Predmetni nastavnik: Prof. d r. s c. Mirsad Kulović , diplg.

1. InteranacionalniUniverzitetTravnik,SaobraćajnifakultetInternational University of Travnik, Faculty of TrafficPLANIRANJE SAOBRAĆAJA I SAOBRAĆAJNICA Predmetni nastavnik: Prof. dr. sc. Mirsad Kulović, dipl.ing. Viši asistent: Mr.sc.Azra Moštro, dipl.ing. Travnik, januar 2012.

2. Kako svaki postupak planiranja mora imati svoje faze koje se moraju detaljno uraditi tako je u postupku planiranja važno obratiti pažnju na uticaj koji stvara buka.

3. ZAŠTITA OD BUKE • Buka ima veliki uticaj na kvalitet života, i to na otvorenoj okolini (prirodnoj i urbanoj) i u zatvorenoj (stambenoj) okolini. • Pored smanjenog nivoa ugodnosti, u obzir je takođepotrebno uzeti uticaj buke na zdravlje.

4. Smanjenje negativnih uticaja buke na okolinu moguće je uspješno izvršiti samo ukoliko se na odgovarajući način primjenjuju relativno brojne i u osnovi različite poznate mjere. U ovom pogledu, kao pomoć mogu da posluže smjernice koje se odnose na konstrukcije predviđene za zaštitu od buke, koja nastaje kao rezultat odvijanja saobraćaja na putu;navedenim smjernicama određeno je sljedeće: - Osnove za određivanje nivoa buke i planiranje odgovarajućih mjera za zaštitu od buke; - Osnove za polaganje temelja i izgradnju konstrukcija za zaštitu od buke, uključujući nadzor i monitoring usklađenosti sa zahtjevima koji se odnose na kvalitet; i - Osnove za održavanje i nadzor nad stanjem konstrukcije u cilju održavanja zaštite od buke.

5. Saobraćaj predstavlja jedan od najznačajnijih izvora buke. Iako je kod vozila novije proizvodnje smanjena emisija buke, nivo buke na putevima se povećava, kao rezultat povećanog broja i brzine kretanja motornih vozila. • Gore navedeno je, u različitom opsegu, tačno za sve vrste puteva, bilo da je riječ o autoputevima, magistralnim, regionalnim ili lokalnim putevima.

6. Buku koja nastaje kao rezultat odvijanja saobraćaja na putevima treba ograničiti zbog povezivanja naselja sa mrežom puteva. • Zaštitu okoline od buke je potrebno obezbijediti na osnovu procjene brojnih uticaja na stepen buke kao i na osnovu sprovedenih mjera.

7. Izvor buke • Motorni saobraćaj na putevima stvara buku • - Motornim sistemom kod motornih vozila: izvor buke predstavlja rad motora i sistem izduvnih gasova, a u manjem obimu i rad sistema za hlađenje; i • - Kretanje vozila: buka koja nastaje usljed kotrljanja, koju stvara prianjanje guma na kolovoz, zajedno sa – a što određuje brzina vožnje – bukom koju stvara otpor vazduha, kao i uticaj ravnosti kolovoza na postojeće stanje šasije/karoserije vozila ili njegovo opterećenje.

8. Procjena gustine saobraćaja M i udela teretnih vozila p u odnosu na kategoriju puta

9. Intervali mjerenja prilikom mjerenja buke koja nastaje kao rezultat odvijanja saobraćaja na putu uglavnom traju jedan sat i moguće ih je ponoviti u roku od 24 časa u jednočasovnim intervalima.

10. Jednočasovne intervale mjerenja treba izabrati u periodu dana kada je: • - Zagađenje bukom najveće; ili • - Osjetljivost ljudi na buku najveća (noću).

11. Preporučuje se, naročito noću, da se jednočasovni intervali podijele na nekoliko kraćih intervala u cilju boljeg prepoznavanja uznemirujućih događaja. • Način i medijum u kojem se čuvaju rezultati mjerenja treba da obezbijede adekvatnu raspoloživost istih. Rezultati mjerenja treba da budu prilagođeni obimu mjerenja i ograničenosti medijuma za čuvanje istih.

12. Izborom i predstavljanjem rezultata mjerenja potrebno je obezbijediti optimalne podatke o željenom ili traženom nivou buke. S obzirom da pojedini bučni događaji (pojedinavozila) izazivaju veće zagađenje od stalne buke koju stvara ravnomjeran tok vozila, trebauzeti u obzir LAF10, tj. nivo buke koji je prevaziđen za 10% mjernog perioda, naročito prilikom procjene buke u noćnom periodu.

13. Kalibrisanje ili provjeru mjerne opreme treba izvršiti prije svakog mjerenja, u skladu sa uputstvima koja se primjenjuju za određenu mjernu opremu, kao i za kalibratore zvuka koji se primjenjuju. • Prilikom izvođenja kalibracije u obzir je potrebno uzeti potrebne ispravke usljed promjene vazdušnog pritiska. • Detaljna uputstva za kalibrisanje mjerne opreme treba da budu navedena u uputstvu za njenu upotrebu.

14. Zbog uticaja vjetra na pritisak zvuka, brzina vjetra za vrijeme izvođenja mjerenja ne smije biti veća od 3 m/s. • Pri lošim vremenskim uslovima (kiša, oblačnost, vlažnost vazduha iznad 95%, vlažan kolovoz ili kolovoz pod snijegom), koji u određenom stepenu mogu dautiču na rezultate mjerenja, uglavnom ne preporučuje se izvođenje mjerenja.

15. Procjena nivoa buke • Rezultate dobijene mjerenjem imisije buke treba, zbog subjektivne percepcije buke, dobro odmjeriti, tako da odražavaju stvarni uticaj na ljude. • Granični, tj. kritični dnevni i noćni nivoi buke treba da predstavljaju osnovu za zaštitu prirodne i stambene okoline od prekomjerne buke, te stoga navedeni granični nivoi ne smiju biti prekoračeni.

16. Procjena nivoa buke • Procjenu i upoređivanje rezultata dobijenih mjerenjem buke treba izvršiti ručno ili primjenom odgovarajućeg programa. • Zbog postojanja brojnih podataka koji utiču na proračunavanje nivoa buke, primjena programa bi bila mnogo prikladnija, i za završnu procjenu kao i za stručnu procjenu situacije.

17. Procjena nivoa buke • Procjenjeni rezultati mjerenja buke su vremenski ograničeni i samo djelimično mogu da se ponove, ali su neophodni kao dopuna procjeni nivoa buke stvarnom imisijom iste.

18. Mjere za smanjenje buke • U cilju zaštite prirodne i stambene okoline od buke koja nastaje kao rezultat odvijanja saobraćaja na putevima, prije svega je potrebno sljedeće: - Preventivne prostorne i saobraćajno-tehničke, kao i građevinsko-tehničke mjere; - Saobraćajno-tehničke i saobraćajno-pravne mjere; i - Građevinske mjere na putevima i objektima koji se na istim nalaze.

19. Preventivne prostorne i saobraćajno-tehničke mjere • Osnovna namjena preventivnih prostornih i saobraćajno-tehničkih mjera je smanjenje saobraćaja na putevima. To se uglavnom postiže primjenom sljedećih mjera: - Smanjenje obima i uticaja saobraćaja odgovarajućim projektom u okviru propisa o uređenju prostora za stambene površine i objekata /površina koji se koriste za različite aktivnosti (nabavka, obrazovanje, rekreacija, uslužni objekti);

20. Obezbjeđenje prevoznih sredstava koja nisu štetna po okolinu, promovisanje/podržavanje nemotorizovanog saobraćaja i ograničavanje/sprečavanje odvijanja pojedinog neželjenog motornog saobraćaja primjenom restriktivnih mjera; - Udaljavanje objekata od puteva u cilju njihove zaštite od buke, tj. da se omogući izvođenje zaštitnih objekata; - Planiranje područja duž puteva, tako da budu previđena u svrhe za koje buka ne predstavlja smetnju;

21. Očuvanje područja predviđenih za izgradnju objekata za izolaciju buke, nakonodređivanja namjene zemljišta; • - Određivanje odgovarajućih građevinskih oblika objekata za izolaciju buke u urbanističkim planovima;

22. Utvrđivanje namjene zemljišta u okviru postupka koji se odnosi na određivanjenamjene zemljišta i izdavanje građevinskih dozvola duž puteva za objekte/svrhu za koje buka ne predstavlja smetnju; - Uspostavljanje funkcionalno definisane/klasifikovane mreže puteva koja omogućava uspostavljanje zaštićenih stambenih područja i povezivanje individualnog motornog saobraćaja na magistralne puteve i puteve većeg kapaciteta.

23. Saobraćajno-tehničke mjere • Saobraćajno-tehničke mjere koje su potrebne za zaštitu prirodnog i stambenog okruženja od buke koja nastaje kao rezultat odvijanja saobraćaja, treba prvenstveno da budu sljedeće: - Poboljšanje toka saobraćaja: koordinacija saobraćajne svjetlosne signalizacije smanjuje buku koja nastaje kao rezultat kretanja i kočenja vozila;

24. Smanjenje broja zaustavljanja vozila u noćnom periodu produžavanjem perioda zaustavljanja; - Isključivanje saobraćajne svjetlosne signalizacije noću; - Izvođenje kružnih raskrsnica umjesto postavljanja saobraćajne svjetlosne signalizacije; - Obilaznice (samo kao dio integrisanog planiranja saobraćaja);

25. Usporavanje saobraćaja u stambenim područjima: zaštita od saobraćaja stranih vozila je moguća primjenom saobraćajno-organizacionih mjera, kao što su jednosmjerni putevi, sistemi ćorsokaka kao dio dopune mreže, ograničavanje brzine kretanja odgovarajućom kontrolom, ali i primjenom građevinskih mjera, kao što suprilagođavanje širine saobraćajne trake, sužavanje, djelimični kolovozi, ivičnjaci i slično, s tim da je vozilima potrebno omogućiti kretanje ujednačenom brzinom; • - Usporavanje saobraćaja u određenim područjima za smanjenje brzine kretanja i postizanje ujednačene vožnje.

26. Saobraćajno-pravne mjere • Saobraćajno-pravne mjere za zaštitu od buke treba prvenstveno da budu sljedeće: - Zabrana odvijanja saobraćaja u određenim periodima (npr. noću); - Zabrana odvijanja saobraćaja na određenim dionicama puta (npr. za teretna vozilasa određenom dozvoljenom ukupnom težinom); - Ograničenje brzine uz odgovarajuću kontrolu.

27. U slučaju ograničenja koja se odnose na odvijanje saobraćaja, potrebno je ponuditi/obezbijediti odgovarajuću zaobilaznicu sa malim zahtjevima koji se odnose na objekte za zaštitu od buke ili dodatne kapacitete parkirališta u graničnim područjima. • U sklopu povezujuće putne mreže takođe preporučujemo saobraćajna ograničenja i zabrane kretanja vozila.

28. Saobraćajno-tehničke mjere na objektima • Kada je riječ o uređenju prostora, fokus treba da bude na postojećoj saobraćajnoj infrastrukturi. • Načini izgradnje, koji su određeni urbanističkim planom, obezbjeđuju različitu efikasnost,kada je riječ o zaštiti prirodne i stambene okoline od buke. Pored načina izgradnje, takođeje značajno postavljanje objekata na građevinsku parcelu, oblik kao i osnova tlocrtaobjekta, kao i građevinske mjere koje se primjenjuju na objektima (npr. zidovi koji apsorbuju buku).