Edukacja czytelnicza i medialna w podstawie programowej kształcenia ogólnego

1. Edukacja czytelnicza i medialna w podstawie programowej kształcenia ogólnego Jadwiga Świętoń Przemyśl, 28.11.2012

2. Ścieżka edukacyjna edukacja czytelnicza i medialna - wprowadzona do szkół podstawowych i gimnazjów rozporządzeniem w sprawie podstawy programowej… z 15 lutego 1999 r. • Obowiązywała w szkołach podstawowych, gimnazjach, liceach i technikach do2009 roku • Określono cele, zadania szkoły, treści, osiągnięcia ucznia • Po wejściu nowej podstawy programowej stopniowo wycofywana (według harmonogramu wdrażania podstawy) • Jej treści częściowo weszły do niektórych przedmiotów na każdym etapie edukacyjnym

3. Sposób realizacji • Dyrektor szkoły zapewnia uwzględnienie problematyki ścieżek edukacyjnych w szkolnym zestawie programów nauczania. Realizację ścieżek edukacyjnych zapewniają nauczyciele wszystkich przedmiotów, którzy do własnego programu włączają odpowiednio treści danej ścieżki. • Częściowej realizacji treści ścieżek edukacyjnych można dokonać w czasie odrębnych, modułowych, kilkugodzinnych zajęć.

4. Cele edukacyjne • Przygotowanie do korzystania z różnych źródeł informacji • Przygotowanie do świadomego i odpowiedzialnego korzystania ze środków masowej komunikacji • Rozbudzanie potrzeb czytelniczych • Przygotowanie do samokształcenia

5. Treści - szkoła podstawowa • Dzieje pisma, książki, prasy i przekazów medialnych. • Wydawnictwa informacyjne. Literatura popularnonaukowa. Czasopisma dziecięce i młodzieżowe. • Katalogi, kartoteki, zautomatyzowany system wyszukiwania danych. • Proces porozumiewania się, jego składniki i kontekst społeczny. • Komunikacja werbalna i niewerbalna; bezpośrednia i medialna. • Rodzaje mediów, ich istota i zasady funkcjonowania. • Funkcje i charakterystyka komunikatów medialnych: drukowanych, obrazowych, dźwiękowych, audiowizualnych i multimedialnych.

6. Treści - szkoła podstawowa • Podstawowe elementy języka poszczególnych rodzajów mediów. Rodzaje i gatunki przekazów medialnych. • Teatr jako źródło przekazów medialnych. • Wydarzenia z życia osobistego i społecznego jako inspiracja do samodzielnych rejestracji i twórczości medialnej. • Selektywność doboru informacji w środkach masowego przekazu. Stronniczość przekazu. • Informacja czy perswazja? Jawne i niejawne funkcje środków masowej komunikacji we współczesnym społeczeństwie informacyjnym

7. Osiągnięcia - liceum • Umiejętność sprawnego zebrania określonych informacji i wyselekcjonowania przydatnych treści (w tym sporządzenie bibliografii). • Postrzeganie roli mediów w szerszym kontekście cywilizacyjno-kulturowym. • Dostrzeganie wpływu mediów na życie i zachowanie ludzi oraz całych społeczeństw. • Formułowanie ocen, opinii i recenzji wybranych informacji przekazywanych przez media. • Samodzielne tworzenie podstawowych komunikatów medialnych z wykorzystaniem modelu warsztatu pracy dziennikarza prasowego oraz radiowego bądź telewizyjnego

8. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4 poz. 17) Nowa podstawa programowa

9. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół

10. Zmiana dotyczy załącznika dla szkół ponadgimnazjalnych (nr 4) Wątek tematyczny Ojczysty Panteon i ojczyste spory jest realizowany obowiązkowo na przedmiocie uzupełniającym historia i społeczeństwo

11. Kalendarz zmian PP • Od 2009/2010 w klasach I SP i G • Od 2010/2011 w klasach I i II SP i G • Od 2011/2012 w klasach I, II, III SP i G • Od 2012/2013 w klasach IV SP i I PNG • Od 2014/2015 we wszystkich szkołach oraz sprawdzian i egzaminy maturalne wg nowej formuły

12. Zadania szkoły • Jednym z najważniejszych zadań szkoły podstawowej jest kształcenie umiejętności posługiwania się językiem polskim, w tym dbałość o wzbogacanie zasobu słownictwa uczniów. Wypełnianie tego zadania należy do obowiązków każdego nauczyciela

13. Zadania szkoły • Ważnym zadaniem szkoły podstawowej jest przygotowanie uczniów do życia w społeczeństwie informacyjnym. Nauczyciele powinni stwarzać uczniom warunki do nabywania umiejętności wyszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł, z zastosowaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych, na zajęciach z różnych przedmiotów

14. Zadania szkoły • Ponieważ środki społecznego przekazu odgrywają coraz większą rolę zarówno w życiu społecznym, jak i indywidualnym, każdy nauczyciel powinien poświęcić dużo uwagi edukacji medialnej, czyli wychowaniu uczniów do właściwego odbioru i wykorzystania mediów

15. realizację celów powinna wspomagać dobrze wyposażona biblioteka szkolna, dysponująca aktualnymi zbiorami, zarówno w postaci księgozbioru jak i w postaci zasobów multimedialnych

16. Rola biblioteki nauczyciele wszystkich przedmiotów powinni odwoływać się do zasobów biblioteki szkolnej współpracować z nauczycielami bibliotekarzami w celu wszechstronnego przygotowania uczniów do samokształcenia i świadomego wyszukiwania, selekcjonowania i wykorzystywania informacji

17. Zmiany… • 1983 program pracy bibliotek szkolnych (szczegółowe określenie zadań, organizacji pracy, współpracy z innymi podmiotami) • Program przysposobienia czytelniczego i informacyjnego • Ścieżka edukacyjna edukacja czytelnicza i medialna • Likwidacja ścieżek, włączenie treści do przedmiotów • Zapis w podstawie programowej

18. Edukacja czytelnicza i medialna w podstawie programowejkształcenia ogólnego

19. I etap edukacyjny Język obcy nowożytny Edukacja polonistyczna Zajęcia komputerowe Edukacja plastyczna • Wyszukuje i korzysta z informacji • Interesuje się książką i czytaniem • Korzysta z przekazów medialnych • Rozróżnia przekazy medialne • Umie obsługiwać komputer • Zna zagrożenia uczeń

20. Zalecane warunki i sposób realizacji • Ważnym celem edukacji polonistycznej jest rozwijanie u dzieci zamiłowania do czytelnictwa poprzez słuchanie pięknego czytania i rozmawianie o przeczytanych utworach oraz korzystanie z bibliotek (np. biblioteki szkolnej).

21. Zalecane warunki i sposób realizacji • Dobór utworów ma uwzględnić następujące gatunki literatury dziecięcej: baśnie, bajki, legendy, opowiadania, wiersze, komiksy - przy wyborze należy kierować się realnymi umiejętnościami czytelniczymi dzieci, a także potrzebami wychowawczymi i edukacyjnymi. Dzieci powinny uczyć się na pamięć wierszy, fragmentów prozy, tekstów piosenek

22. Język mniejszości II etap edukacyjny Język obcy nowożytny Język polski Zajęcia komputerowe • Korzysta ze źródeł informacji (pozyskuje, zbiera informacje) Plastyka Muzyka Matematyka Wychowanie do życia w rodzinie Historia i społeczeństwo Przyroda uczeń

23. Język polski Język mniejszości • rozpoznaje w wypowiedzi prawdę lub fałsz • odróżnia fikcję artystyczną od rzeczywistości • wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych • rozpoznaje znaczenie niewerbalnych środków komunikowania się uczeń

24. Historia i społeczeństwo • wymienia pożytki i niebezpieczeństwa korzystania z mediów elektronicznych • wyjaśnia znaczenie wynalazku pisma dla wspólnoty ludzkiej • Mass media - zasady i kryteria wyboru czasopism, książek, filmów i programów telewizyjnych uczeń Wychowanie do życia w rodzinie

25. Zajęcia komputerowe • selekcjonuje, porządkuje i gromadzi znalezione informacje; • wykorzystuje, stosownie do potrzeb, informacje w różnych formatach • opisuje cechy różnych postaci informacji: tekstowej, graficznej, dźwiękowej, audiowizualnej, multimedialnej uczeń

26. Zajęcia komputerowe • komunikuje się za pomocą poczty elektronicznej • korzysta z komputera, jego oprogramowania i zasobów elektronicznych (lokalnych i w sieci) do wspomagania i wzbogacania realizacji zagadnień z wybranych przedmiotów • opisuje przykłady wykorzystania komputera i sieci Internet w życiu codziennym; • przestrzega zasad etycznych i prawnych związanych z korzystaniem z komputera i Internetu uczeń

27. Przyroda • wymienia zasady prawidłowego uczenia się i stosuje je w życiu; • opisuje prawidłowo urządzone miejsce do nauki ucznia szkoły podstawowej; • uzasadnia potrzebę planowania zajęć w ciągu dnia i tygodnia; prawidłowo planuje i realizuje swój rozkład zajęć w ciągu dnia uczeń

28. Zalecane warunki i sposób realizacji Zadania nauczyciela języka polskiego na II etapie edukacyjnym to przede wszystkim: • motywowanie ucznia do aktywnego poznawania rzeczywistości, uczenia się i komunikowania, w tym także do samokształcenia i samodzielnego docierania do informacji; • wyposażenie ucznia w intelektualne narzędzia, a więc w umiejętności poprawnego mówienia, słuchania, czytania, pisania, rozumowania, odbioru tekstów kultury w tym rozwijanie słownictwa z różnych kręgów tematycznych

29. Język obcy nowożytny Historia III etap edukacyjny Język mniejszości Matematyka Wiedza o społeczeństwie • Wykorzystuje informacje (wyszukuje, korzysta ze źródeł informacji, porządkuje, selekcjonuje) • Odczytuje i interpretuje informacje/dane Muzyka Plastyka Wychowanie do życia w rodzinie Geografia Biologia Chemia Fizyka uczeń

30. Język polski • samodzielnie dociera do informacji • stosuje zasady korzystania z zasobów bibliotecznych • przestrzega zasad etyki mowy w różnych sytuacjach komunikacyjnych • świadomie, odpowiedzialnie, selektywnie korzysta z elektronicznych środków przekazywania informacji, w tym z Internetu uczeń

31. Język polski • odróżnia informacje o faktach od opinii; • rozpoznaje różnice między fikcją a kłamstwem; • rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację); • dostrzega w wypowiedzi przejawy agresji i manipulacji; • rozróżnia gatunki publicystyczne prasowe, radiowe i telewizyjne (artykuł, wywiad, reportaż); • czerpie dodatkowe informacje z przypisu uczeń

32. Wiedza o społeczeństwie • omawia funkcje i wyjaśnia znaczenie środków masowego przekazu w życiu obywateli • charakteryzuje prasę, telewizję, radio, Internet jako środki masowej komunikacji i omawia wybrany tytuł, stację czy portal ze względu na specyfikę przekazu i odbiorców • wyszukuje w mediach wiadomości na wskazany temat; wskazuje różnice między przekazami i odróżnia informacje od komentarzy; krytycznie analizuje przekaz reklamowy uczeń

33. Wiedza o społeczeństwie • przygotowuje plakat, folder, stronę internetową lub inny materiał promujący gminę, okolicę lub region • planuje dalszą edukację (w tym wybór szkoły ponadgimnazjalnej), uwzględniając własne preferencje i predyspozycje uczeń

34. Informatyka • Bezpieczne posługiwanie się komputerem i jego oprogramowaniem, wykorzystanie sieci komputerowej; komunikowanie się za pomocą komputera i technologii informacyjno-komunikacyjnych. • Wyszukiwanie, gromadzenie i przetwarzanie informacji z różnych źródeł; opracowywanie za pomocą komputera: rysunków, tekstów, danych liczbowych, motywów, animacji, prezentacji multimedialnych. • Wykorzystanie komputera oraz programów i gier edukacyjnych do poszerzania wiedzy i umiejętności z różnych dziedzin oraz do rozwijania zainteresowań. • Ocena zagrożeń i ograniczeń, docenianie społecznych aspektów rozwoju i zastosowań informatyki

35. Informatyka • przedstawia typowe sposoby reprezentowania i przetwarzania informacji przez człowieka i komputer • posługując się odpowiednimi systemami wyszukiwania, znajduje informacje w internetowych zasobach danych, katalogach, bazach danych • pobiera informacje i dokumenty z różnych źródeł, w tym internetowych, ocenia pod względem treści i formy ich przydatność do wykorzystania w realizowanych zadaniach i projektach • umieszcza informacje w odpowiednich serwisach internetowych uczeń

36. Historia • wyjaśnia znaczenie pisma i prawa w procesie powstawania państw • rozpoznaje typy pisma wykształcone na terenie Mezopotamii i Egiptu • ocenia rolę druku dla upowszechniania idei renesansu oraz rozwoju cywilizacji europejskiej • przedstawia nowe zjawiska kulturowe, w tym narodziny kultury masowej uczeń

37. Wychowanie do życia w rodzinie • korzystanie ze środków przekazu w sposób selektywny, umożliwiający obronę przed ich destrukcyjnym oddziaływaniem • wpływ sposobu spędzania wolnego czasu (w tym korzystania ze środków masowego przekazu) na człowieka cele treści

38. IV etap edukacyjny Zakres rozszerzony Zakres podstawowy Przedmioty uzupełniające

39. Język polski • rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych (artykuł, felieton, reportaż), politycznych (przemówienie) i popularnonaukowych; wśród tekstów prasowych rozróżnia wiadomość i komentarz; odczytuje zawarte w odbieranych tekstach informacje zarówno jawne, jak i ukryte • rozpoznaje manipulację językową w tekstach reklamowych, w języku polityków i dziennikarzy • rozpoznaje mechanizmy nowomowy charakterystyczne dla systemów totalitarnych uczeń

40. Język polski • szuka literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonuje ją według wskazanych kryteriów • korzysta ze słowników i leksykonów • tworzy przedmiotowe bazy danych zawierające informacje zdobywane w toku nauki • sporządza opis bibliograficzny książki i artykułu, zapisów elektronicznych, bibliografię wybranego tematu • samodzielnie wybiera do lektury teksty, stosując różne kryteria wyboru, które potrafi uzasadnić uczeń

41. Wiedza o kulturze • analizuje film lub spektakl teatralny • charakteryzuje podstawowe media kultury (słowo, obraz, dźwięk, widowisko) • wymienia różne formy mediów kultury (słowo mówione, pismo, książka, obraz malarski, fotografia, film, program telewizyjny, spektakl teatralny) oraz użycia (nowe media, media masowe, media interaktywne, multimedia) • samodzielnie wyszukuje informacje na temat kultury w różnych mediach, bibliotekach uczeń

42. Wiedza o kulturze • przygotowuje prezentację lub inną formę wypowiedzi multimedialnej - blog, forum, strona WWW - na tematy związane z kulturą lokalną i regionu lub z szeroko pojętymi problemami kultury współczesnej • bierze aktywny udział w szkolnych przedsięwzięciach artystycznych, animacyjnych, społecznych i innych (wystawa, happening, przedstawienie szkolne, gazetka szkolna, kulturalna akcja charytatywna uczeń

43. Historia • rozpoznaje rodzaje źródeł; ocenia przydatność źródła do wyjaśnienia problemu historycznego • dokonuje selekcji i hierarchizacji oraz integruje pozyskane informacje z różnych źródeł wiedzy uczeń

44. Wiedza o społeczeństwie • wyjaśnia, na czym polegają: prawo do prywatności, w tym do ochrony danych osobowych i prawa obywatela w kontaktach z mediami • znajduje informacje o naruszaniu praw człowieka w wybranej dziedzinie i projektuje działania, które mogą temu zaradzić • opisuje funkcje mediów w państwie demokratycznym i niedemokratycznym uczeń

45. Wiedza o społeczeństwie • uzasadnia znaczenie niezależności i pluralizmu mediów; ocenia skutki ich ograniczania • wyjaśnia, jakimi zasadami etycznymi powinny się kierować media i ocenia przykłady działań dziennikarzy i mediów • wyjaśnia, na czym polega zasada wolności słowa i wskazuje na przypadki jej nadużycia • przedstawia najważniejsze media w Polsce i na świecie (odbiorcy, zasięg, forma przekazu, orientacja ideologiczna, typ własności); charakteryzuje wybrane media lokalne uczeń

46. Wiedza o społeczeństwie • charakteryzuje prasę wielkonakładową i ocenia jej rolę w debacie publicznej; • krytycznie analizuje przekazy medialne, oceniając ich wiarygodność i bezstronność oraz odróżniając informacje od komentarzy; • ocenia zasoby Internetu z punktu widzenia rzetelności i wiarygodności informacyjnej; świadomie i krytycznie odbiera zawarte w nich treści uczeń

47. Podstawy przedsiębiorczości • stosuje różne formy komunikacji werbalnej i niewerbalnej w celu autoprezentacji oraz prezentacji własnego stanowiska • odczytuje informacje zawarte w reklamach, odróżniając je od elementów perswazyjnych; wskazuje pozytywne i negatywne przykłady wpływu reklamy na konsumentów uczeń

48. Informatyka • znajduje dokumenty i informacje w udostępnianych w Internecie bazach danych (np. bibliotecznych, statystycznych, w sklepach internetowych), ocenia ich przydatność i wiarygodność i gromadzi je na potrzeby realizowanych projektów z różnych dziedzin • tworzy zasoby sieciowe związane ze swoim kształceniem i zainteresowaniami • dobiera odpowiednie formaty plików do rodzaju i przeznaczenia zapisanych w nich informacji uczeń

49. Biologia • odbiera, analizuje i ocenia informacje pochodzące z różnych źródeł, ze szczególnym uwzględnieniem prasy, mediów i Internetu • odczytuje, selekcjonuje, porównuje i przetwarza informacje pozyskane z różnorodnych źródeł, w tym za pomocą technologii informacyjno-komunikacyjnych uczeń Fizyka Chemia Brak zapisów w treściach nauczania

50. Geografia • interpretuje zjawiska geograficzne przedstawiane na wykresach, w tabelach, na schematach i modelach • korzysta z technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu pozyskiwania, przechowywania, przetwarzania i prezentacji informacji geograficznych uczeń