ÇOCUKLARDA VE ERİŞKİNLERDE BESLENME VE BAĞIŞIKLAMA

1. ÇOCUKLARDA VE ERİŞKİNLERDE BESLENME VE BAĞIŞIKLAMA

2. OKUL ÖNCESİ ÇOCUKLARDA SAĞLIKLI BESLENME ALIŞKANLIKLARINI YERLEŞTİRMEK • Her gün yemeklerde ve araöğünlerde meyva ve sebze servis edilir. Konserve meyvalar, ör: ananas, şeftali , portakal ve mandalina çabuk atıştırmalar için kendi sularında saklanmalıdır. • Meyva suları160g/gün ile sınırlandırmalıdır. • Yemeklerde ve ara öğünlerde su ve süt( iki yaşından büyükler için az yağlı) verilmelidir.

3. OKUL ÖNCESİ ÇOCUKLARDA SAĞLIKLI BESLENME ALIŞKANLIKLARINI YERLEŞTİRMEK • Cips, soda, şeker, tatlı veya hazır yiyeceklere hayır demekten korkmamalıdır. • Küçük tabak ve fincanlarda küçük porsiyonlar verilmelidir. Çocuğun kendi yiyecek alımını düzenlemesine izin verilmelidir. Büyük porsiyonlar sunmak ve ‘temiz tabak’ konusunda ısrar etmek fazla yemeye ve oto-düzenlemenin bozulmasına neden olur.

4. OKUL ÖNCESİ ÇOCUKLARDA SAĞLIKLI BESLENME ALIŞKANLIKLARINI YERLEŞTİRMEK • Tatlı ödül olarak kullanılmamalıdır (sebzelerini bitir yoksa tatlı yiyemezsin)—tatlı yemeğin bir parçasıdır ve yemeğin kendisinden daha fazla istenmemelidir. • Sağlıklı tatlılar sunulmalıdır. • Bir çocuk yemeğini bitirdiğini söylediğinde, tabaklarını mutfağa götürmelerine izin verilmeli ve büyükleri yemeklerini bitirene kadar masada oturmalıdırlar. Uygun kitaplar ve aktiviteler çocukların bu zamanı iyi geçirmelerini sağlar.

5. OKUL ÖNCESİ ÇOCUKLARDA SAĞLIKLI BESLENME ALIŞKANLIKLARINI YERLEŞTİRMEK • Çocuğun atıştırma zamanı için evde sağlıklı yiyecekler bulundurulmalıdır. • Olanak olduğunda ailece toplu olarak akşam yemeği yenilmelidir. • TV ve bilgisayar başında geçirilen zaman 2 saat/gün’den daha az olarak sınırlandırılmalıdır. • Çocuklar fiziksel olarak aktif olmaya yüreklendirilmelidir (çocukların günde en az 1 saat aktiviteye ihtiyaçları vardır.) • Ailelere egzersizi arttırmak için aktiviteler önerilmelidir.

6. SAĞLIKLI ÇOCUKLARDA KİLO ALMA VE BOY UZAMASI Kilo Boy Yaş (g/gün) (cm/ay) 3 ay 25-35 2.6-3.5 • 3-6 ay 15-21 1.6-2.5 • 6-12 ay 10-13 1.2-1.7 • 1-3 yıl 4-10 0.7-1.1 • 4-6 yıl 5-8 0.5-0.8 • 7-10 yıl 5-12 0.4-0.6

7. ENERJİ VE PROTEİN GEREKSİNİMLERİ Enerji(kcal/gün) Protein(g/gün) Yaş Erkekler Kadınlar Erkekler Kadınlar • 0-6 ay 570 520 9.1 9.1 • 7-12 ay 743 676 11.0 11.0 • 1-2 yıl 1046 992 13 13 • 3-8 yıl 1742 1642 19 19 • 9-13 yıl 2279 2071 34 34 • 14-18 yıl 3152 2368 52 46

8. MEDİKAL BESLENME TEDAVİSİNİN ETKİNLİĞİ • Son nokta Beklenen sonuç Ne zaman değerlendirmeli? • Glisemik kontrol A1C 1-2 unit(%15-22)azalma 6 haftadan 3 aya Plazma açlık glikozu 50-100 mg/dL azalma • Lipid T.kolesterol 24-32 mg/dL(%10-16 6 hafta; eğer hedeflere erişilmedi ise beslenme tedavisini yoğunlaştır ve 6 hafta sonra tekrar bak. LDL kolesterol 19-25 mg/dL(%12-16) azalma Trigliseridler 15-17mg/dL%8) azalma HDL kolesterol Egzersiz olmadan:%7 azalma Egzersiz ile: azalma yok • Kan Basıncı 5mmHg azalma sistolik ve 2mmHg azalma diyastolik Her vizitte ölçülmeli (hipertansif hastalarda)

9. Hipoglisemik Semptomları Azaltmak için Öneriler • 1) Küçük porsiyonlar yenmelidir. Yemek aralarında ve yatarken atıştırmalar yapılmalıdır. • 2) Karbonhidratlı gıdaların alımı gün içine dağıtılmalıdır. Karbonhidratlı gıdalar nişastalar, meyvalar ve meyva suları, süt ve yoğurt ile şeker içeren yiyeceklerdir. • 3)Fazla miktarda karbonhidrat içeren yiyeceklerden kaçınılmalıdır. • 4) Kafein içeren yiyecek ve içeceklerden kaçınılmalıdır.

10. Hipoglisemik Semptomları Azaltmak için Öneriler • 5)Alkollü içecekler sınırlandırılmalı veya kaçınılmalıdır. Bir birey alkol almayı tercih ederse, bu ölçülü olmalıdır ve içkinin yanında mutlaka yiyecek birşeyler bulunmalıdır. • 6) Yağ alımı azaltılmalıdır. Yağı azaltmak kilo kaybetmeye de yardımcı olur. Fazla kilo vücudun insülin kullanma yeteneğini bozar.

11. DİYETLE GÖR TEDAVİSİ • Yemekten sonra oturun veya kısa bir yürüyüş yapın.Yemekten sonra yatmak semptomları arttırabilir. • Alkol,çikolata,kahve veya kafeinli içecekler, nane,turunçgiller,domatesli ürünler,acı besinler ve gazlı içecekler gibi semptomları arttıran besinleri kısıtlayın.

12. DİYETLE GÖR TEDAVİSİ • Fazla yağ alımı ve yüksek kalorili yiyecekler kısıtlanmalıdır. • Gün içinde daha sık ve az miktarda yemek yenmelidir. • Sıvılar yemeklerle birlikte değil, yemek aralarında alınmalıdır. • Liften zengin yiyeceklerin (meyva, sebze ve tam tahıllar gibi) alımı arttırılmalıdır.

13. PEPTİK ÜLSER DİYETİ • Kahve, çay, buzlu çay, kola ve çikolata gibi kafein içeren besinleri kısıtlayın. • Özellikle aç olarak alkol kullanımından kaçının. • Günde üç ara öğün yiyin. • Öğün atlamayın. • Acılı yiyeceklerden, kızartmalardan ve turunçgillerden kaçının. • Semptomları arttıran diğer besinlerden de kaçının.

14. GAZ VE ŞİŞKİNLİĞİ AZALTMA TAVSİYELERİ • Belirli besinler sindirim sırasında aşırı gaz oluşumuna neden olabilir. Bu etki kişiden kişiye değişebilir. • Gaz oluşturabilen besinler: • Fasulye,lahana, karnıbahar, brüksel lahanası, brokoli, kuşkonmaz, biberler, hıyar, soğan, sarımsak, turp, turşu • Çiğ elma,avakado, karpuz, kavun • Yumurta, kızartmalar ve yağlı yiyecekler,köpüren içecekler • Ayrıca hava yutma da aşırı gaz oluşturabilir: • Yavaş yiyin, jiklet çiğnemeyin ve sigara ile gazlı içeceklerden uzak durun.

15. İDRAR YOLU İNFEKSİYONLARI( İYİ) İÇİN DİYET TAVSİYELERİ • Yeterli sıvı alın. Günde su, meyva suyu, süt, çay, kahve ve diğer içecekler olarak 2L sıvı alın. • İYİ’ e yatkın kişilere 10-12 saat ara ile iki su bardağı cranberry suyu tavsiye edin. • Yoğurt gibi süt ürünlerinin daha çok tüketilmesini tavsiye edin. • Meyva, sebze, tam tahıl, balık, zeytinyağı, fındık ve kümes hayvanların daha çok tüketilerek beslenme kalitesinin artmasını tavsiye edin.

16. YAŞ VE HASTALIĞA GÖRE DİYET TAVSİYELERİ • Bebekler Flor,demir,büyüme ve gelişme için kalori • Çocuklar Flor,demir,Ca,büyüme ve geliş. için kalori • Gençler Demir,Ca,puberte için kalori • Gebelik Folat,demir,Ca,yeterli kilo alımı • Alkolizm Folat,tiamin,vit.B12,kalori • Anemi Demir,vit.B12,kalori • Asit Sodyum,protein,sıvı • Beriberi Tiamin • Kanser Yeterli kalori ve protein,vit.,mine.,lif • KOAH Vit.D,Ca,kilo verme,kalori • Diabet Karbonhidrat,doy. yağ,kolesterol,kalori,lif

17. YAŞA VE HASTALIKLARA GÖRE DİYET TAVSİYELERİ • Hiperlipidemi Doy.yağ,tekli doyma.yağ,folat,lif • Hipertansiyon Na,K,Ca,alkol, total kalori • Böbrek taşı Ca,oksalat,ürik asid,protein,Na,sıvı • Karaciğer hast. Protein,Na,sıvı • Malabsorpsiyon A,D,E,K vitaminleri,yağ • Obezite Total kalori,doymuş yağlar

18. YAŞ VE HASTALIĞA GÖRE DİYET TAVSİYELERİ • Osteoporoz D vitamini ve Ca • Pellegra Niacin • Böbrek yetersizliği Protein,Na,K,fosfor,sıvı • Osteomalazi D vitamini,Ca • Skorbit C vitamini • Vejetaryan Protein,Vitamin B12,demir,Ca

19. Kısa Bir Görüşmede Diyetle İlgili Sorulması Gerekenler • Tüm hastalara sorulacaklar: • Günde kaç ana ve ara öğün yiyorsunuz? • Ne sıklıkla dışarda yiyorsunuz;ne tip restoranlarda? • Alkol dahil gün boyunca ne içiyorsunuz?Kaç bardak?Sebze ve meyvayı ne sıklıkla yiyorsunuz? • Süt ürünlerini ne sıklıkla yiyorsunuz?Az yağlı? • Tabağınızdaki yemeği bitirirmisiniz? • Yürüme dahil ne sıklıkla egzersiz yapıyorsunuz?

20. Kısa Bir Görüşmede Diyetle İlgili Sorulması Gerekenler • Yukardaki sorulara ek olarak • Dislipidemili hastalara sorulacak sorular • Ne sıklıkla yağlı et yiyorsunuz?(sosis,salam,pastırma) • Ne sıklıkla balık yiyorsunuz?Nasıl pişirilmiş? • Ekmeğinize ne sürersiniz? • Yemek pişirirken ne tür yağ kullanıyorsunuz? • Ara öğünlerde ve tatlı olarak ne yiyorsunuz?

21. Kısa Bir Görüşmede Diyetle İlgili Sorulması Gerekenler • Hipertansiyonu olanlara sorulacak olanlar • Sofrada veya yemek pişirirken tuzluk kullanıyormusunuz? • Hazır yiyaceklarin içindeki sodyum miktarına bakarmısınız?(<400mg/porsiyona izin var) • Ne sıklıkla konserve ve füme,donmuş veya hazır gıda yiyorsunuz?

22. Kısa Bir Görüşmede Diyetle İlgili Sorulması Gerekenler • Diabetik kişilere sorulacak olanlar • Şeker ilaçlarınızı ne zaman alıyorsunuz (insülin dahil)? • Ana ve ara öğünleri ne zaman yiyorsunuz? • Ekmek,tahıl,makarna,mısır ve fasulye gibi nişastalı yiyeceklerden bir günde kaç porsiyon yiyorsunuz?

23. Migren tipi Başağrısının Besinsel Tetikleyicileri • Neden olan besin Kimyasal Tetikleyici veya davranış • Peynir Tiramin • Çikolata Feniletiamin,teobromin • Turunçgiller Fenolik aminler,oktopamin • Sosis,füme et Nitritler,nitrik oksid • Süt ürünleri Allerjik proteinler(kazein)

24. Migren tipi Başağrısının Besinsel Tetikleyicileri • Neden olan besin Kimyasal Tetikleyici veya davranış • Yağlı veya kızartılmış Linoleik veya oleik yağ • besinler asidleri • Besin boyaları ve katkıları Tartrazin,sülfitler • Yapay tatlandırıcı Aspartam • Şarap,bira Histamin,tiramin,sülfit • Kafeinli içecekler Kafein yoksunluğu • Aç kalma,öğün atlama Hipoglisemi,stres hormonu salgılanması

25. Vücut Kitle İndeksine Göre Tedavi Protokolları • VKİ Diyet Egzersiz Davranış İlaç Cerrahi • 25-30 x x x • 27-30 RF x x x x • 30-40 x x x x • 35-40 RF x x x x x • ≥ 40 x x x x x

26. BESİNSEL YAĞ KAYNAKLARI • 1) Aterojenik: Doymuş yağ asidleri • a)Domuz, kuzu ve dana • b)Hidrojenize bitki yağları • c) Kakao yağı, hindistan cevizi yağı, hurma yağı

27. BESİNSEL YAĞ KAYNAKLARI • 2) Daha az aterojenik: Doymamış yağ asidleri • A) Çoklu doymamış yağ asidleri • a) omega-6 yağ asidleri: mısır, ayçiçeği, soya, saff çiçeği yağları • b) omega-3 yağ asidleri: balık, soya fasulyesi, deniz yeşillikleri, keten tohumu • B) Tekli doymamış yağ asidleri: zeytinyağı, kanola yağı, fındık, avokado

28. Çocuklarda Aşı Takvimi • Doğum 1.ay 2.ay 4.ay 6.ay 12.ay 18-24 ay 1.sınıf • HepB I II III • BCG I • DaBt- • IPA-Hib I II III Rapel I • KKK I • Polio I I • Pnömokok I II I Rapel

29. Çocuklarda Aşı Takvimi • DaBT-İPA-hib: Difteri,tetanus,boğmaca,inaktivepolio,hemofilusinfluenza tip B • KKK: Kızamık, kızamıkcık, kabakulak

30. Erişkinlerde Bağışıklama • Yaş 19-26 27-49 50-59 60-64 ≥65 • İnfluenza___________________ her yıl 1 doz • Tetanoz,difteri, • Boğmaca________________her 10 yılda bir(1) • HPV________3 doz(kadın)(1) • Varisella____2 doz(1) • Zoster________________________________________1 doz(2) • KKK_______1-2 doz(1)_________________1 doz(2) • Pnömokok 1-2 doz(2)______________________________________1 doz(1) • Hepatit A___2 doz(2) • Hepatit B___3 doz(2) • Meningokok 1 veya daha çok doz(2)

31. Erişkinlerde Bağışıklama • 1: Önceden bağışıklanmamış bu yaş grubunda olan tüm bireyler • 2: Başka bir risk faktörü varsa(medikal, mesleki v.s.)