e yakınlık olarak ikinci gezegendir. • Büyüklük olarak altıncı gezegendir. • Güneş’e uzaklığı 0,7 AB’dir • Dünya ile yaklaşık aynı büyüklükte olduklarından “Dünya’nın İkizi” olarak da adlandırılır. • Atmosferindeki yoğun karbon dioksit yüzünden sera etkisi çok fazladır. • Uydusu ve halkası yoktur. 2- VENÜS

16. Üzerinde yaşamın olduğu bilinen tek gezegendir. • Güneş sisteminin beşinci büyük gezegenidir. • Güneş’e en yakın üçüncü gezegendir. • Güneş’e uzaklığı 1 AB’dir. • Yüzeyinin yaklaşık üçte ikisi suyla kaplıdır. • Yüzeyinde ayrıca dağlar, denizler, vadiler ve aktif volkanlar bulunur. • Çevresinde dolanan Ay, Dünya’nın tek uydusudur. • Halkası yoktur. 3- DÜNYA

17. Güneş’e uzaklığı bakımından dördüncü gezegendir. • Güneş sisteminin üçüncü küçük gezegenidir. • Güneş’e uzaklığı 1,5 AB’dir. • “Kırmızı Gezegen” olarak da adı anılır. • Yüzey şekilleri Dünya’dan teleskopla görülebilir. • İki uydusu vardır. 4- MARS

18. Gezegenlerin en büyüğüdür. • Güneş’e yakınlığı bakımından beşinci gezegendir. • Güneş’e uzaklığı 5,2 AB’dir. • 63 tane uydusu tespit edilmiştir. • Etrafında toz ve taş parçalarından oluşmuş ince, karanlık bir halka bulunmaktadır. 5- JÜPİTER

19. Güneş sistemindeki en büyük ikinci gezegendir. • Güneş’e yakınlığına göre altıncı gezegendir. • Güneş’e uzaklığı 9,5 AB’dir. • Etrafında bulunan gaz, buz ve kaya parçalarından oluşan halkalarla tanınır. • Gezegen sıcaklığı yaşamaya izin vermeyecek kadar düşüktür. • 56 uydusu tespit edilmiştir. 6- SATÜRN

20. Güneş sistemindeki üçüncü büyük gezegendir. • Güneş’e yakınlığına göre yedinci gezegendir. • Güneş’e uzaklığı 19,6 AB’dir. • Güneş çevresindeki yörüngesinde yuvarlanan bir varil gibi yan yatmış olarak döner. • Uranüs’ün 10 halkası, 5 büyük ve 22 küçük uydusu tespit edilmiştir. 7- URANÜS

21. Güneş’e olan uzaklığına göre sekizinci gezegendir. • Güneş sistemindeki son dev gezegendir. • Güneş’e uzaklığı 30 AB’dir. • Açık yeşil renkte görünür. • Uranüs’ün ikizi gibidir. • 13 uydusu tespit edilmiştir. • Halkası yoktur. 8- NEPTÜN

22. Çürütme Metni - 3’ü okuyunuz.

23. BELGESEL ZAMANI….