Makroekonomija

1. Makroekonomija I Predavanje

2. Uvod • Ekonomska znanost proučava ekonomski život na makro i mikro razini. • Utemeljivač moderne makroekonomije je Džon MajnardKejns . • Keynes je u svojim radovima (1933, 1936.) doveo u pitanje dotadašnju vjeru u slobodno tržište i vladajući princip laissez-feire.

3. Pojam makroekonomije • Makroekonomija (grč. makros = veliko, dugo, ili u modernom značenju - agregatno) je dio ekonomske nauke koji proučava (analizira) ponašanje ukupne ekonomije jedne zemlje i utvrđuje međuzavisnost između njezinih važnijih (makro)ekonomskih agregata, koji se dobivaju zbrajanjem velikog broja manjih mikroekonomskih varijabli.

4. Makroekonomski agregati • Makroekonomski agregati su sve relevantne ekonomske veličine ekonomije jedne zemlje u kojima su zbirno (agregatno) izraženi njeni resursi i rezultati (otud izraz ekonomski agregati). • Najvažnije makroekonomski agregati su: • GDP, • zaposlenost, • inflacija, • uvoz/izvoz, • kamatna stopa, • devizni tečaj…

5. Predmet makroekonomije • U predmet makroekonomije spada: • proučavanje ponašanja ukupne ekonomije jedne zemlje i utvrđivanje međuzavisnosti između njezinih važnijih ekonomskih agregata, • teorija makroekonomske politike, koja se bavi mogućnostima uticaja na makroekonomska zbivanja u kratkom roku na poslovne cikluse i u dugom roku na ekonomski rast.

6. Makroekonomska analiza (1) • Makroekonomska analiza proučava ponašanje sveukupne (realne i monetarne) narodne privrede i utvrđivanje međuovisnosti između njezinih agregata, zbog čega se ova analiza označava i kao agregatna ekonomska analiza. • Statička ekonomska analiza proučava međuovisnosti u određenom skupu ekonomskih procesa i pojava koje postoje u određenom trenutku i iz koje je isključena funkcija vremena.

7. Makroekonomska analiza (2) • Komparativna statika analizira promjenu u ravnotežnom nivou varijable izazvane promjenom uslova ravnotežni nivo određuju. • Dinamička analiza uključuje funkciju vremena, tj. ispituje kako se u vremenskom toku zbivaju promjene različitih ekonomskih varijabli (vrijeme u ovoj analizi je varijabla, a ne parameter kao kod statičke analize).

8. Makroekonomski modeli (1) • Makromodeli obuhvaćaju najvažnije relacije između ekonomskih pojava i procesa narodne privrede kao cjeline, pa se mogu podijeliti na: • Agregatne makroekomske modele koji izražavaju relacije između osnovnih makroekonomskih agregata – proizvodnje, potrošnje, dohotka, investicija, uvoza, izvoza.

9. Makroekonomski modeli (2) • Strukturne makroekonomske modele (input-output modeli ili međusektorski modeli)koji izražavajurelacije između veličine i strukture pojedinih makroekonomskih agregata • Modele ekonomskog rasta koji ekonomski rast izražavaju kao funkciju između stope štednje i marginalnog kapitalnog koeficijenta. • Sastavne elemente ekonomskih modela čine: varijable, parametri i pretpostavke ponašanja (relacije modela).

10. Makroekonomski ciljevi • Najčešći makroekonomski ciljevi, koji ujedno služe i za mjerenje makroekonomske aktivnosti su: • Visoki nivo nacionalne proizvodnje, • Visoka zaposlenost, • Stabilnost cijena, • Međunarodna razmjena.

11. Proizvodnja • Cilj ekonomije svake zemlje je proizvodnja što većih količina dobara/usluga. • Najobuhvatnija mjera ukupne proizvodnje na nivou makroekonomije jedne zemlje je bruto domaći proizvod. • GDP je «mjerilo tržišne vrijednosti svih roba i usluga finalne tražnje proizvedenih u jednoj zemlji tokom jedne godine.»

12. Zaposlenost • Zaposlenost kao cilj makroekonomske politike se izražava kao ostvarenje visoke zaposlenosti odnosno niske nezaposlenosti. • Veličinu zaposlenost mjerimo stopom zaposlenosti koja predstavlja procenat radne snage koja je nezaposlena. • Radna snaga predstavlja sve radno sposobne ljude u jednoj zemlji, uključujući i one zaposlene i one nezaposlene.

13. Stabilne cijene • Treći makroekonomski cilj je «održati stabilne cijene unutar slobodnih tržišta». • Na slobodnom tržištu cijene su određene ponudom i tražnjom. • Stabilnost cijena se mjeri stopom inflacije, koja predstavlja promjene općeg nivoa cijena u toku jedne godine. • Da bi održala stabilne cijene država intervenira svojom makroekonomskom politikom.

14. Međunarodna razmjena (1) • Dugoročno države nastoje održati uzvoz i uvoz u ravnoteži. • Otvorena ekonomija je ona koja slobodno uspostavlja odnose sa drugim ekonomijama širom svijeta, dok je suprotna koncepcija - zatvorena ekonomija ona koja ne sarađuje sa drugim ekonomijama u svijetu. • Razlika između vrijednosti izvoza i vrijednosti uvoza je neto izvoz.

15. Međunarodna razmjena (2) • Ako neka zemlja više izvozi, nego što uvozi (izvoz je veći od uvoza), tada je neto izvoz pozitivan i zemlja ostvaruje trgovinski suficit (ili pozitivni trgovinski bilans). • Kada zemlja ima višak uvoza u odnosu na izvoz (izvoz je manji od uvoza) ona ostvaruje trgovinskideficit (negativni trgovinski bilans). • Ako su, pak, izvoz i uvoz jednaki zemlja ima uravnoteženi trgovinski bilans.

16. Makroekonomski instrumenti • Makroekonomski instrumenti su alati kojima državna vlada ostvaruje makroekonomske ciljeve. • U makroekonomske instrumente spadaju: • fiskalna politika, • monetarna politika, • politika dohodaka i • međunarodna ekonomska politika.

17. Fiskalna politika • Fiskalna politika predstavlja skup mjera usmjerenih na primjenu javnih (budžetskih) prihoda i javnih rashoda radi ostvarivanja ravnomjernog ekonomskog rasta i stabilnosti cijena. • Fiskalna politika se, dakle, sastoji od: • Politike javnih prihoda (ubiranja poreza i drugih dažbina) • Politike javnih rashoda – državne potrošnje (troškovi državne administracije, vojske i policije; izgradnja puteva, škola i bolnica, i sl.).

18. Monetarna politika • Monetarna (novčana) politika određuje količinu novca u opticaju, visinu kamatnih stopa i opseg kredita, čime država utičući na kamate i investicije. • Može osiguravati visoku stopu zaposlenosti, nisku inflaciju, platnobilansnu ravnotežu i rast GDP-a. • Monetarnu politiku u svakoj zemlji neposredno provodi centralna (ili narodna) banka.

19. Politika dohodaka • Politika dohodaka se primjenjuje u uslovima suprostavljenog djelovanja inflacije i nezaposlenosti kakav je zastupljen u sistemu predhodnih makroekonomskih mjera – monetarne i fiskalne politike. • Ove mjere snižavaju inflaciju na uštrb zaposlenosti, i obratno: povećava zaposlenost uz uslov povećane inflacije.

20. Međunarodna ekonomska politika • Međunarodna ekonomska politika postaje sve značajniji makroekonomski instrument u uslovima povećane međuovisnosti zemalja. • Glavni instrumenti uticaja na koordinaciju ekonomskih politika zemalja i međunarodnu razmjenu su: politike razmjene i upravljanje tržištem deviznih tečajeva.