Przykłady swapów na rynku polskim i za granicą

1. Przykłady swapów na rynku polskim i za granicą Raport Anna Karpińska Magdalena Księżopolska

2. Swapy pierwszej generacji

3. Swap walutowo-procentowy na rynku zagranicznym IBM BANKŚWIATOWY USD CHF % DEM % 5 3 CHF i DEM + USD Obligacje wyemitowane przez IBM (denominowane w CHF i DEM) 2 7 Wykup obligacji CHF % DEM % Wykup obligacji Obligacje wyemitowane przez BŚ (denominowane w USD) 7 4 USD % USD % 5 FX Spot USD/CHF USD/DEM • USD 1 CHF i DEM + CHF + DEM 6 USD Źródło: opracowanie własne na podstawie [McDougall 2001] oraz Finance Trainer, INTEREST RATE SWAP (IRS)

4. Uwarunkowania transakcji • Transakcja pomiędzy Firmą IBM a Bankiem Światowym miała miejsce w sierpniu 1981 r. • W tamtym czasie USD umacniał się wobec CHF i DEM. Firma IBM posiadająca dług z tytułu wyemitowanych w 1979 r. obligacji denominowanych w CHF (z kuponem 6%) i DEM (z kuponem 10 %) była zainteresowana wcześniejszym ich wykupem z racji korzystnych kursów walutowych USD/CHF i USD/DEM. Niestety z różnych przyczyn wcześniejszy wykup obligacji okazał się niemożliwy. • W tym samym czasie Bank Światowy dążył do taniego pozyskania środków finansowych. Był szczególnie zainteresowany pożyczeniem środków w CHF i DEM z racji względnie wysokiej dolarowej stopy procentowej w stosunku do stóp procentowych wyrażonych w tych walutach. Niestety nie mógł on uzyskać środków z banków europejskich, ponieważ wcześniej wykorzystał dostępne limity.

5. Opis przebiegu transakcji 1 2 IBM kupuje CHF i DEM po kursie kasowym - FX SPOT (Było to konieczne ponieważ, CHF i DEM otrzymane z racji emisji obligacji w 1979 r. zostały od razu zamienione na USD) Bank Światowy emituje obligacje denominowane w USD (zgodnie z ustaleniami z IBM, tak aby dla każdej ze stron przepływy pieniężne ze swapów pokrywały płatności związane z obsługą wyemitowanych obligacji). Dzięki tej operacji Bank Światowy uzyskuje USD niezbędne do zawarcia swapu walutowego. Następuje pierwszy etap swapu walutowego – transakcja natychmiastowa. IBM w zamian za zakupione po kursie spot CHF i DEM otrzymuje od Banku światowego USD, uzyskane z tytułu emisji obligacji. W między czasie trwania swapu walutowego, IBM i Bank Światowy dokonują wymiany odsetek według stałych oprocentowań (fixed fixed) aby móc kompensować wypłaty kuponów z własnych obligacji. IBM obsługuję dolarowe obligacje Banku Światowego o kuponie 16%. Z kolei Bank Światowy płaci oprocentowanie od kwot uzyskanych w pierwszym etapie swapu walutowego, zgodnie ze wstępnymi ustaleniami 8% od kwoty uzyskanej w CHF i 11% od kwoty uzyskanej w DEM. Po pewnym czasie następuje drugi etap swapu walutowego – transakcja terminowa, wymiana po kursie terminowym walut z etapu w drugą stronę. Dzięki czemu obie strony mogą dokonać wykupu swoich obligacji . 3 4 5 6 3 7

6. Korzyści dla stron z zawarcia transakcji swap

7. Swap walutowo-procentowy na rynku krajowym • Polkomtel S.A. zawarł 21 stycznia 1999 r. z Bankiem Handlowym w Warszawie S.A. i londyńskim Citibank N.A. transakcję SWAP, zamieniając w sumie zobowiązania w wysokości 90 milionów USD i 95 milionów EUR na PLN na okres 5 lat wraz z zamianą oprocentowania zmiennego na oprocentowanie stałe. Źródło: biuroprasowe.plus.pl

8. Swap walutowy • TP S. A. - Komentarz dotyczący zawartych przez TPSA transakcji zabezpieczających” , Bankier.pl,2001-07-20 • 88% całkowitego zadłużenia spółki (13 658 mln zł) na czerwiec 2001 roku było zaciągnięte w walutach obcych; • W celu ograniczenia wpływu zmian kursów walutowych na rachunek wyników Spółki, TP S.A. zawarła transakcje zabezpieczającą typu SWAP walutowy obejmujący 300 mln USD oraz 650 mln EUR. Tutaj: Waluta X – USD i EUR Waluta Y - PLN Źródło: pkobp.pl

9. Swap procentowy • Swap procentowy ElektrowniŁaziska: • Kwotą bazową był kredyt zaciągnięty przez EŁ w Pekao S.A. w wysokości 160 mln zł. • Kontrakt swap został zawarty z Citibankiem i polegał na zamianie oprocentowania zmiennego, opartego na stopie 3M WIBOR, na oprocentowanie stałe. Zmienne odsetki 3M WIBOR Umowa swap Pekao SA Elektrownia Łaziska Citibank Stała stopa + marża Kredyt 160 mln zł

10. Swap procentowy c.d. • Korzyści dla Elektrowni z transakcji swap: • ograniczenie ryzyka wzrostu stopy WIBOR ponad założony poziom • firma mogła precyzyjnie zaplanować koszty odsetek, które nie były już związane z wahaniami WIBOR • możliwość odsprzedaży lub odkupienia swapu w zależności od rynkowego poziomu WIBOR • Stałość przyjętych kosztów obsługi kredytu i dodatkowo określone oszczędności w stosunku do budżetu, w którym została ujęta niższa stała stopa procentowa, niż zakładany poziom stóp rynkowych. • W ciągu półrocza elektrownia obniżyła z tytułu tej umowy zabezpieczenia koszty finansowe o 3 mln zł

11. OvernightIndexSwap • „OIS - z czym to się je?”, ACI Polska • W Polsce pierwsze transakcje OIS zostały zawarte w marcu 2004 roku • OIS stwarzają szansę na idealne zabezpieczanie pozycji gotówkowych w okresach największej zmienności. • pozwalają także efektywniej zajmować pozycje, w zależności od oczekiwań, co do przyszłych zmian krzywej rynku pieniężnego.

12. Rządowe transakcje typu swap • W 2009 r. Ministerstwa Finansów przeprowadziło operacje z wykorzystaniem instrumentów pochodnych na łączną kwotę 11,6 mld zł. • Resort zawierał na rynku dwa rodzaje transakcji typu swap: transakcje wymiany płatności odsetkowych (IRS) w walucie krajowej oraz transakcje typu FX SWAP. • Zasadność i efektywność zawartych transakcji pozytywnie oceniła NIK • Zawarte transakcje swapów procentowych (IRS) miały krótkie okresy wykonania (do 4 miesięcy) i wartość nominalną 4,8 mld zł. Umożliwiły one rozłożenie w czasie wydatków na obsługę długu publicznego w latach 2009-2010 r. Koszt rozłożenia w czasie wydatków na obsługę długu był niższy od kosztu pozyskiwania przez resort nowych środków. • Transakcje swapów walutowych (FX SWAP) pozwoliły na okresowe wykorzystanie posiadanych walut w celu pozyskania środków złotowych. Zapadalność poszczególnych transakcji nie przekraczała dwóch miesięcy i była ustalana z uwzględnieniem rozkładu potrzeb pożyczkowych budżetu państwa. Łącznie w 2009 r. przeprowadzono transakcje na parze walut EUR/PLN oraz USD/PLN o wartości nominalnej 1,5 mld euro i 0,2 mld dol., co odpowiadało pozyskaniu 6,8 mld zł. • Ostateczny koszt pozyskania środków był znacznie niższy od kosztu emisji krótkoterminowych bonów, czy zaciągnięcia pożyczki na rynku międzybankowym dla analogicznych okresów zapadalności. • Z uwagi na fakt, że przedmiotem wymiany były środki walutowe, a nie zobowiązania, transakcje (zgodnie z wytycznymi Eurostatu) były neutralne dla poziomu długu, jak również deficytu budżetowego raportowanego do Komisji Europejskiej Źródło: parkiet.com, podatki.biz

13. Greckie swapy • Rząd Grecji sprzedawał swoje obligacje na rynkach amerykańskim lub japońskim, by sfinansować dług. Dzięki czemu część długu publicznego była denominowana w dolarach i jenach. Następnie, zawierał z bankami umowy swapowe, zamieniając na pewien czas dolary lub jeny na euro z obietnicą ponownej wymiany. • Jest to standardowa transakcja pozwalająca rządom zaciągającym pożyczki w walutach obcych, a potrzebujących krajowych walut w celu regulacji bieżących płatności. Później znowu muszą pozyskać waluty obce w celu spłaty zaciągniętego długu. • W przypadku Grecji banki inwestycyjne (m.in.Goldman Sachs) wymyśliły specjalny rodzaj transakcji, który umożliwiał branie znacznie wyższych sum pożyczek, niż to ujawniano w sprawozdaniach. W umowach określano bowiem fikcyjne kursy wymiany walut i w konsekwencji Grecja zaciągała kredyt, który był księgowo zapisywany jako "umowa swapowa", która zgodnie z wytycznymi UE jest neutralna wobec długu. Zadłużenie Grecji liczone po oficjalnym kursie euro było niższe niż rzeczywiste. Źródło: gazeta.pl

14. Mechanizm ukrywania greckiego długu Według notowań z 21 kwietnia 2010 roku 1 euro = 1,34 dol. Czyli 1 mld dol. możemy wymienić na 746 mln euro, mając jednocześnie gwarancję odkupienia dolarów po pewnym czasie, gdy będziemy ich potrzebować Jeżeli jednak w umowie swap zapiszemy, że: 1 euro = 1,182 dol. za 1 mld dol. otrzymamy 846 mln euro. Czyli mamy dodatkowo 100 mln euro. Zgodnie z kontraktem swap kwota w euro zostanie z powrotem zamieniona na dolary. Dodatkowe 100 mln euro jest zatem pożyczką, tyle że nie wpływa ona na poziom długu publicznego. Źródło: gazeta.pl

15. Swapy trzeciej generacji

16. Swap kredytowy • „Nowy sposób na sprawną zamianę mieszkania na nowe - swap kredytowy w Home Broker”, Comperia.pl, 2010-06-17 • „Zamień stare mieszkanie na nowe” - Home Broker promuje swój nowatorski produkt opracowany we współpracy z Getin Noble Bankiem ; • Pośrednik w obrocie nieruchomościami nie tylko znajduje nabywcę na stare mieszkanie swojego klienta, ale również pomaga sfinansować zakup nowego. Jeszcze przed sprzedażą nieruchomości klient dostaje gotówkę przydatną w procesie kupna innego lokum. • Jedyny warunek –klient musi być właścicielem mieszkania lub domu nieobciążonego hipoteką. • „CDS- jedna z przyczyn obecnego gryzysu”, Ticker.pl,2010-03-02 • System kredytowania tego rodzaju inwestycji polega w Stanach na emitowaniu pod kredyty hipoteczne obligacji. Te instrumenty masowo kupowały fundusze inwestycyjne, hedgingowe, emerytalne, banki inwestycyjne i komercyjne. Dla tychże obligacji powstawało mnóstwo CDS-ów, które zabezpieczały te instytucje na wypadek niewypłacalności kredytobiorców. • W przypadku obligacji pod kredyty hipoteczne niewypłacalność jednego z podmiotów pociąga za sobą reakcję łańcuchową, w postaci zwiększonego ryzyka bankructwa kolejnych.

17. Swap kredytowy c.d. Źródło: eGospodarka.pl „Jak można wykorzystać Credit Default Swap?”,06.04.2010.

18. Swap towarowy • „Płynność za operacje swap”, MoneyMarket, 07.07.2010. • Europejskie banki komercyjne  zaczęły używać swoich zapasów złota aby zwiększyć ilość gotówki w kasie, czyli poprawić płynność, współdziałając w tym zakresie z Bankiem Rozliczeń Międzynarodowych (Bank for International Settlements, "BIS"). • Transakcje swapowe na złoto, wykazane w rocznym raporcie BIS, rozpoczęto w grudniu ubiegłego roku a ich wartość silnie wzrosła w styczniu 2010 r., kiedy w pełni ujawnił się kryzys w Grecji. • „Za dwa tygodnie ropociąg Odessa - Brody dostarczy ropę na Białoruś”, Wyborcza.biz, 2010-11-08 • Białoruś chce za pomocą ukraińskiej rury sprowadzać w latach 2011-13 ropę kupioną w Wenezueli. • Jednak ropa, która popłynie ukraińską rurą 17 listopada, nie pochodzi z Wenezueli (…) Mińsk zamierza sprowadzać ropę z Ukrainy, Kazachstanu i Iranu, wymieniając ją w ramach transakcji swap na surowiec kupiony w Wenezueli. • Importowane z Wenezueli będzie do 10 mln ton ropy rocznie, które zostanie spłacone barterem (Białoruskie firmy mają m.in. budować osiedla w Wenezueli)

19. Ocena ilościowai perspektywy rozwoju

20. Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu NBP [3]

21. Źródło: raport NBP [3]

22. Perspektywy rozwoju • Rynek pozagiełdowy (over-the-counter) (przez co trudno o rzetelne i pełne dane na temat wielkości i struktury rynku instrumentów pochodnych) • Duża elastyczność, kontrakt w pełni dostosowany do potrzeb klienta • Różnorodność zastosowań (np. swapy walutowe są stosowane rutynowo przez polskie banki) • Znaczny wzrost obrotów transakcji swapowych na rynkach walutowych • Dynamiczny rozwój form swapów Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu NBP [3]

23. Literatura • McDougall A. Swapy: techniki zawierania transakcji i zarządzanie ryzykiem Kraków 2001. • Leszczyńska E. Rynek kontraktów swap w Polsce Warszawa2002. • Raport NBP: Wyniki badania obrotów w kwietniu 2010 r. na rynku walutowym i rynku pozagiełdowych instrumentów pochodnych w Polsce, http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/systemfinansowy/obroty.html

24. Dziękujemy za uwagę