ŻYWNOŚĆ CZY ENERGIA?

1. Potencjał energetyczny rolnictwa ŻYWNOŚĆ CZY ENERGIA? Kazimierz Żmuda – Z-ca Dyrektora Departamentu Rynków Rolnych Warszawa, 2008 – 10 – 08

2. Żywność czy ENERGIA?Czy jest miejsce dla obu kierunków produkcji rolniczej? • Zaspokojenie potrzeb żywnościowych, • konsumpcja, • zużycie na pasze, • Zapewnienie ciągłości produkcji (cykliczne wznawianie produkcji), • Zabezpieczenie surowców dla przemysłu, w tym produkcja biomasy na cele energetyczne.

3. Rolnicza przestrzeń produkcyjna • [tys. ha] • Użytki rolne ogółem - 16 177 • Grunty orne - 11 869 • pod zasiewami - 11 456 • ugorowane - 413 • Trwałe użytki zielone - 3 271 • łąki - 2 497 • pastwiska - 774 • Sady - 337 • Pozostałe użytki rolne - 700 Źródło – dane GUS za 2007 r.

4. Zasiewy podstawowych ziemiopłodów w 2007 roku oraz kierunki zmian Źródło: GUS, obliczenia własne MRiRW

5. PROGNOZA R0ZWOJU RYNKU ZBÓŻ Obecne zapotrzebowanie 26-27 mln ton/rok – prognozowane 28,5-29,0 mln ton/rok I. Wariant zakładający utrzymanie powierzchni zasiewów na poziomie odpowiadającym średniej z 10-ciu lat i wzroście plonów II. Wariant zakładający wzrost plonów z jednoczesnym ograniczaniem areału zasiewów Źródło: - prognozy własne MRiRW

6. Prognoza rozwoju krajowej produkcji rzepaku • Oceniano, że etap pośredni możliwy jest do osiągnięcia w latach 2009 – 2011 – osiągnięto go już w 2007 r. oraz powtórzono w 2008 r.. • Termin osiągnięcia etapu docelowego, oznaczającego maksymalne wykorzystanie areału do produkcji rzepaku zależy od wielu czynników – zakłada się, że dojście do tego poziomu realne jest około 2015 roku. • Źródło – prognozy MRiRW z 2003 r. sporządzone w oparciu o konsultacje z IUNG oraz AR w Bydgoszczy (skorygowane w 2007r. – wzrost zapotrzebowania na cele konsumpcyjne)

7. tony z ha 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Italy Latvia Spain United Kingdom Poland Ireland Cyprus Austria Sweden Slovakia Estonia Greece France Czech Republic Slovenia Lithuania Germany Hungary Denmark Romania Portugal Belgium Bulgaria Luxembourg Netherlands tony z ha 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Italy Spain Czech Republic Latvia Poland Ireland France Austria United Kingdom Estonia Sweden Bulgaria Belgium Lithuania Slovenia Romania Hungary Slovakia Denmark Germany Netherlands Luxembourg Przeciętne plony zbóż i rzepaku w Polsce oraz innych krajach UE ZBOŻA RZEPAK źródło - EUROSTAT

8. Prognoza zapotrzebowania na surowce rolnicze do wytwarzania biokomponentów Warunek biokomponenty w części dot. Narodowego Celu Wskaźnikowego wytwarzane są w oparciu o surowce krajowe (Wspólnotowe). Źródło – dane i obliczenia MRiRW

9. Produkcja zbóż oraz ich rozdysponowanie na cele przemysłowe w latach 2004-2007 (tys. ton) Źródło: dane MRiRW oraz GUS

10. Produkcja alkoholu etylowego w procentach (surowce)– wg sprawozdań producentów źródło - dane MRiRW

11. Prognoza zapotrzebowania na biomasę pochodzenia rolniczego dla celów elektroenergetycznych Zapotrzebowanie na biomasę pochodzenia rolniczego dla wytwórców energii elektrycznej

12. Prognoza dostępności gruntów ornych niezbędnych dla zabezpieczenia zapotrzebowania na biomasę do celów energetycznych źródło – analizy własne MRiRW

13. Możliwości produkcji biomasy na trwałych użytkach zielonych (po zabezpieczeniu potrzeb paszowych na obecnym poziomie produkcji zwierzęcej) Źródło: IMUZ

14. Możliwości produkcji biogazu z biomasy z trwałych użytków zielonych (tuz) Źródło: IMUZ

15. źródło – GUS, szacunek własny

16. POMORSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE 587 341 PODLASKIE ZACHODNIOPOMORSKIE -607 456 KUJAWSKO-POMORSKIE 737 MAZOWIECKIE 147 WIELKOPOLSKIE LUBUSKIE 1 019 113 ŁÓDZKIE LUBELSKIE 160 257 DOLNOŚLĄSKIE 312 ŚWIĘTOKRZYSKIE -41 OPOLSKIE 566 ŚLĄSKIE PODKARPACKIE 170 -131 MAŁOPOLSKIE -455 POLSKA = 4866 tys. ton Dostępność słomy na cele energetyczne w poszczególnych województwach[w tys. ton] Źródło: IUNG

17. Wnioski • Do celów energetycznych w pierwszej kolejności powinny być wykorzystane: • produkty uboczne rolnictwa w tym wymagające utylizacji jak np. odchody zwierzęce, • pozostałości z przetwórstwa rolno-spożywczego, itp. • Utylizacja wspomnianych surowców w biogazowaniach oraz produkcja biogazu wydaje się być bardziej właściwą drogą realizacji celów związanych z ochroną środowiska od: • obecnie realizowanego współspalania biomasy, • realizacji NCW w UE w oparciu o import biokomponentów lub biomasy do ich wytwarzania. • Oceniając potencjał energetyczny krajowego rolnictwa nie można ograniczać się do stanu obecnego. Szacunek rolniczego potencjału energetycznego winien uwzględniać warunki agroklimatyczne oraz potencjał plonotwórczy umożliwiający realny wzrost plonów roślin uprawnych, a w konsekwencji określić obszar użytków rolnych, jaki może być uwolniony pod inne cele niż produkcja żywności.

18. Podstawowe warunki sukcesu – czyli wykorzystania OZE na miarę potrzeb i potencjału • OZE w tym również pochodzenia rolniczego muszą być opłacalne dla wszystkich ogniw rynku energii: rolnika -producenta biomasy, wytwórcy energii oraz odbiorcy - konsumenta energii, a także dla ogniw pośredniczących o ile takowe wystąpią. • Lokalne wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii – logistyka, koszty transportu; • Uznanie mini (mikro) energetyki opartej na odnawialnych źródłach energii za pełnoprawny podmiot działający na rynku energetycznym; • Zalety mikroenergetyki są trudne do przecenienia, zwłaszcza w krajach uzależnionych od importu istotnych ilości konwencjonalnych nośników energii.

19. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Wykorzystanie prezentacji, w całości lub części, wyłącznie po uzyskaniu zgody autora (lub właściwego departamentu MRiRW), z podaniem źródła

20. Potencjał energetyczny zawarty w gnojowicy i oborniku • Ważnym surowcem do produkcji biogazu są również odchody zwierzęce. Przykładowo jedna sztuka duża (SD) inwentarza żywego w ciągu doby wytwarza 50-55 kg gnojowicy. Wydajność gnojowicy jako surowca energetycznego zależy od koncentracji suchej masy i zawartości substancji organicznych. Przeciętnie z 1 m3 gnojowicy bydlęcej można uzyskać około 25 m3 biogazu, a z gnojowicy świńskiej 26 m3. Szacuje się, że w gospodarstwach polskich powstaje rocznie 35-38 mln m3 gnojowicy, z której co najmniej 30 % może być surowcem uzupełniającym do wytwarzania biogazu. Pomijamy tutaj możliwość wykorzystania w tym celu obornika, zwłaszcza z ferm drobiu.

21. Potencjał energetyczny zawarty w produktach ubocznych rolnictwa • Według badań Instytutu Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa, realnie dostępny potencjał surowcowy produkcji biogazu, zawarty w produktach ubocznych rolnictwa i pozostałościach przemysłu rolno – spożywczego, wynosi odpowiednio: • z produktów ubocznych produkcji rolnej – około 1 540 mln m3; • z produktów ubocznych przetwórstwa rolno-spożywczego - około100 mln m3

22. Wniosek • Łącznie z surowców ubocznych i pozostałości roślinnych przemysłu rolno – spożywczego możemy wytworzyć około 1 700 mln m3 biogazu rocznie. W Polsce zużywa się rocznie około 14 000 mln m3 gazu ziemnego, w tym odbiorcy indywidualni z terenów wiejskich wykorzystują około 500 mln m3 gazu. Szacowana ilość biogazu po oczyszczeniu mogłaby pokryć około 10 % zapotrzebowania kraju na biogaz lub w całości zaspokoić potrzeby odbiorców z terenów wiejskich oraz dostarczyć dodatkowo 125 tys. MWhe (energii elektrycznej) i 200 tys. MWhc (energii cieplnej).