FERAY SALMAN, İNSAN HAKLARI ORTA PLATFORMU GENEL KOORDİNATÖR

1. BM ENGELLİ HAKLARI SÖZLEŞMESİNİN HAYATA GEÇİRİLMESİNDE HESAP VEREBİLİRLİĞİN GÜÇLENDİRİLMESİİnsan Hakları Göstergeleri Temelli İzleme ve Raporlama BM ENGELLİ HAKLARI SÖZLEŞMESİNİN TÜRKİYE’DE UYGULANMA VE İZLENMESİNE DESTEK PROJESİ: PAYDAŞ BİLGİLENDİRME TOPLANTISI ANKARA 20 HAZİRAN 2013 FERAY SALMAN, İNSAN HAKLARI ORTA PLATFORMU GENEL KOORDİNATÖR

2. 1. Her TarafDevlet, SözleşmeninilgiliDevletiçinyürürlüğegirmesindensonraikiyıliçerisindeBirleşmişMilletlerGenelSekreteriaracılığıylaKomiteyeSözleşmeningereklerininyerinegetirilmesiiçinalınanönlemlervekaydedilengelişmelerhakkındakapsamlıbirraporsunar. • 2. Bundansonra, TarafDevletler en azdörtyıldabirvebunailaveolarakzamanabağlıolmaksızınKomitenintalepetmesidurumundamüteakipraporlarısunar. • 3. Komite, raporlarıniçeriğiiçinbaşvurulabilecektemelnoktalarıbelirler. • 4. Komiteye ilk kapsamlıraporunusunanbirTarafDevletinmüteakipraporlarınıneskibilgileriiçermesinegerekyoktur. TarafDevletlerkomiteyeraporhazırlarken, açıkveşeffafbiryöntemizlemelivebusözleşmenin 4. Maddesinin 3 paragrafındakihükümlerigözönündebulundurmalıdır. • 5. Raporlar, sözleşmeyükümlülüklerininyerinegetirilmedüzeyinive bunları etkileyengüçlükleriveetkenleri de içermelidir. MADDE 35- TARAF DEVLETLERE SUNULACAK RAPORLAR

3. 2009 - 6. AY 2009- 7. AY 2011 İLK RAPOR DEVLETİN SÖZLEŞMEYE TARAF OLDUĞUNUN TESCİL EDİLMESİ TARAF DEVLET RAPORLARI

4. 4 YIL SONRA .... 4 YIL SONRA 4 YIL SONRA RAPORLAMA DÖNEMLERİ

5. TARAF DEVLET RAPORU ENGELLİ HAKLARI KOMİTESİ SORU - YANIT RAPORUN İNCELENMESİ TARAF DEVLETİN RAPORA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ ÖNERİ VE GENEL YORUMLARIN VERİLMESİ KOMİTE VE TARAF DEVLET GÖRÜŞLERİNİN KOMİTENİN WEB SİTESİNDE YAYINLANMASI RAPORLARIN GÖRÜŞÜLMESİ

6. Sözleşmenin uygulanmasına yönelik anayasal, yasal ve idari çerçeveye ilişkin bilgi • Sözleşmede yer alan her bir hükmün uygulanması için kabul edilmiş politika ve programa ilişkin bilgi • Sözleşmenin onaylanması ve uygulanmasının bir sonucu olarak engelli haklarında gerçekleştirilmiş olan ilerlemenin belirtilmesi Başlangıç Raporlarının İçeriği

7. Komite’nin daha önceki rapor(lar)a yönelik olarak yaptığı sonuç gözlemleri ve kaygılarına yönelik olarak atılan adımlar; • Raporlama dönemi içinde engellilerin haklarının hayata geçirilmesinde gösterilen ilerleme • Hükümetin ya da diğer aktörlerin raporlama döneminde Sözleşme hükümlerini hayata geçirmede karşılaşmış olabileceği engellere ilişkin bilgi Periyodik Raporların içeriği

8. Devletin Sözleşme altındaki yükümlülüklerini yerine getirmesini teşvik etmek ve Hükümetin, ulusal insan hakları kurumlarının ve sivil toplumun ülkede engelli haklarına gösterilen saygının seviyesini değerlendirmeye yardımcı olur • Hükümetlerin, ulusal insan hakları Kurumlarının ve sivil toplumun Sözleşmede yer alan hakları ve Sözlşemenin amacını daha iyi anlaması için önemli bir araçtır • Sözleşmenin ve engellilerin durumuna ilişkin farkındalığın artamasına aracı olur. • Sözleşmenin uygulanmasını iyileştirmede hükümetin bağımsız uzmanlardan oluşan uluslararası komiteden yararlanmasını sağlar. Periyodik Raporlamanın Amaçları

9. Ülkedeki iyi uygulamaların ve deneyimlerin görünür olmasına katkıda bulunur. • Hükümetlerin diğer ülke deneyimlerinden yararlanmasına olanak sağlar. • Hükümetlere, ulusal insan hakları kurumlarına ve sivil topluma mevzuat, politika ve programları da içerecek biçimde gelecekte atılması gereken adımların ne olduğuna ve nasıl olması gerektiğine ilişkin yönlendirme sağlar. • Uluslararası işbirliğinin hangi alanlarda olabileceğine ilişkin bilginin ortaya çıkmasına aracılık eder. Periyodik Raporlamanın Amaçları

10. KAVRAMLAR

11. İnsan Hakları, diğer haklardan temel olarak iki açıdan farklılık gösterir. 1. Herşeyden önce bütün insanlar yalnızca “insan” olduklarından ötürü bu haklara sahiptirler. Bu nedenle, herkese eşit bir biçimde uygulanır ve varlığı reddedilemez. 2. insan haklarından doğan görevler bireylere değil, devletlere (ve kamu idaresine) aittir. İnsan Hakları, İnsan Onuruna Yaraşır Bir Varoluş için Bütün Temel Önkoşulları Kapsar….

12. Hak sahipleri (Devletin yetki alanı içindeki bireyler ve gruplar) ve bu hakları sağlamakla yükümlü olanlar (Devletler) üzerine odaklanır. İnsan hakları, hak sahipleri ve yükülülük sahipleri arasındaki ilişkiyi belirler. HAK TEMELLİ YAKLAŞIM

13. İnsan Hakları İlkeleri

14. Hesap verebilirlik, aktörlerin kendi eylemlerinin ya da eylemsizliklerinin ortaya çıkardığı etkilerinin sorumluluğunu kabul etmeleri, bilgi sağlayarak ve diyaloğa girerek işbirliğinde bulunmaları ve taleplere yeterli yanıt vermeleridir. Hesapverebilirliğin Güçlendirilmesi

15. Ulusal olarak hesap verebilirlik prosedürleri, Ulusal insan hakları kurumları, kamu denetçiliği, ayrımcılık karşıtı komisyonlar oluşturarak güçlendirilmiştir. • Uluslararası hesap verebilirlik, devletler, insan hakları sözleşmelerini onaylayarak BM ve bölgesel mekanizmalara karşı sorumlu hale gelirler

16. İnsan Hakları norm ve standardlarının hayata geçirilmesi sistematiği

17. İzlemeevrenselolarakkabuledilmişstandartlarlaulusalmevzuatlardayeralanstandartlararasındaboşlukolupolmadığınıve bustandartlarıngerçekhayattauygulanıpuygulanmadığınıgöstermekiçinyapılır. İnsan Haklarının İzlenmesi

18. İzleme, toplumsal alanda yaşanan bir olgunun/durumun • ne olduğunu, • olması gereken bir durumdan ne kadar farklılaştığını, • bir sapma durumunda sorunun nereden kaynaklandığını bulmayı, • sorunun kaynağından çözülmesini sağlayacak tedbirlerin alınıp alınmadığını, • alınan tedbirlerin yeterli olup olmadığını belirlemeyi ve • sorun çözüldükten sonra iyileşmenin kalıcı olmasını sağlayacak ortamın mevcut olup olmadığına ilişkin • belirli kriterlere dayalı düzenli bir veri toplama, doğrulama ve bilgiyi kullanma süreci olarak tariflenebilir. • Bu tanımıyla edilgen bir eylem olan “gözlemlemenin” ötesine taşan “izleme” değişimin rotasını belirleyen önemli bir eylemlilik aracıdır da aynı zamanda. İzleme

19. İZLEMENİN AMAÇLARI

20. . İZLEME

21. Hakların Hayata Geçmesinde Rolü olan ve İzleme Sorumluluğu Olan Aktörler

22. İzleme Yaklaşımları

23. Gösterge, bir hakkın durumunun nerede olduğunu, hangi yöne yöneldiğini ve hedeften ne kadar uzakta olduğunu gösteren bir araçtır. “insan hakları ihlaline yol açan çeşitli icrai ve ihmali fiillerin tanımlanmasını içerir İzleme Yöntemleri

24. İstatistiki göstergeler insan hakları norm ve standartlarının hayata geçmesi için güçlü araçlardır. Ancak tek başlarına yeterli değildir. • Önemli aktörleri tanımlamaya ve eylemlerinden dolayı bu aktörlerin sorumlu tutulmasını kolaylaştırır • Bu nedenle insan hakları için gösterge geliştirmek ve kullanmak insan haklarının hayata geçmesi için önemli bir alan yaratır Gösterge

25. Daha iyi politikalar geliştirmek ve ilerlemeyi izlemek • Yasaları, politikaların ve uygulamaların beklenmedik etkilerini tanımlamak • Hakların hayata geçmesi üzerinde hangi aktörlerin etkisi olduğunu tanımlamak • Bu aktörlerin yükümlülüklerini yerine getirip getirmediğini ortaya çıkarmak • Potansiyel ihlallerin erken uyarısını vermek, önleyici eylemleri harekete geçirmek • Kaynak kısıtlılıkları karşısında zor konular üzerinde toplumsal uzlaşmayı güçlendirmek • Gözardı edilmiş ya da sessiz kalınmış konuların görünür hale gelmesini sağlamak Göstergelerin kullanılabileceği alanlar:

26. Politikaya uygun: politika eylemi tarafından doğrudan ya da dolaylı olarak etkilenebilecek konulara ilişkin mesaj veren • Güvenilir: farklı kişilerin kullanmasına ve tutarlı sonuçlar elde etmesine olanak veren • Geçerli: tanımlanabilir kriterler temelinde ölçmeyi niyetlendiğini ölçen • Zaman içinde tutarlı ölçüm sağlayan: İlerlemenin gerçekleşip gerçekleşmediğini ve hedeflerin başarılıp başarılamadığını gösteren • Ayrıştırılmış: toplumsal gruplar, azınlıklar ve kişilere odaklı Göstergelerin Nitelikleri

27. İnsan hakları göstergeleri insanların onurlu ve özgür biçimde yaşayıp yaşamadıklarını değerlendirir – ve ek olarak kritik aktörlerin bunu sağlamak için adil sosyal düzenlemeler yaratmak için ne ölçüde kendi yükümlülüklerini yerine getirdiğini değerlendirir • İnsan hakları göstergeleri sonuçlara odaklanırken aynı zamanda hukuki ve idari kuruluşların politikalarına ve uygulamalarına ve kamu görevlilerinin davranışlarına da dikkat çeker • İnsan hakları değerlendirmesi, sadece ihlaller üzerine değil ama aynı zamanda yargı kurumlarının, hukuki çerçevenin ve sosyal normlara ilişkin görüşlere ilişkin veriler gibi adalet sürecine de ilişkin veriyi toplamayı da gerektirir. İnsan Hakları Göstergeleri neyi ölçer?

28. Haklara Saygı Gösterme: İnsanların haklarını aramasına ve kullanmasına müdahale etmekten kaçınma • Hakları Koruma: Başka aktörlerin insanların haklarını ihlal etmesinin önüne geçme • Hakları Yerine Getirme: Hakların herkes bakımından kullanılır hale gelmesini sağlayacak yasal, bütçesel, yargısal ve diğer önlemleri alma Sözleşmenin Uygulanması için İzleme Göstergeleri Oluşturma Alanları

29. İzlemeyi gerçekleştiren kurumların, düzenli olarak raporlar halinde bilgi üretmeleri gerekir. • Bu raporlar • belli bir dönemdeki olaylar ya da bulgulara ilişkin ayrıntıları içermeli, • bir dönemden öbürüne, mevcut durumda bir gelişme ya da gerileme gibi değişiklikler olup olmadığını belirten bir genel değerlendirme sunmalıdır. Raporlar izlemeyi gerçekleştiren kişilerin ya da müdahale etmesi istenen diğer tarafların daha sonraki eylemlerinin temelini oluşturur. İzlemenin Sonuçlarını Rapor Haline Getirmek

30. HAK TEMELLİ PROGRAMLAMA İzleme Değerlendirme ve Öğrenme İnsan hakları prensipleri hakkında anlayış ve farkındalık Hak bakımından Durum Değerlendirmesi ve Analizi HAK TEMELLİ PROGRAMLAMA DÖNGÜSÜ Uygulama Planlama

31. “Hak Temelli” Analiz: • Hak ilişkisi nasıl işliyor anlamamız ve eğer işlemiyorsa hakların kullanılması önünde duran zorluk ve engelleri tespit etmemiz gereklidir.. • Hak ilişkisinin iki bölümü olduğundan hareket ederek, bilmemiz gerekenler: • Sorumluluk sahiplerinin görevlerini ve sorumluluklarını yerine getirirken karşılaştıkları engel ve kısıtlar • Hak sahiplerinin haklarını talep ederken ve sorumluluk sahiplerini sorumlu tuttuklarında karşılaştıkları engeller ve kısıtlar Hesep verebilirlik Ka t ı l ım Görev sahibi Sorumluluklarını yerine getirme Hak talebi Hak sahibi

32. NEDENSEL ANALİZ • HAKLARIN BELİRLENMESİ • SORUMLULUK SAHİPLERİ HARİTALAMASI • KAPASİTE BOŞLUK ANALİZİ HAK TEMELLİ ANALİZ ARAÇLARI

33. Nedensellik Analiz • Hak sahiplerinin karşı karşıya kaldıkları bir sorunun nedenlerini tespit eder ve görünen nedenlerin ötesine bakabilmemizi, temel ve kök nedenleri tanımlamamıza ve kimlerin bu sorunun içine dahil olduğunu, nasıl bir bağlantı olduğunu belirlememize yardımcı olur. HAK TEMELLİ ANALİZ

34. Hakların Belirlenmesi • İnsan Hakları ve hukuki çerçeve hakkında, hakların birbirleri ile ilişkisi ve hak sahiplerinin haklarını kullanabilmelerinin standartlarının belirlenmesi konusunda düşünmemize yardımcı olur. HAK TEMELLİ ANALİZ

35. Sorumluluk/ • Yükümlülük Sahipleri Haritalaması • Söz konusu haklar hakkında kimin sorumluluk alması gerektiği ve farklı sorumluluk sahipleri arasında nasıl bir bağ olduğunu görmemize ya da görmeye başlamamıza yardımcı olur. • Kimin ne sorumluluğu üstleneceğini belirlememize yardımcı olur. HAK TEMELLİ ANALİZ

36. Çocuk Eğitim hakkı var ÇHSMaddeler 28, 29 Engelli Hakları Sözleşmesi Anne/Baba Okul öğretmen Hak sahipleri Yükümlülük sahipleri Çocuk Çocuğun başkalarına zorbalık yapmama Sorumluluğu vardır Sorunlar olduğunda, Çocuğun sorunları Anne-babası ile Paylaşma sorumluluğu Çocuk öğretmene Geribildirim sağlar Anne/ Baba Anne-baba, çocuğu ayrım Gözetmeksizin destekler Anne-babaların, Veli Toplantıların katılma Sorumluluğu vardır Toplum Toplumun, çocuğun gelişimini destekleyecek güvenli bir ortamı sağlama sorumluluğu vardır. Toplumun anne-babaları Destekleme ve çocuğun Okula gönderilip gönderilmediğini kontrol sorumluluğu Vardır. Toplum öğretmeni destekler ve çocuğun okula devamında sorun varsa sorumlu tutar Okul Öğretmen Öğretmenlerin çocuğa insan onuruna yakışır şekilde davranmak, kendilerini profesyonel olarak geliştirme sorumlulukları vardır. Öğretmenler Anne-babaların bilgi Sahibi olmalarını Sağlamalalılar

37. Kapasite Boşluk Analizi • Sadece kaynak kısıtlarının tespit edilmesi konusunda bir formül sunmakla kalmaz, aynı zamanda kişisel motivasyon ve harekete geçirecek otoritenin, insan kaynakları ve örgütsel/kurumsal yönleri hakkında formül sunar. HAK TEMELLİ ANALİZ

38. Yükümlülükleri Yerine Getirme Kapasitesi Analizi

39. Teşekkürler …..