ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

1. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Doç. Dr. Selahattin GELBAL

2. Temel Kavramlar • Eğitim:Bireyin davranışında, kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak değişme meydana getirme sürecidir.

3. Temel Kavramlar • Sistem:En az bir hedefi gerçekleştirmek üzere uygun ve değişik ögelerden oluşan dirik bir örüntüdür.

4. Temel Kavramlar Sistem kavramındaki, ‘dirik’:”canlılığını sürdüren, sürekli kendisini yenileyen ve gelişen” anlamında, ‘örüntü’:”ögelerden oluşan ve aralarında ilişki olan bir bütün” anlamında kullanılmaktadır.

5. Sistemin Öğeleri: 1.Girdi 2. Süreç 3. Çıktı 4. Değerlendirme Temel Kavramlar

6. Temel Kavramlar • 1.Girdi:Sistemin amacını gerçekleştirmek üzere gerekli olan her şey.

7. Temel Kavramlar • 2. Süreç:Girdilerin hedefler doğrultusunda işlenildiği, ürün haline getirildiği yerdir.

8. Temel Kavramlar • 3. Çıktı:Sistemin amacına uygun olarak ortaya koyduğu ürünüdür.

9. Temel Kavramlar • 4. Kontrol:Çıktının hedeflerle tutarlı olup olmadığının kontrolüdür.

10. Sistem Şeması Hedefler Girdi Çıktı Süreç Tutarlı Kontrol Tutarlı değil

11. Bir sistem örneği:Otomobil imal eden bir fabrika Girdi:Otomobil için gerekli her şey (yedek parça, çalışan, bina vb. Hedefler:İstendik özelliklere sahip olması vb. Çıktı: Otomobil Süreç:Otomobil parçala- rının birleştirildiği kısım (fabrika içinde olanlar) Tutarlı: Satılabilen oto. Kontrol:Test sürüşü Tutarlı değil: Problemli oto.

12. Eğitim bir sistem midir?

13. Eğitim bir sistem midir? • Evet eğitim bir sistemdir. Çünkü, • 1. Gerçekleştirmek istediği hedefleri vardır: • a) Uzak hedefler: • b) Genel hedefler: • c) Özel hedefler:

14. Eğitim Sisteminin Hedefleri • a) Uzak hedefler:Devletin siyasi hedefleridir; çerçevesi anayasa ile belirlenmiştir. En genel hali “Çağdaş gelişmiş ülkeler seviyesine çıkarmak”

15. Eğitim Sisteminin Hedefleri • b) Genel hedefler:Okulun hedefleridir; farklı okul türlerinin ortak hedefleri dışında kendilerine özgü hedefleri vardır. İlköğretim okulu, genel liseler, meslek liseleri, fakülte ve bölümleri gibi.

16. Eğitim Sisteminin Hedefleri • c) Özel hedefler:Dersin hedefleridir; bir dersin kazanımlarını kapsar. Bir okuldan başarı ile mezun olunabilmesi, okulun bütün derslerinden başarılı olunmasını gerektirir. Dersten başarılı olunabilmesi için ise derste asgari düzeyde başarı sağlanması ile mümkündür.

17. Eğitim bir sistem midir? • Evet eğitim bir sistemdir. Çünkü, • 2. Bu hedefleri gerçekleştirebilmek için değişik ögelerden oluşmuştur: • a) Girdi: • b) Süreç: • c) Çıktı: • d) Kontrol:

18. Eğitim Sisteminin Ögeleri • a) Girdi:Eğitim-öğretim için gerekli her şey eğitim sisteminin girdisini oluşturur. Örneğin, öğrenci, öğretmen, okul, kitap, defter, çalışanlar, yönetim, ders programları, yardımcı materyaller, sınıf, sıra, servis gibi her şey girdi olarak görülebilir.

19. Eğitim Sisteminin Ögeleri • b) Süreç:Girdilerin hedefler doğrultusunda bir araya getirildiği; dersin hedeflerinin öğrenciye kazandırıldığı eğitim durumlarını kapsamakta-dır. Süreç kısmı, dar anlamda, öğretmenin farklı öğretim yöntemlerini kullanarak ders işlediği bölümü oluşturur. Geniş anlamda ise, öğrenci-nin okula başladığı ve okuldan mezun olduğu süreyi içerir.

20. Eğitim Sisteminin Ögeleri • c) Çıktı:Girdilerin işlemler bölümünden hedefler doğrultusunda biçimlendirilip oluşturulmasının sonunda ortaya çıkan ürünlerin tümüdür. Bir okulun mezun ettiği bireyler eğitim sisteminin çıktısını oluşturur. • Çıktılar sistemin hedefleriyle nicelik ve nitelik açısından çakışıyorsa sistem tam işliyor demektir.

21. Eğitim Sisteminin Ögeleri • d) Kontrol:Mikro anlamda kontrol, eğitim sürecindeki sınavlar ile yapılmaktadır. Aynı zamanda diplomalı insanların çeşitli meslek gruplarına başvurduklarında yapılan sınavlar da kontrol olarak algılanabilir. Makro anlamda ise mezun bireylerin iş hayatında gösterdikleri başarı performansları ve piyasadaki albeni durumlarıdır.

22. Temel Kavramlar • Ölçme:Bireylerin davranışlarını gözleyip gözlem sonuçlarını sayılarla ya da sembollerle ifade etmedir.

23. Ölçmenin Türleri: a)Temel b) Dolaylı Ölçme c) Türetilmiş Ölçme

24. Temel Kavramlar • Değerlendirme:Ölçme sonuçlarını bir ölçütle karşılaştırıp, ölçülecek nitelik hakkında karar verme sürecidir.

25. Temel Kavramlar • Değerlendirmenin basamakları: • I.Ölçme • II.Ölçüt (Değerlendirmeye dayanak sağlayan ölçme sonuçları) • III. Karar

26. Temel Kavramlar • Ölçmede birim:Bir ölçme aracını oluşturan en küçük parçacık,(Örneğin bir çoktan seçmeli testte her bir soru bir birimdir; ya da soruların puan karşılığı olan 1 puan bir birimdir)

27. Temel Kavramlar • Birimin Türleri: • a) Doğal birim • b) Yapma birim

28. Birimin Özellikleri: • a) Eşitlik • b) Genellik • c) Kullanışlılık

29. Değerlendirme Türleri 1) Öğrenci başarısının değerlendirilmesi, 2) Öğrenme eksikliklerinin değerlendirilmesi, 3) Eğitim programının değerlendirilmesi, 4) Hazır bulunuşluk düzeyinin değerlendirilmesi, 5) Rehberlik amacıyla yapılan değerlendirme, 6) Öğretmenin değerlendirilmesi.

30. Ölçek ve Ölçek Türleri • Ölçek:Belli birimlerle bölmelenmiş bir ölçme aracıdır. Ölçme sonuçlarının özelliklerine bakarak değişik ölçek türleri bulunmuştur. Bunlar:

31. Ölçek Türleri a) Sınıflama Ölçeği b) Sıralama Ölçekleri c) Eşit Aralıklı Ölçek d) Eşit Oranlı Ölçek

32. Ölçme Araç ve Yöntemlerin Nitelikleri • Ölçme araçlarının nitelikleri ölçme hataları ile doğrudan ilgili olduğundan öncelikle hata ve hata türlerine incelenmelidir. • Okulda öğrenci başarılarının ölçülmesinde farklı ölçme araç ve yöntemleri belirli oranlarda kullanılmaktadır. Bu araçlarla yapılan ölçme uygulamalarında ne kadar dikkatli olunsa da, ölçme sonuçlarına bir miktar hata karışır. Bu hataların neler olduğu aşağıda gösterilmektedir.

33. Ölçmede Hata • Hata:Ölçme sonuçlarına istenmeyen değişkenlerin karışmasıdır. Hataların bir kısmı kontrol dışında ölçme sonuçlarına karışabilir. Bu nedenle çok iyi sanılan ölçme araçlarıyla yapılan ölçmelerde bile bir miktar hata vardır.

34. Hata Kaynakları Bu hatalar, • ölçme araçları (terazi, cetvel, metre, test gibi), • ölçme yöntemi (yazılı, sözlü, kısa cevaplı...), • ölçme işlemini yapan kişi, • ölçmenin yapıldığı ortam, • bireyin kişisel özelliklerinden kaynaklanabilir.

35. Hata Türleri 1) Sabit hata, 2) Sistematik hata, 3) Tesadüfi hata.

36. Güvenirlik • Bir ölçme aracınıngüvenirliği,aracın, ölçmek istediği değişkeni ne derece duyarlıkla ölçtüğü, ya da ölçme sonuçlarının hatalardan arınıklık derecesidir.

37. Güvenirlik

38. Güvenirlik

39. Güvenirlik Artırma Yolları 1) Güvenirliği artırmada en etkili yol, soru sayısını artırmaktır. Böylece birimin değeri küçülerek duyarlılık artar. 2) Öğrencilerin sınava güdülenmesi, 3) Ölçme aracını oluşturan soruların açık ve anlaşılır yazılması, 4) Soruların uygun büyüklükte puntoyla yazılması, 5) Soruların test formu içerisine düzgün yerleştirilmesi, 6) Baskı hatalarının olmaması, okunaklı olması vb.

40. Güvenirlik Artırma Yolları 7) Sınav süresinin yeterli verilmesi, 8) Sınav ortamının temiz, yeterli düzeyde ısı, aydınlık olması, 9) Gürültülü bir ortamda olmaması 10) Öğrencinin kaygı düzeyinin belli bir düzeyde olması. 11) Puanlamanın objektifliği

41. Güvenirlik Kestirme Yöntemleri 1) Test-tekrar test yöntemiyle güvenirlik 2) Paralel formlarla hesaplanan güvenirlik 3) Eşdeğer iki yarıyla hesaplanan güvenirlik 4) Testi oluşturan maddelerin birbiriyle uyumuna bakılarak güvenirliğin kestirilmesi

43. Geçerlik • Geçerlik, bir ölçme aracının ölçmek istediği değişkeni ölçüp ölçmediği, ölçüyorsa onu başka değişkenlerden ne derece arınık olarak ölçtüğüdür. • Daha genel anlamda ölçme aracının amacını gerçekleştirebilme düzeyidir.

44. Geçerlik Türleri 1)Kapsam geçerliliği, 2)Yordama geçerliliği, 3)Yapı geçerliliği, 4) Uygum (benzer ölçekler) geçerliliği ve 5) Görünüş geçerliliği,

45. 1)Kapsam geçerliliği, • Sınav sorularının ölçmek istediği konu alanını kapsayıp kapsamadığı kapsam geçerliliğinigösterir. Soruların konu alanını yeterince kapsayıp kapsamadığı konu alanı uzmanlarının görüşü alınarak belirlenebilir.

46. 2)Yordama geçerliliği, • Öğrencileri bir öğretim programına yerleştirmeden önce, seçme amacıyla yapılan sınavlardaki başarı ölçülerine bakarak, öğretim programındaki başarılarını kestirmek sınavın yordama geçerliliğini verir. Eğer sınavla seçilen öğrenciler, seçilmeyen öğrencilere göre daha başarılı olacaksa seçmede kullanılan aracın yordama geçerliliğinin olduğu söylenebilir.

47. Geçerliği Düşüren Faktörler 1) Güvenirliği düşüren bütün etmenler güvenirliği de düşürür. 2) Soruların dersin konularını yeterince kapsamaması 3) Soru sayısının azlığı, 4) Sınavın uygulama koşullarının olumsuzluğu 5) Sınav süresinin yetersizliği 6) Sınav stresi ve güdülenme yetersizliği 7) Puanlama hatası 8) Sınavın çok zor ve çok kolay olması 9) Ölçüt puanların güvenirliği

48. Kullanışlılık • Ölçme aracının ekonomik olması, uygulama süresinin kısalığı, ölçmeciden istediği beceriler, hazırlamasının ve uygulamasının kolaylığı, puanlamasının pratikliği gibi etkenler ölçme aracının kullanışlılığını gösterir. • Ölçme aracının kullanışlılığı, diğer iki özelliğini artırıcı yönde rol oynar.

49. Davranışların Gruplandırılması • Eğitim ortamında öğrenciye kazandıırlması istenilen davranışlar üç alanda toplanır. Bunlar, • A) Bilişsel Alan • B) Duyuşsal Alan • C) Psiko-motor Alan • dır. Her alan içerisinde hedef ve davranışlar alt kategorilerde gösterilir. Bunlardan bilişsel alan davranışları aşağıda verilmiştir.

50. Bilişsel Alan Davranışlarının Gruplandırılması • Bilişsel Alan:Öğrenci davranışları, bilgiler ve bilgilerden doğan zihinsel süreçlerle ilgili ise bilişsel alan kapsamı içerisindedir. • Derslerde daha çok öğrencilerin bilişsel alan davranışları kazandırılmaya çalışılmaktadır.