Dane INFORMACYJNE

2. Dane INFORMACYJNE • Nazwa szkoły: • Zespół Szkół w Korszach • ID grupy: • 96/38_MP_G2 • Kompetencja: • Matematyka i przyroda • Temat projektowy: • Czy wiem, co jem? • Semestr/rok szkolny: • Semestr I 2010/2011

3. Czy wiem, co jem? Rozwój Przez Kompetencje 96/38_mp_g2

4. Zasady zdrowego żywienia

5. 1.Spożywaj 4-5 posiłków dziennie, bez "podjadania" między posiłkami. Wskazane są 4-5 posiłków, oparte o pełnowartościowe i o niskim stopniu przetworzenia produkty. Ważne są też regularne pory posiłków. Organizm funkcjonuje najlepiej, gdy "otrzymuje" regularnie średnioenergetycze posiłki. Organizm, który jest przyzwyczajony do stałych dostaw składników energetycznych często i trwoni energię w sposób nieadekwatny do wykonywanego wysiłku. Właśnie dlatego głodówki, czy diety, w których raptownie obniża się ilość dostarczanych kalorii kończą się rozregulowaniem metabolizmu, czego efektem jest prawie zawsze efekt jo-jo, czyli ponowne nabranie wagi poprzedniej plus dodatkowe kilogramy. Nie należy najadać się do syta, a tylko zaspakajać głód. Jeśli przerwy między posiłkami są zbyt długie, można zjeść coś niskokalorycznego np.: jabłko, jogurt naturalny lub wypić wodę. Podjadanie między posiłkami to dodatkowe, niepotrzebne kalorie.

6. 2. Pij płyny przed posiłkiem albo 2 godziny po posiłku. Picie płynów w czasie posiłku powoduje rozcieńczanie soków żołądkowych i powoduje zaburzenie procesów trawiennych. Nawyk picia płynów w czasie posiłku prowadzi do powstawania gazów, wzdęć i zaparć. Aby przyzwyczaić się do braku płynów w czasie posiłku (gdy odczuwamy suchość w ustach) należy w trakcie posiłku przepłukiwać usta. Unikanie picia płynów w czasie posiłku ma dobrą stronę dla osób z nadwagą. Podczas "suchego" jedzenia zjemy mniej posiłku, a przez to dostarczymy organizmowi mniej kalorii.

7. 3. Dokładnie gryź i przeżuwaj spożywany pokarm. Pierwsze trawienie odbywa się w jamie ustnej. Dokładne gryzienie i przeżuwanie i wymieszanie ze śliną spożywanego pokarmu umożliwia w dalszej kolejności sokom żołądkowym dokładniejsze i szybsze trawienie, przez co pokarm "wpadający" do żołądka szybciej "wypada" z żołądka.

8. 4. Unikaj nadmiernej ilości cholesterolu. • Tłuszcze zwierzęce podnoszą poziom cholesterolu w surowicy i zwiększają krzepliwość krwi. Produkty obfitujące w cholesterol również podnoszą stężenie cholesterolu.

9. 5. Spożywaj ostatni posiłek najpóźniej na 2 godziny przed nocnym spoczynkiem. Ostatni posiłek powinien być spożyty co najmniej 2 godziny przed snem. Zapobiegnie się w ten sposób trudnościom z zasypianiem spowodowanym intensywną pracą przewodu pokarmowego.

10. Staraj się ograniczyć ilość .. • spożywanej soli i glutaminianu sodu • spożywanego homogenizowanego i pasteryzowanego mleka krowiego • spożywanego cukru i aspartamu • spożywanej białej mąki • spożywanej kawy i zwykłej herbaty

11. Układ pokarmowy człowieka

12. Układ pokarmowy spełnia bardzo ważne zadanie, tj. przekształca pokarm spożywany przez człowieka, dostarczając organizmowi energii i składników odżywczych, których potrzebuje on do spełnienia różnorodnych funkcji życiowych. Główną jego rolą jest trawienie i wchłanianie pokarmu.

14. Początek układu pokarmowego stanowi jama ustna, gdzie odbywa się miażdżenie pokarmu i jego wstępne trawienie enzymami zawartymi w ślinie (wydzielanej przez ślinianki). Następnie pokarm przez gardło i przełyk przemieszczany jest do żołądka, gdzie odbywa się właściwy proces trawienia. Treść żołądka przechodzi do jelita cienkiego gdzie następuje wchłanianie pokarmu. Niestrawione resztki pokarmu są usuwane z organizmu przez jelito grube, dalej odbyt.

15. Jama ustna - Zęby Zęby człowieka służą do rozdrabniania pożywienia. Ząb składa się z korony, szyjki i korzenia (lub korzeni). Wewnątrz znajduje się komora wypełniona miazgę zęba. Zęby buduje zębina. U człowieka wyróżnia się rodzaje zębów: siekacze, kły, zęby przedtrzonowe i zęby trzonowe.

16. Przełyk Przełyk jest narządem w kształcie rury o długości ok. 25cm, jest zaopatrzony w ścianki mięśniowe, których rola polega na transportowaniu pożywienia z gardła do żołądka. Ciągnie się on od gardła, przemierza jamę piersiową, przechodzi przez przeponę i w jamie brzusznej uchodzi do jamy żołądkowej.

17. Przełykanie Przełykanie jest złożonym mechanizmem. Pierwsza jego faza jest świadoma i dobrowolna: podczas przeżuwania pożywienia język popycha kęs pokarmu do podniebienia i dalej w kierunku gardła. Następnie zachodzą po sobie różne automatyczne czynności: ścianki gardła zwężają się i popychają pokarm do przełyku, podczas gdy podniebienie miękkie unosi się, blokując dojście do jamy nosowej, nagłośnia - chrząstka działająca jak zatyczka zamyka dojście do krtani, zapobiegając przypadkowemu przedostaniu się pożywienia do dróg oddechowych. W przełyku fale skurczów ścianek sprawiają, że pokarm przedostaje się w dół, aż w końcu trafia do żołądka. Nawet wówczas, gdy nie spożywamy pokarmu, proces połykania powtarza się nieprzerwanie - połykamy ślinę średnio 70 razy na godzinę w stanie aktywności i ok. 10 razy na godzinę podczas snu.

18. Żołądek Żołądek jest mięsistym narządem, przypominającym worek, posiadającym dwa ujścia: górne, zwane częścią wpustową, uniemożliwiające cofanie się zawartości żołądka do przełyku, i dolne, zwane częścią odźwiernikową, działającą jak zatyczka, zatrzymując pokarm, który jest tu przygotowywany do dalszego trawienia. Stąd kęs pokarmowy jest przepuszczany do dwunastnicy - pierwszego odcinka jelita cienkiego.

19. Jelito cienkie Jelito cienkie jest miejscem dalszych etapów procesu trawienia, w jego wnętrzu składniki są poddawane działaniu enzymów pochodzących z wątroby, z trzustki i własnej śluzówki jelita, które rozkładają je na elementy podstawowe. W zespole o długości od 4 do 5m rozróżniamy trzy odcinki: • dwunastnicę, odcinek umieszczony u wyjścia żołądka, długości ok. 25-30cm, która wydziela sok trzustkowy i żółć wyprodukowaną przez wątrobę; • jelito czcze, długość ok. 3m, umieszczone w górnej części jamy brzusznej; • jelito kręte, długość od 3 do 4m, umieszczone w dolnej części jamy brzusznej, uchodzi do jelito grubego.

20. Trzustka Trzustka to gruczoł przyłączony do układu trawiennego, produkuje bogaty w enzymy sok, który rozkłada składniki pokarmowe. Stanowi również część układu hormonalnego, produkuje bardzo ważny hormon - insulinę i glikogen. Trzustka jest wydłużonym, stożkowatym narządem umieszczonym poziomo w górnej części jamy brzusznej. Jej największa część nosi nazwę głowy i otoczona jest dwunastnicą.

21. Wątroba Wątroba jest gruczołem wchodzącym w skład układu pokarmowego, ponieważ obok innych ważnych funkcji niezbędnych dla metabolizmu, produkuje żółć, wydzielinę potrzebną do trawienia tłuszczy. Gromadzi się ona w woreczku żółciowym, następnie, po każdym posiłku, przelewa się do wnętrza jelita cienkiego poprzez drogi żółciowe.

22. Jelito grube Jelito grube stanowi końcową część układu pokarmowego, tu gromadzą się tymczasowo nie wchłonięte składniki pokarmowe, przygotowywane do wydalenia. Jelito grube o długości 1,5 - 1,8m dzieli się na trzy odcinki: • jelito ślepe, umieszczone w dolnej, prawej części jamy brzusznej, do którego uchodzi jelito cienkie; • okrężnicę, najszerszy odcinek, umieszczony również wewnątrz jamy brzusznej, dzielący się na cztery mniejsze odcinki: okrężnicę wstępującą, poprzeczną, zstępującą i esowatą; • odbytnicę, która uchodzi do odbytu.

23. Witaminy

24. Witaminy Witaminy sązwiązkami organicznymi, którychorganizm ludzki nie potrafi wytworzyć. Muszą one być dostarczone wraz z pożywieniemw gotowej postaci .Witaminy to związki niezbędnedla wzrostu i rozwoju organizmu oraz prawidłowegoprzebiegu procesów w organizmie.

25. Witaminydzielimy na rozpuszczane w wodzie i rozpuszczalne w tłuszczach.

26. Witaminy rozpuszczalne w wodzie to: • witamina C (kwas askorbinowy) • witamina B1 (tiamina) • witamina B2 (ryboflawina) • witamina B3 (niacyna, witamina PP, kwas nikotynowy, amid kwasu nikotynowego) • witamina B5 (kwas pantotenowy) • witamina B6 (pirydoksyna, pirydoksal, adermina) • Witamina B7(biotyna, witamina H) • witamina B9/B11 (kwas foliowy) • witamina B12 (cyjanokobalamina) • Witamina P (mieszanina pochodnych flawonoidowych )

27. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach: • Witamina A • Witamina D • Witamina E • Witamina K

28. Witaminy rozpuszczalne w wodzie nie akumulują się w ciele człowieka, są wydalane z moczem i w związku z tym muszą być w sposób ciągły oraz systematyczny dostarczane z pełnowartościowego pożywienia. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach mogą być magazynowane w organizmie w wątrobie i tkance tłuszczowej. Zbyt duża ilość niektórych witamin może doprowadzić do hiperwitaminozy (zwłaszcza rozpuszczalnych w tłuszczach), a długotrwały brak określonej witaminy lub zespołu witamin powoduje chorobę zwaną awitaminozą.

29. Na długo przed odkryciem witamin wiele kultur miało świadomość istnienia pewnego rodzaju żywności mającego duży wpływ na zdrowie organizmów. Starożytni Egipcjanie zalecali spożywać wątrobę w celu leczenia kurzej ślepoty. Począwszy od XVIII wieku wielu lekarzy i naukowców poczyniło odkrycia w dziedzinie natury i zalet witamin.

30. w roku 1747 szkocki lekarz dr James Lind odkrył, że pewien składnik (znany obecnie jako witamina C) występujący w owocach cytrusowych pomaga w zapobieganiu szkorbutu.

31. w roku 1905 dr William Fletcher odkrył, że usunięcie z pożywienia pewnych składników (znanych obecnie jako witaminy) powoduje choroby. Swoje obserwacje poczynił w czasie dochodzenia przyczyn choroby beri w południowo - wschodniej Azji. Dr Fletcher doszedł do wniosku, że łuska nieoczyszczonego ryżu zawiera specjalny czynnik zapobiegający chorobie beri.

32. w roku 1912 polski biochemik Kazimierz Funk nazwał składnik żywności witaminą (od łac. vita - życie i amina - molekuła znaleziona w tiaminie - czyli amina życia). Odkrycie to skłoniło innych naukowców do poszukiwania następnych związków zapobiegających chorobom. Choć nie wszystkie witaminy mają budowę aminową nazwa funkcjonuje do dziś ze względów historycznych (jako, że była to pierwsza odkryta witamina).

33. Znaczenie tłuszczy

34. Odróżniamy dwa rodzaje tłuszczów: tłuszcze ciekłe i tłuszcze stałe. • Tłuszcze ciekłe, to te, które zawierają reszty kwasów nienasyconych i tłuszcze stałe, które zawierają reszty kwasów nasyconych.

35. Tłuszcze są nierozpuszczalne w wodzie, rozpuszczają się w eterze i benzynie .

36. W świecie roślinnym i zwierzęcym tłuszcze spełniają rolę źródła energii i materiału zapasowego. Należą one do głównych składników energetycznych naszego pożywienia.

37. Tłuszcze otrzymuje się na skalę przemysłową z surowców naturalnych lub syntetycznie. • Znajdują zastosowanie jako produkty spożywcze (np. masło, smalec, słonina, oleje jadalne).

38. Znaczenie... - to skoncentrowaneźródłoenergiidlawszystkichtkanekinarządów, z wyjątkiemczerwonychciałekkrwi, mózguinerek, - to wygodna forma gromadzeniaprzezorganizmzapasów, - stanowiąbudulecbłonkomórkowychibiałejmasymózgu, - to źródłonienasyconychkwasówtłuszczowych (NNKT) iwitaminrozpuszczalnych w tłuszczach A, D, E, K, - ułatwiająprzełykaniepokarmu, - hamująskurczeżołądkaiwydzielanie HCL, - majądużąwartośćsytną,

39. - służą do polepszaniasmakupotrawiumożliwiająniektóreprocesyobróbkitermicznejpokarmów, takiejaksmażenieipieczenie- tłuszczetkankipodskórnejchroniąprzednadmiernąutratąciepłaiułatwiająadaptację w niskichtemperaturach, -· tłuszczezapasowesąźródłempewnejilościwody (zespalenia 100g tłuszczuotrzymujesię 107g wody), - tłuszczeokołonarządoweutrzymują w prawidłowympołożeniunarządyciała,

41. Większośćtłuszczówpochodzeniazwierzęcegocharakteryzujesiędużązawartościąkwasówtłuszczowychnasyconych, bezktórych w rzeczywistościlepiejfunkcjonujemy, jakożeskutkiemichdługotrwałegospożywaniasąpoważnechorobyzwyrodnieniowe, szczególnie w obrębieukładukrążenia.

42. Natomiasttłuszczepochodzeniaroślinnegocharakteryzująsiędużązawartościąkwasówtłuszczowychnienasyconych, niezbędnychdlanaszegoorganizmu, czyli NNKT. Tłuszczedzielisięnatzw. widoczneiniewidoczne. Te ostatniezawartesą w produktachżywnościowych, takichjakmięsoiprzetworymięsne, ryby, mlekoiprzetworymleczne. Do tłuszczówwidocznychzaliczamytłuszczedodawane do pożywienia, m.in. masło, smalec, olejeimargaryny.

43. Zalecana dawka... • Należy, zwiększyć zaś spożycie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. nego i niewidocznego) powinien stanowić 25-30% ogólnej wartości energetycznej dobowego pożywienia. Przy obecnym stanie wiedzy uważa się, że nadmiar energii pochodzącej z nasyconych kwasów tłuszczowych zawartych w tłuszczach zwierzęcych należy redukować, zwiększyć zaś spożycie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.

44. Oprócz zwiększenia udziału tłuszczów roślinnych w naszym pożywieniu należy, szczególnie w wieku średnim i starszym, ograniczyć spożywanie produktów zawierających cholesterol. Zawartość cholesterolu w dobowej racji pokarmowej nie powinna przekraczać 300 mg.

45. Choroby spowodowane złym żywieniem

46. Skutki złego odżywiania się: - choroby układu krążenia (nadciśnienie tętnicze; miażdżyca i jej powikłania np. udar mózgu i niedokrwienna choroba serca z zawałem włącznie) - nowotwory- cukrzyca insulinoniezależna- choroby jelita grubego - kamica żółciowa - próchnica zębów - osteoporoza- otyłość - bulimia, -anoreksja

47. Otyłość Czyli nadmierne nagromadzenie tłuszczu w ciele zwiększa ryzyko utraty zdrowia i wiąże się ze zwiększonym zagrożeniem występowania chorób serca, nadciśnienia tętniczego, miażdżycy, cukrzycy, kamicy pęcherzyka żółciowego, zmian zwyrodnieniowych układu kostno-stawowego a nawet niektórymi rodzajami nowotworów. Z badań przeprowadzonych w Polsce wynika, że nadwaga i otyłość dotyczy 65% mężczyzn i kobiet w wieku 35-65 lat.

48. Anoreksja Czyli jadłowstręt psychicznyJest to choroba o podłożu psychicznym. Objawia się silną obawą przed utyciem prowadzącą do unikania jedzenia. Osoby chore postrzegają siebie jako dużo grubsze i brzydsze niż są w rzeczywistości, nierzadko czują wstręt do swojego ciała i mają zaniżone poczucie własnej wartości. Często też stwierdzają, że są syte, zanim zaczną jeść.

49. Żarłoczność psychiczna (bulimia) Jest również chorobą o podłożu psychicznym. Są to okresowe napady żarłoczności z utratą kontroli nad ilością spożywanych pokarmów. Chorzy na bulimię czują się głodni nawet bezpośrednio po jedzeniu.Bojąc się przybrać na wadze, stosują diety aż do głodowania między napadami objadania się. Intensywnie ćwiczą (pływanie, biegi, gimnastyka), prowokują wymioty i nadużywają środków przeczyszczających i moczopędnych. Bywa, że po wymiotach odczuwają tak wielką ulgę, że przejadają się po to, aby je wywołać.

50. Osteoporoza Stan chorobowy charakteryzujący się postępującym ubytkiem masy kostnej, osłabieniem struktury przestrzennej kości oraz zwiększoną podatnością na złamania. Osteoporoza występuje najczęściej u kobiet po menopauzie (osteoporoza pomenopauzalna). Osteoporoza jest uogólnioną chorobą metaboliczną kości, charakteryzującą się niską masą kostną, upośledzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej, a w konsekwencji zwiększoną jej łamliwością i podatnością na złamania.