Organy centralne w Królestwie Polskim

1. Organy centralne w Królestwie Polskim • Król • Namiestnik • Sejm • Rada Stanu (Zgromadzenie Ogólne i Rada Administracyjna) • Komisje rządowe

2. Sejm Królestwa Polskiego • Król • Izba Poselska: • 77 posłów wybieranych na sejmikach • 51 deputowanych gmin • Senat: • Biskupi • Wojewodowie • Kasztelanowie • Maksymalnie ½ składu Izby poselskiej

3. Sejm Królestwa Polskiego • Zwoływany co 2 lata lub w razie potrzeby (w sumie 4 razy) na 30-dniowe obrady • Kompetencje (szersze niż w Ks. Warszawskim): • Ustawodawstwo w zakresie prawa sądowego i administracyjnego • System menniczy, podatki i budżet • Decydowanie o zaciągu do wojska • Ustawodawstwo po I statutach organicznych (przed 1831 r.) • Ograniczona kontrola rządu

4. Rząd i administracja: • Rada Stanu: • Zgromadzenie Ogólne (kompetencje analogiczne do Rady Stanu Księstwa) • Rada Administracyjna: • Ministrowie • Członkowie powołani przez króla

5. Rosja sądownictwo pokojowe: s. wiejskie s.pokoju (do 1889) sądownictwo ogólne: s.okręgowe (I instancja) izby sądowe (II instancja, s.apelacyjne) Departamenty Senatu Rządzącego w Petersburgu (instancja kasacyjna) Królestwo Polskie - różnice s. gminne (1864) mianowanie s.pokoju brak ław przysięgłych ----------------------------- - ograniczenie nieusuwalności sędziów - rusyfikacja wymiaru sprawiedliwości Organizacja sądownictwa w Rosji (1864) i Królestwie Polskim (1876)

6. Zasady prawa hipotecznego z 1818 r. • Przymusowa regulacja tzw. wielkiej własności • Urzędowy charakter wpisów do ksiąg, dokonywanych w kancelariach hipotecznych, po zatwierdzeniu przez zwierzchność hipoteczną • Rękojmia wiary publicznej ksiąg hipotecznych • Zasada pierwszeństwa • Zasada jawności hipotecznej • Zasada szczegółowości • Zasada niepodzielności

7. Kodeks Cywilny Królestwa Polskiego 1825 r. • Przyznanie praw cudzoziemcom • Likwidacja instytucji śmierci cywilnej na rzecz ubezwłasnowolnienia osób skazanych na kary główne • Przyznanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, choć z zastrzeżeniem przewagi ojca-męża w razie różnicy zdań • Prawo małżeńskie – przywrócenie religijnej formy zawarcia związku małżeńskiego • Sądy cywilne orzekały w sprawach małżeńskich w oparciu o przepisy prawa wyznaniowego małżonków – w konsekwencji zakaz rozwodów dla katolików • Od 1818 r. zmiany prawa majątkowego małżeńskiego (rząd posagowy); KCKP przyjął jako ustrój ustawowy odrębność majątkową: majątek każdego z małżonków jego własnością, majątek żony w zarządzie męża, na jego obciążenie lub zbycie konieczna jej zgoda. • Przyznanie małżonkowi praw do spadku w zbiegu z krewnymi; a w zbiegu z dziećmi do dożywotniego użytkowania odpowiedniej części majątku

8. Ukaz o małżeństwie 1836 r. • Zasady z ukazu dotyczyły 4 wyznań głównych: rzymskokatolickiego; prawosławnego; greckounickiego oraz ewangelickich; w wypadku pozostałych wyznań (głównie ludność żydowska)– nadal przepisy KCKP • Wyłącznie religijna forma zawarcia związku • Obowiązek dokonywania zapowiedzi przez duchownych wszystkich wyznań • Jurysdykcja sądów duchownych w sprawach małżeńskich • Ścisłe określenie warunków do zawarcia małżeństwa oraz przeszkód zawarcia małżeństwa

9. Procedura cywilna • Francuski kodeks z 1806 r. ze zmianami (m.in. zanik kasacji) • 1876 – rosyjska procedura cywilna z 1864 r.

10. Kodeksy karne obowiązujące w Królestwie Polskim • 1818 r.: Kodeks Karzący Królestwa Polskiego • 1847 r.: Kodeks Kar Głównych i Poprawczych • 1876 r.: rosyjski kodeks karny z 1866 r. • 1903/1904: część tzw. kodeksu Tagancewa z 1903 r.

11. Kodeks Karzący Królestwa Polskiego z 1818 r. • Kodeks epoki przejściowej – najnowsze zdobycze nauki ale tez pozostałości epoki feudalnej (np. idea kar odwetu, ochrona własności ziemskiej, zasada talionu) • Systematyka (3 księgi) wzorowana na przejętym w Księstwie Warszawskim z prawa francuskiego trójpodziale przestępstw • Redakcja przepisów poprawna, unikanie kazuistyki, nawiązania do staropolskiej terminologii prawniczej

12. Kodeks Karzący Królestwa Polskiego - zasady • Formalna definicja przestępstwa: nullum crimen sine lege: • Art.1. O przestępstwie. Każdy czyn wolny, niniejszym prawem zakazany jest przestępstwem. • Art. 2.Wolne opuszczenie czynu niniejszym prawem nakazanego jest również przestępstwem. • Dopuszczenie w ograniczonym zakresie zasady analogii (występki i przewinienia policyjne) • Trójpodział przestępstw – kryterium kary: • art.4. Podział przestępstw. Przestępstwa dzielą się na trzy klasy: I. Na zbrodnie; II. Na występki; III. Na przewinienia policyjne

13. Kodeks Karzący Królestwa Polskiego - zasady • Nowoczesna konstrukcja winy: rozróżnienie winy • umyślnej (zły zamiar bezpośredni i pośredni) • nieumyślnej (lekkomyślność i niedbalstwo) Art.16. O złym zamiarze. Nie masz zbrodni bez złego zamiaru. Zły zamiar nie tylko jest wtenczas, gdy zły skutek, który z czynu nastąpił był przewidziany i zamierzony, ale i wtenczas, gdy w innym złym zamiarze czyn przedsięwzięty został, a inny zły skutek, który z onegoż rzeczywiście wyniknął, podług naturalnego biegu rzeczy łatwo mógł być przewidziany.

14. Kodeks Karzący Królestwa Polskiego - zasady • Zasada nulla poena sine lege lecz z dopuszczalnym złagodzeniem lub zaostrzeniem kary • System kar: • Główne (za zbrodnie) • Poprawcze (za występki) • Policyjne (za przewinienia policyjne) art. 4. (...) Zbrodnie są przestępstwa, na które prawo przepisuje kary główne. Występki są przestępstwa, na które prawo wymierza kary poprawcze. Przewinienia policyjne są, które pociągają kary policyjne.

15. Kodeks Karzący Królestwa Polskiego -system kar • Rozbudowany system kar pozbawienia wolności (więzienie i areszt); możliwość zaostrzenia (np. pręgierz, piętnowanie, przykucie na łańcuchu) • Kara śmierci: powieszenie lub ścięcie • Kara chłosty • Po upadku powstania listopadowego – na wzór rosyjski- kara konfiskaty, zesłania

16. Kodeks Kar Głównych i Poprawczych 1847 r. • Rozwiązanie słabsze od Kodeksu Karzącego • Kazuistyka (1221 artykułów) • Mimo sformułowania zasad nullum crimen sine lege oraz nulla poena sine legedopuszczenie analogii • Ochrona religii panującej oraz innych chrześcijańskich (przestępstwo apostazji z zakazem przedawnienia) • Teoria odstraszania - surowość kodeksu i rozbudowany, skomplikowany system kar głównych i poprawczych: • M.in. liczne rodzaje kar zesłania, dzielone ponadto na stopnie; Kara pozbawienia praw stanu; Konfiskata; Kary cielesne; Kary hańbiące; Pokuta kościelna

17. Do 1876 r.: Pruska ordynacja kryminalna z 1805 r. Przepisy proceduralne z Franciszkany z 1803r. Proces inkwizycyjny Wszczęcie postępowania z urzędu; wyjątek – na wniosek pokrzywdzonego Śledztwo przeprowadzali urzędnicy sądowi (podsędek, inkwirent) Jawność i publiczność rozprawy (z ograniczeniemi) Zwiększanie uprawnień prokuratora Apelacja i kasacja (ewolucja w stronę rewizji) Od 1876 r.: Rosyjska procedura z 1864 r.: Proces mieszany (połączenie zasad inkwizycyjności i skargowości): Elementy inkwizycyjne- postępowanie przygotowawcze (dochodzenie wstępne), prowadzone przez policję lub sędziego śledczego (śledztwo); zasady tajności i pisemności; Akt oskarżenia wnosił do sądu prokurator Zasada skargowości – postępowanie sądowe; zasada jawności i publiczności, równouprawnienie stron Swobodna ocena dowodów Prawo do obrony oskarżonego Rezygnacja z sądów przysięgłych (w Rosji stopniowo ograniczany udział) Obowiązywała do 1929 r., tj. wejścia w życie kpk z 1928 r. Procedura karna w Królestwie Polskim