22 mei 2014

1. Verplicht vrijwilligerswerk & spanningen omtrent activeringDr. Carmen Mathijssen (Cera & LES KULeuven) 22 mei 2014

2. Structuur van deze workshop? (85’) • Inleiding over activering en vrijwilligerswerk (30’) • Q & A (10’) • Werkvorm ‘rechtbank’ = rollenspel met voorstanders, tegenstanders én rechters (40’) • Kritische nabeschouwing (5’)

3. Vrijwilligerswerk en activering • Nood aan reflectie en dialoog rond ‘activering’ en de mogelijke rol van vrijwilligerswerk hierbij • Wie is actief, en wie is ‘passief’? • Wie beslist wat erkend wordt als ‘actief’? • Vrijwilligerswerk als instrument voor deelname aan samenleving (en dus niet enkel voor deelname aan arbeidsmarkt)

4. Veranderingen in Europees activeringsdiscours • Van rechten… naar kansen • Van bescherming tegen risico’s… naar de capaciteit om zich aan te passen aan verandering • Van een tekort aan jobs naar… een tekort aan inzetbaarheid

5. Activering = Neutraal discours?!? • Focus op individuele tekorten eerder dan op structurele problemen en onrecht • Transfer van de verantwoordelijkheid om inzetbaar te blijven naar het individu, die op eigen kracht de structurele barrières niet kan overwinnen • Blaming the victim? • Vervormt complexe economische vraagstukken tot korte-termijn educatieve of tewerkstellingsprojecten

6. Nadenken over de grenzen van dit activeringsdiscours • Tewerkstelling en economische activering zijn belangrijk, maar niet alle jobs zijn een hefboom uit armoede • Het hebben van een job zorgt niet automatisch tot sociale mobiliteit • Er is een structureel tekort aan een bepaald soort jobs met een hoge kwaliteit van arbeid voor laaggeschoolden • Meer jobs in ongunstige condities voor mensen in armoede • Niet alle armen zijn werkloos! • Niet alle werklozen zijn arm!

7. Succesfactoren bij (kwetsbare) vrijwilligers in Netwerk Tegen Armoede • Vrijwilligerswerk op maat (tijdsinvestering, draagkracht) • Zinvolle taakinvulling, aansluitend bij interesses • Groeimogelijkheden & competenties versterken • Inspraak (eigen taken & organisatie) • Ondersteuning • Erkenning en waardering • Sociaal contact • Vrijwillig = Mogelijkheid in- en uitstappen

8. Vrijwilligerswerk als voortraject naar betaalde arbeid (of toch niet)? • Vrijwillig of verplicht? Vrijwilligerswerk als gedwongen activeringsinstrument? • Vanuit tekortkomingen of krachtgericht? • Bevestiging geen controle, geleid worden? • Verkleinen afstand tot arbeidsmarkt is een positief neveneffect van vrijwilligerswerk • Doel is sociale inclusie (en dus niet louter ‘inzetbaarheid’)

9. Watervalsysteem • Betaalde arbeid als meest ‘complete’ vorm van participatie aan samenleving • Niet actief op arbeidsmarkt = passieve tweederangsburger? • Andere vormen van arbeid gezien als noodgedwongen tweede keus? • Vrijwilligerswerk gereduceerd tot opstapje naar tewerkstelling, als een instrument voor arbeidsmarkttoeleiding

10. Doorstroom • Recht of plicht? Mag het of moet het? • Zinvolle bijdrage aan samenleving > participeren aan formele arbeidsmarkt • Wie kiest? Welk (vrijwilligers)werk? Eigen gekozen engagement opgeven voor ander dat meer kans geeft op ‘doorstroom’? • Doorstroom naar welke jobs? Duurzame doorstroom? • Niet louter individuele verantwoordelijkheid! • Vrije keuze is essentieel !

12. Werkvorm ‘Rechtbank’ • Drie groepen: voorstanders van ‘verplicht vrijwilligerswerk’, tegenstanders én rechters • Voor- en tegenstanders denken na over argumenten om te verdedigen of om te verwerpen • Rechters denken na welke de belangrijkste criteria zijn voor de beoordeling • !!! U krijgt een rol toebedeeld !!!

13. Stap voor stap • 1. Elke groep bereidt zich voor & duidt woordvoerder aan (‘10) • 2. Eerste zitting rechtbank waar voor- en tegenstanders hun zaak beurtelings uit de doeken doen (‘10) • 3. Beraad in de drie groepen: Argumenten of criteria verfijnen/bijsturen/… ? (‘5) • 4. Tweede zitting met slotpleidooien en uitspraak door rechters (‘15)

14. Kritische nabespreking