UYGARLIK TARİHİ BİLGİSİNİN AMACI NEDİR?

1. UYGARLIK TARİHİ BİLGİSİNİN AMACI NEDİR? • “Genel Kültür” edinmek • Tarihi anlamak • İnsanı anlamak

2. “İnsan” Nedir? • Düşünen hayvan? • Konuşan hayvan? • Alet kullanan hayvan?

3. Pırasa ile aramızdaki fark… • Uygarlık, insanın pırasa ile arasındaki %20 civarındaki genetik farkı derinleştirme çabası olarak da görülebilir… • Türümüzün bu çabası, her birimiz açısından da geçerli olmalıdır! • Kişisel ve türsel düzeydeki “başarılarımız”, bu farkı artıran eylemlerimizdir.

4. İnsanın “Başarıları” • Uygarlık tarihi, insan türünün başarılarının tarihidir • İnsanı anlamak için, onun bir tür olarak neler yapabildiğini görmek, yararlıdır…

5. Çin Seddi- MÖ220-MS1368- 6700km. Yapımında bir milyondan fazla insan çalıştı.

6. El Hamra Sarayından bir kesitEndülüs Emevileri dönemi, temeli 1232’de atıldı

7. Hint işi bir mürekkep şişesi

8. 17. Yüzyıldan bir hat örneği (Osmanlı)

9. Süleymaniye 1550-1557

10. Selimiye 1568-1574

11. Michelangelo 1475-1564

12. Altın Tapınak 16.yy

13. İznik Çinisi

14. Doğu Anadolu işi kilim

15. Bir Siyu tılsımı

16. Aztek takvimi

17. Erol Akyavaş 1932-1999

18. Afrika- Nijerya

19. Geçmiş geçti/gelecek henüz gelmedi…Bir Hint halk sanatı örneği

20. Çin halk sanatından bir örnek: Mandala

21. SfenksMısır- Dördüncü hanedanlık dönemi/MÖ 2500 civarı

22. İnsan başarılarını sıralarken, şöyle sorular gelebilir aklımıza: • İnsanlar, yaptıkları kadar yıktılar da. Bunu “başarı” hanesine yazabilir miyiz? • Neyi başarı sayacağımıza nasıl karar verebiliriz? Çin seddi ile tılsımı aynı dizge içinde değerlendirmek mümkün müdür? • İnsan başarılarını neye göre sınıflandırabiliriz? Sanat ile bilim, teknoloji ile din arasındaki sınırları nasıl çizebiliriz? • Hangi başarılar “insan türü”ne, hangileri türümüzün bir bireyine aittir? Cezanne’ın resmini insan türünün başarısı olarak görebilir miyiz?

23. Soru sormak, öğrenmenin en iyi yoludur! • Sormadığımız sorulara verilen yanıtlar, bizim için anlaşılmaz kalmaya mahkumdur! • Dünyayı, kendimizi, hayatı merak etmiyorsak, herhangi bir şey öğrenmemiz mümkün olmaz! • Bazen, başkalarının sorularını da ilham verici bulabiliriz, kendi sorularımızı oluşturmakta bize yol gösterebilirler…

24. Evrenin ve tarihin içinde küçük bir noktayız: • Bir tür olarak insan, dünya tarihinin çok küçük bir kesitinde var oldu • Binlerce yıllık bir tarihten söz ederken, bunun dünya tarihinde bir ana tekabül ettiğini unutmamalıyız! • Ama o bir anda dünya, milyonlarca yılda başına gelenlerden daha fazla şey yaşadı!

25. Tarih, uzundur • Uygarlık tarihi dediğimiz tarih kesiti, dünya tarihinin çok küçük bir bölümüdür • Dünya, bundan 5 milyar yıl önce oluştu • Denizlerde yaşam, yani bakteriler, 3.5 milyar yıl önce başladı • İlk memeliler, bundan 200 milyon yıl önce ortaya çıktı • İnsana benzeyen, alet kullanabilen ilk primatlar, “Homohabilis”, 2 milyon yıl önce görüldü • Ateşi kullanabilen ve iki ayağı üzerine doğrulmuş insansılar, “Homoerektus”, 1.6 milyon yıl önceydi

26. Modern İnsan, Dünya tarihinin sadece yüzbinde birinde vardı! • Beş milyar yıl önce oluşan yerküre tarihinde, insan tarihinin başlangıcı, sadece 50 bin yıl öncesine gider • Homo Sapiens, bundan 50 bin yıl önce ortaya çıktı • 10 bin yıl önce, tarımsal üretim başladı, ilk kentsel yerleşimler görüldü • Yazının bulunması, sadece 5 bin yıl öncedir

27. Evrim: İnsansılardan nsanlara

28. İnsan türünün ayrışmasına neden olan gelişmeler • Alet kullanımı, primatlarda da görülür • Dilin başlangıcı ve avlanmada işbirliği de insana özgü değildir, primatlarda da görülür • İnsan türünü primatlardan ayıran, çocukluğun uzamasıdır • Böylece, öğrenme ve bilgi aktarma kapasitesi arttı

29. Mağara Resimleri • “Kültür” diyebileceğimiz insan faaliyetinin ilk örneklerinden biri, mağara resimleridir • İkincisi ise, ölülerin belirli kurallara göre gömülmesidir

30. Mağara Resimleri

31. Coğrafya Bilgisi: Çevresel Koşullar • Primat takımlarından insan gruplarına geçiş, çevresel faktörlerin etkisiyle oldu • Otuz bin yıl önce sona eren buzul çağından sonra, yeni bir yaşam çevresi oluştu • Avrupa, Kuzey Asya ve Amerika’da bitki örtüsü değişti, yeni hayvanlar ortaya çıktı

32. Avcı Toplayıcı İnsan Toplulukları • Genellikle su kenarlarında yerleşik • Böcek, kabuklu deniz hayvanları, tohum ve kökler, meyve ile beslenen • Diyetine eti de eklemeyi başarmış insan gruplarıydı

33. Avcı Toplayıcı İnsan Toplulukları • Avcı toplayıcılar, bazı basit aletler yapıyorlardı: keskinleştirilmiş taşlar, el baltaları, kemik ve fildişinden aletler • Soğuğa karşı korunmak için deriden çadırlar ve giysiler yaptılar • İnsanın geliştirdiği ilk birleşik mekanizma olan yayı buldular • Gruplar arasında değiş tokuş yaptılar

34. Avcı Toplayıcı İnsan Toplulukları • Kültürün başlangıcı sayılabilecek grup içi işbölümü ve ayrışma, avcı toplayıcı topluluklarda başladı: kadınlarla erkekler, yaşlılarla gençler arasında işbölümü yapıldı • Ölüm ve av için ritüeller yapıldı • Köpek evcilleştirildi

35. Dilin ortaya çıkışı: bilginin aktarılabilmesi/kültürü mümkün kıldı • Dil, insan türünü somutun tutsaklığından çıkardı • Dilin temeli, sınıflandırmadır • Her sınıflandırma, belli ölçüde soyutlama gerektirir • Dolayısıyla, dilin gelişmesi ve zihinsel becerilerin gelişmesi, iç içe süreçlerdir

36. Kültürün ortaya çıkışı: İlk iş bölümü • Tarımın ortaya çıkışına kadar işbölümü, cinsiyet esasına dayalıydı. • Avcı toplayıcı topluluklarda toplayıcılık genellikle kadınlar, avcılık ise erkekler tarafından gerçekleştiriliyordu • Beklenen ömür ortalama 20-25 yıl olduğu için, yaşlı sayısı azdı

37. Tarımın Bulunuşu • Avcılıktan besiciliğe, toplayıcılıktan tarıma geçiş, birden değil, aşamalıydı • Tarımın topluluğun yaşamına getirdiği olumlu katkılar olduğu gibi, olumsuz sayılabilecek bazı etkileri de oldu • Tarımın kökenine ilişkin tartışmalar henüz kapanmamakla birlikte, MÖ Sekizinci bin yılda Mezopotamya’da ortaya çıktığı yaygınlıkla kabul edilir.

38. Çobanlık/Çiftçilik • Tarımın ve yerleşik yaşamın gelişmesiyle, iki farklı topluluk biçimi belirginleşti: Çobanlar Çiftçiler

39. Saban: Bir devrim • Milattan önce 3000 yılı civarında sabanın icadı, tarımda bir devrimdi. • Böylece, çiftçi topluluklar, hayvan gücünden yararlanmaya başladılar ve üretim güçlerinde büyük bir sıçrama oldu.

40. Maddi kültür (buluntular) • Besicilik ve tarımın geliştiği yerlerde, balçıktan yapılmış çanak çömlek, kirman, dokuma tezgahı, taş balta, kemikten orak ve sazdan sepetler gibi eşya ve • Tahıl siloları, ambarlar, ocaklar içeren köylerin kalıntıları bulundu.

41. Sanat ve Din (buluntular) • İnsansılardan başlayarak, bütün insan topluluklarında bugün “din” ve “sanat” olarak kategorileştirdiğimiz faaliyetlerin varolduğunu biliyoruz. • Ölü gömme törenleri • Av törenleri • Duvar resimleri • Takılar

42. Mağara resimleri bize neyi anlatır? • Mağara resimlerinin, av ritüellerinin bir parçası olduğu, yaygınlıkla kabul görür • Paleolitik çağda (taş devri!) yapılmış duvar resimlerindeki hayvanların çoğu, büyük hayvanlardı- at, bizon… • Bu resimlerin, avcı toplayıcı toplulukların kozmolojilerine ilişkin fikir verdiği öne sürülür…

43. Sanat ve Din • Avcılık-toplayıcılık döneminde, kadınların üreme ile ilişkisi nedeniyle, kemik ya da taştan kadın figürleri büyüsel nedenle kullanılıyordu • Yalnızca resim ve heykel değil, müziğin de kullanıldığını, kemikten kaval ve düdüklerden anlıyoruz. • Tarıma geçmiş toplulukların yerleşim yerlerinde yapılan kazılarda çok sayıda kilden kadın heykelciği (figürinler) bulundu.

44. 25 Bin yıla tarihlenen fildişi baş (Fransa) Brassempouy Venüsü

45. Kemikten bir flüt 25.000 yaşında, kuş kemiğinden yapılmış flüt. Üst Paleolitik’in ilk yerleşim alanlarında bulunmuştur.

46. Büyü ve kozmoloji • Kozmoloji, insanın evreni, yaşamı ve kendisini anlamlandırma çabasıdır • İnsanlar, ilk insan topluluklarından başlayarak, evreni ve yaşamı anlamlandırmaya çalıştılar • Büyü, ilkel insanların çevrelerini denetim altında tutabilmek için kullandıkları her şeydi. • Bugün sanat, din ve bilim olarak ayırdığımız faaliyetler, ilkellerde “büyü” olarak vardı.

47. Büyücü: Yarı insan-yarı hayvan figür (Fransa) Fransa’da Trois Freres Mağarasında bulunan, Büyücü diye adlandırılan yarı insan-yarı hayvan figürü, Üst Paleolitik dönem

48. İmgeler, Mitler • “Dilin iletişimsel işlevi ilkin, dış dünya ya da gerçekler üstüne imgeler oluşturma sürecinin bir yan ürünü olarak rotaya çıkmıştır.” • İmgeler yaratmaya dönük zihinsel etkinlikler insana nesnelere bağlı dilin ötesine geçme imkânı verir. • “Her toplum, doğaüstü inançlarının simgesinin kazılı olduğu damgasını öncellerinden teslim alır, kendi içinden çıkan kahramanlarca taşınan bu damganın izleri halkın yaşamına, deneyimlerine yansır.”

49. Büyü ve kozmoloji • Muhtemelen toplumsal tabakalaşmanın ilk biçimi de, büyücüler/sanatçılar ile diğerleri arasındaki ayrışma idi.

50. Yaşamın maddi ve maddi olmayan boyutları • Mitler, imgeler, semboller… insanların anlam dünyasını oluştururlar. Bütün bunlar, yaşamın maddi boyutu ile yakın bir ilişki içindedirler ve birini diğerinden ayırmak, çoğu durumda imkansızdır.