Muhasebe Denetimi

1. Muhasebe Denetimi TC. Eskisehir Osmangazi �niversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fak�ltesi Isletme B�l�m� Muhasebe � Finansman Anabilim dali Yrd. Do�. Dr. Murat KIRACI

2. Dersin Amaci ve Ders Konulari Dersin amaci, bir isletmenin mali tablolarinin bagimsiz denetiminin nasil yapilacagini g�stermek ve denetim konusundaki g�ncel gelismeleri aktarmaktir. Bunun i�in lisans egitimi boyunca alinan muhasebe derslerinin t�m�n�n iyi kavranmis olmasi gerekir. Denetim Kavrami Gen.Kab.G�rm�s Dn.Stn Denetim S�reci (planlama, y�r�tme, tamamlama ve rapor) I� Kontrol Denetim Riskleri ve �nemlilik Denetimde �rnekleme Denetimde Raporlama Bilan�o ve Gel.Tab.Kalemlerinin Denetimi

3. Muhasebe Denetimi Dersi

4. Muhasebe Denetimi Dersini Alanlar SMMM Staja Baslama Sinavi SMMM Mesleki Yeterlilik Sinavi SPK Lisanslama Sinavi Bazi Kamu Kurumu Sinavlarinda

5. Dersin Degerlendirmesi 1 ara sinav, �dev ve 1 final sinavi olmak 2 sinav bir �devden olusmaktadir. Ara sinav %30 (Test-klasik) �dev %10 Final sinavi %60 (Test-klasik) ESOG� Lisans Y�netmeligi geregi derslerin %70�ine devam zorunlulugu bulunmaktadir.

6. Ders Kaynaklari

7. Finansal Tablolar ve Bilgi Kullanicilari Finansal tablolar muhasebe s�recinin bir �iktisi olarak isletmeyi dis d�nyaya rakamlarla tanitir. Bu finansal tablolar ayni zamanda isletme disina bilgi sunmanin temel aracidirlar. Isletmeyle herhangi bir nedenden dolayi iliski i�inde olup finansal tablolardaki bilgilerden yararlanarak karar alacak kisilere Finansal Bilgi Kullanicisi adi verilir. Bu kullanicilara isletme ilgilileri veya karar alicilar adi da verilmektedir.

8. Finansal Bilgilerin G�venilirligi ve Dogrulugu

9. Muhasebe Denetiminin Tarihsel Gelisimi Mezopotamya uygarliginin kayitlarinda finansal islemleri g�steren rakamlarin yaninda bir dogrulama sistemi kullanildigina delalet eden isaret ve noktalar bulunmasi, bir kisi tarafindan hazirlanan kayitlarin baska bir kisi tarafindan dogrulanma isleminin g�n�m�zden 5500 yil �nceye kadar uzandigini ortaya koymaktadir. Muhasebe denetiminin Anglo-Sakson �lkelerindeki karsiligi �Auditing��dir. Auditing kavraminin k�keni ise Latince �isitmek veya dikkatlice dinlemek, anlamak� anlamina gelen �audire� fiiline dayanmaktadir. Auditing ve meslek unvani olarak da �auditor� ilk defa 1289 yilinda Ingiltere�de kullanilmis profesyonel denet�iligin ilk �rg�t� de 1581 yilinda Venedikte kurulmustur.

11. Denetim ve Ilgili Kavramlar Denetim Kavrami: Iktisadi faaliyet ve olaylara iliskin iddialarin, �nceden saptanmis �l��tlere uygunluk derecesini arastirmak ve sonu�larini ilgi duyanlara bildirmek amaciyla tarafsizca kanit toplayan ve bu kanitlari degerleyen sistematik bir s�re�tir.

12. Denetim Kavrami Akis Semasi

13. Kontrol, Teftis ve Revizyon Kontrol, denetimin baslangici veya denetimden �nce gelen faaliyettir. Ama�lara ulasmak i�in alinan �nlemler bir kontrol faaliyetidir. Teftis, Bir seyin aslini, dogrusunu veya islerin iyi y�r�t�l�p y�r�t�lmedigini anlamak i�in yapilan incelemedir. Daha �zel bir arastirmadir. Revizyon, G�zden ge�irmek, tekrar incelemektir. Daha �ok finansal olaylarin ve vergi hesaplarinin (belge vs.) incelenmesidir.

14. Denetimin �zellikleri a.Denetim, belli bir ekonomik birime ve bir d�neme ait bilgileri kapsar. b.Denetim bir s�re�tir. c. Denetim, bilgilerin dogrulugu ya da ne kadar g�venilir oldugu ile ilgilenir. d.Denetim, bir karsilastirma eylemidir. e.Denetim, kanit toplama ve degerlendirme eylemidir. f. Denetim, uzman ve bagimsiz bir kisi tarafindan yapilir. g. Denetim �alismalari sonucunda rapor d�zenlenir.

15. Denetimin FonksiyonlariDenetime neden gerek duyulmaktadir? Isletme y�netimi a�isindan Isletmedeki i� kontrol sisteminin, muhasebe sisteminin aksayan y�nlerinin d�zeltilmesine, personelin yolsuzluk yapmasini �nlemeye (caydirmaya) ve y�netim kuruluna hesap verebilme imkanini kolaylastirmaktadir. Makro ekonomi ve Kamu D�zeni a�isindan Isletmenin mali tablolarina g�venerek karar alanlarin zarara ugramamasi i�in denetime gerek duyulmaktadir. Kamuoyunun mali tablolara g�ven duymasina yardimci olmaktadir. �rn:Bir bankanin yanlis bir kredi vermesi sonucu hem bankanin zarari hem de bu krediyi daha iyi kullanma imkanindan mahrum birakma adina ekonomiye genel bir zarar s�z konusudur.

16. Bilgi Kullanicilari ve Denetim

17. Ama�larina G�re Denetim T�rleri Faaliyet Denetimi (Performans Denetimi) Bir �rg�t�n faaliyetlerinin verimliligi ve etkinligini degerlemek amaciyla bu faaliyetlerle iliskili usul ve y�ntemlerin uygulanisinin incelenmesidir. Muhasebe Denetimi (Bagimsiz Denetim) Isletmenin mali tablolarinin mali durumunu ve faaliyet sonu�larini dogru olarak GKGMI�ne g�re yansitip yansitmadiginin incelenmesidir. Uygunluk Denetimi (Usul Denetimi) Bir �rg�t�n mali islemlerinin ve faaliyetlerinin belirlenmis y�ntemlere, kurallara veya mevzuata uygun olup olmadigini belirlemek amaciyla incelenmesidir.

18. Denet�i ve Denet�i T�rleri Denet�i: Mesleki bilgi ve deneyime sahip, bagimsiz davranabilen ve y�ksek ahlaki �zelliklere sahip denetim faaliyetini y�r�ten kisiye denir. ��e Ayrilir: Bagimsiz (Dis) Denet�iler I� Denet�iler Kamu Denet�ileri

19. Bagimsiz (Muhasebe) Denetiminin T�rleri (SPK mevzuatina g�re) S�rekli Denetim: Halka a�ik sirketlerin, SPK g�zetimine tabi diger sirketlerin, bankalarin, sigorta sirketlerinin yil sonu mali tablolarinin GKGDS�na uygun bir sekilde denetlenmesidir. Sinirli Denetim: Hisse senetleri borsada islem g�ren sirketler, Araci kurumlar, Menkul ve Gayrimenkul yatirim Ortakliklari ve Fonlari ve Emeklilik Yatirim Fonlari Sirketlerinin ara mali tablolarinin GKGDS�na uygun bir sekilde denetlenmesidir. �zel Denetim: Isletmelerin tasfiye, birlesme, devir, b�l�nme gibi durumlarda veya halka ilk defa a�ilacak sirketler i�in yapilan denetim t�r�d�r.

20. Bagimsiz Denetime Yaptirmak Zorunda Olan Kuruluslar SPK mevzuatina tabi sirketler Bankalar Kanununa Tabi sirketler (Bankalar, Katilim Bankalari eski adi �FK) Enerji Piyasasi D�zenleme Kurumuna tabi olan kurumlar Sigorta ve Reas�rans sirketleri Factoring Sirketleri Finansman Sirketleri

21. SPK�ya Tabi Sirketler Ortak sayisi 250�den fazla oldugu i�in Halka A�ik oldugu Varsayilan sirketler Ortak sayisi 250�den fazla olmakla birlikte menkul kiymetlerini halka arz ettikleri i�in Kurul g�zetimine tabi sirketler Araci kurumlar Yatirim Ort. Yatirim Fonlari Girisim Sermayesi Ortakliklari Portf�y Y�netim Sirketleri Emeklilik Yatirim Fonlari Tedrici sekilde Kurulan A.S.�ler

22. Tasdik Islemleri 3568 sayili yasa ile muhasebe meslegi, meslegi icra edenler (SM, SMMM) ve denetleyenler (YMM) olarak iki temel gruba ayrilmistir. Tasdik Islemleri Ne Demek? Ger�ek veya t�zel kisilerin veya bunlarin tesebb�s ve isletmelerinin YMM�ler tarafindan denetim ilke ve standartlarina g�re UYGUNLUK y�n�nden incelenmesi ve bu inceleme sonu�larina dayanilarak �esitli konularin ve belgelerin ger�egi yansitip yansitmadiginin imza ve M�H�R kullanmak suretiyle tespiti ve rapora baglanmasidir.

23. Ni�in Tasdik Islemlerini YMM�ler yapiyor? YMM�ler m�kellefler ile Vergi idaresi arasinda �uzman� konumunda, Maliye bakanliginin Vergi idaresindeki yetersizlikleri ve kendi denetim elemanlarinin sayisal yetersizliginden kamu adina inceleme yapmak durumundadirlar. (bazen zorunlu bazen ihtiyari basvurulmaktadir.) Temel olarak SMMM�ler imza (vergi beyannamesini imzalama) YMM�ler ise tasdik (vergi beyannamesindeki kar/zarar vs. ilgili vergi kanunlarina uygun saptanmis ve belirtilmistir) hizmeti vermektedir. �lkemizde SPK h�k�mlerine g�re SMMM ve YMM�ler bagimsiz denetim yapabilirler. Tasdik kavrami ile sinirlanmis denetimi ise sadece YMM�ler yapabilir.

24. Tasdike Tabi Islemler3568 Sayili Yasa �YMM�lerin Tasdik Edecekleri Belgeler, Tasdik Konulari, Tasdike Iliskin Usul ve Esaslar Hakkinda Y�netmelige g�re TAM TASDIK Kurumlar vergisi ve Gelir vergisi m�kellefleri ile imzalanan �Tasdik S�zlesmesi� kapsaminda vergi dairelerine karsi vergi m�kelleflerinin sadece yil sonundaki beyannamelerindeki bilgilerin degil, bunun bir m�temmimi olan ve yil i�inde verilen Gelir, KDV ve Damga Vergisi beyannamelerindeki bilgilerin denetlendigi ve dogrulugu konusunda aykiri bir duruma rastlanmadigi seklinde imza ve tasdik hizmetidir. YMM�ler kendisinin kusurlu oldugunun vergi inceleme elemani tarafindan a�ik�a gerek�eleri ile birlikte inceleme raporunda belirtildigi takdirde kayba ugratilan vergi ve cezalardan sorumludur.

25. Tasdike Tabi Islemler3568 Sayili Yasa �YMM�lerin Tasdik Edecekleri Belgeler, Tasdik Konulari, Tasdike Iliskin Usul ve Esaslar Hakkinda Y�netmelige g�re KISMI TASDIK KDV iadesi ve Mahsuplari Yeniden Degerleme Islemleri Yeniden Degerleme Fonunun Sermayeye Ilavesi Yatirim Indirimi Vakiflar ile Bilimsel Arastirma ve Gelistirme Faaliyetinde Bulunan Kurum ve Kuruluslarin Vergiden Muaf Tutulabilmesi isl. Kurumlar Vergisi Kanunu�nun istisna ve indirimlerinden yararlanma

26. GENEL KABUL G�RM�S DENETIM STANDARTLARI Genel Standartlar 1.Mesleki Egitim ve Deneyim Stn. 2.Bagimsizlik Stnd. 3.Mesleki �zen ve Titizlik Stnd. �alisma Alani Standartlari 1.Planlama ve G�zetim Stnd. 2.I� Kontrol Sisteminin Incelenmesi Stnd. 3.Yeterli ve G�venilir Kanit Toplama Stnd. Raporlama Standartlari 1.GKGMI�ne Uygunluk Stnd. 2.GKGMI�de Degismezlik Stnd. 3.Tam A�iklama Stnd. 4.G�r�s Bildirme Stnd.

27. GENEL KABUL G�RM�S DENETIM STANDARTLARI GKGDS : Meslek �rg�tlerince kabul edilmis her denet�inin her denetim faaliyetinde uymasi gerekli olan kurallar dizisidir (standartlardir)�. D�nyadaki muhasebe ve denetim alaninda t�m uzmanlar tarafindan kabul g�ren ve bir denetim �alismasinda asgari uyulmasi gereken kurallar b�t�n�d�r. Bu standartlar denet�iye denetim faaliyetinde bir Kilavuz olarak hizmet edecegi gibi, denetim �alismasinin kalitesi de bu standartlara uygunluk derecesiyle �l��l�r.

28. GENEL KABUL G�RM�S DENETIM STANDARTLARI Genel standartlar, denetim �alismasinin kimler tarafindan y�r�t�lecegini belirleyen yani denet�iyi hedef alan standartlardir. �alisma Alani standartlari ise denetim �alismasinin nasil ve ne sekilde y�r�t�lecegini belirleyen standartlardir. Raporlama standartlari ise denetim faaliyeti sonu�larinin ilgililere nasil raporlanacagini g�steren standartlardir. �lkemizde SPK�nin Bagimsiz Denetim Hakkinda Seri X No:16 Sayili Tebligi 3-42 maddeler bu konu �zerindedir.

29. Genel Standartlar 1)Mesleki Egitim ve Yeterlilik Standardi �Denetim faaliyeti yeterli teknik bilgi, deneyim ve uzmanliga sahip kisilerce ger�eklestirilmelidir.� Bu standart ayni zamanda Nasil denet�i olunabilir sorusuna verilen cevaptir. �lkemizde SMMM ve YMM yetkisine sahip olan kisiler ile yurtdisindan denetim belgesine sahip olan kisiler bagimsiz denet�i olabilir.

30. Genel Standartlar 2.)Bagimsizlik Standardi �Denetim faaliyetinin her asamasinda, denet�i veya denet�iler bagimsiz davranmalidir� Denet�inin isletmeden bagimsizligi, denetim uygulamalarinin saglikli y�r�t�lebilmesi i�in en �nemli gerekliliktir. Denet�i, her seyden �nce tarafsiz d�s�nme yetenegine, mesleki bilgisinin ve �stlendigi rol�n geregi olarak objektif davranma olanagina sahip olmalidir.

31. Genel Standartlar 3)Mesleki Dikkat ve �zen Standardi �Denetim faaliyetinin her asamasinda, gerekli olan mesleki �zen ve titizlik g�sterilmelidir.� Denetim uygulamalarinda, denet�inin mesleki dikkat ve titizliginden anlasilmasi gereken; denetim isinin alinmasindan denetim kapsaminin ve zamaninin planlamasina, kanitlarin toplanmasindan denetim raporunun hazirlanmasina kadar, denetim uygulamalarinin her asamasinda denetim standartlarina uygun davranilmasidir. Ayni zamanda meslek ahlak kurallarina da uygun hareket edilmesi gerekmektedir.

32. �alisma Alani Standartlari 1)Planlama ve Yardimcilarin G�zlenmesi Standardi �Denetim faaliyeti yeterli bir sekilde planlanmali ve varsa denet�i yardimcilari uygun sekilde g�zetlenmelidir� Denetimin daha etkin bir sekilde yapilabilmesi ve zamaninda tamamlanabilmesi i�in planlama yapmak gerekir. Hangi denetim prosed�r�n�n ne zaman, kimin tarafindan nasil yapilacagini g�steren denetim programlarinin yer aldigi listeye genel olarak denetim plani adi verilir. Her denet�i denetime baslamadan bir denetim plani olusturmak zorundadir. Ayni zamanda denetim bir ekip isidir. Bu ekipte bas denet�i disinda denet�i ve yardimcilari da olacaktir.

33. �alisma Alani Standartlari 2)I� Kontrol�n Incelenmesi Standartlari �Denetim faaliyetinin planlanmasi ve yapilacak testlerin niteliginin, zamanlamasinin ve kapsaminin belirlenebilmesi i�in isletmenin i� kontrol sistemi incelenmeli ve degerlendirilmelidir.�

34. �alisma Alani Standartlari 3)Kanit Toplama Standardi �Incelenen mali tablolar hakkinda bir g�r�se ulasilmasina yardimci olmasi bakimindan; g�zlem, sorusturma, dogrulama gibi denetim tekniklerini kullanarak yeterli sayi ve g�venilirlikte kanit elde edilmelidir.� Denet�i, mali tablolardaki a�iklamalarin dogrulugunu kanitlayici ipu�larini arastirmali ve bunlari, denetim yargisini olusturmak i�in degerlendirmelidir. Ne kadar kanit toplanacagina denet�i karar verir. Daha sonra toplanan kanitlar degerlendirilir. Kanitlar denet�inin g�r�s�ne temel teskil edecegi i�in �ok �nemlidir.

35. Raporlama Standartlari 1)GKGMI Uygunluk Standardi �Denetim raporunda, incelenen mali tablolarin genel kabul g�rm�s muhasebe ilkelerine uygun olarak hazirlanip hazirlanmadigi belirtilmelidir�. Denet�i, bu konudaki g�r�s�n� a�ik�a belirtmedigi takdirde, isletmenin mali tablolarinin genel kabul g�rm�s muhasebe ilkelerine uygun d�zenlenmis oldugu varsayilacaktir. Mutlaka denetim raporunda yer almalidir.

36. Raporlama Standartlari 2)GKGMI�nde Degismezlik Standardi (Tutarlilik Stnd) Tutarlilik Kavrami: Muhasebe uygulamalari i�in se�ilen muhasebe politikalarinin, birbirini izleyen d�nemlerde degistirilmeden uygulanmasini ifade eder. �Denetim raporunda, incelenen d�nemde ge�erli olan muhasebe politikalarinin ve y�ntemlerinin �nceki d�nemde de aynen uygulanip uygulanmadigi belirtilmelidir.� Bir d�nemden digerine isletmece benimsenmis muhasebe ilkelerinde tutarli davranma ve mali tablolarin karsilastirilabilirligi ve dolayisiyla analiz sonu�larinin karar alicilari yaniltmamasini saglar.

37. GKGMI�nde Degismezlik Standardi (Tutarlilik Stnd) Eger denetlenen isletme kullandigi bazi muhasebe ilkelerinde degisiklik yaptiysa, bu ilkeye g�re olusacak farklari ve sonu�lari mali tablolarin dipnotlarinda belirtmesi gerekir.Parasal Etkilerinin mali tablo dipnotlarinda a�iklanmasi zorunludur. �rnegin, amortisman ayirma y�nteminde yapilan degisikligin dipnotlarda belirtilmesi zorunludur. Eger bu degisiklik parasal bir etkide bulunuyorsa dipnotlarda a�iklama yapilmalidir. Denet�ide bunlari kontrol eder ve raporunda belirtir.

38. Raporlama Standartlari 3)Yeterli A�iklama Standardi Tam A�iklama Kavrami, mali tablolarin, bu tablolardan yararlanacak kisi ve kuruluslarin dogru karar vermelerine yardimci olacak �l��de yeterli a�ik ve anlasilir olmasini ifade eder. �Denetim raporunda aksi belirtilmedik�e, incelenen mali tablolarin eklerinde yer alan a�iklayici bilgilerin (dipnotlarin) yeterli oldugu kabul edilir�

39. Raporlama Standartlari 3)Yeterli A�iklama Standardi Bu standarda g�re denet�i, m�steri isletmenin tam a�iklama kavramina uygun olarak mali tablolarini d�zenleyip d�zenlemedigini arastirir. Finansal bilgi kullanicilarin kararlarini etkileyecek her t�rl� bilgi mali tablolarda ve eklerinde verilmis olmasi gerekir. Denet�i bunlari kontrol eder. Mali tablo dipnotlarindaki bilgilerin yetersiz olmasi halinde denet�i, denetim raporunda a�iklayici bilgilere yer vermelidir. Eger m�steri isletme yeterli a�iklama ilkesine uymussa denet�i, bunu denetim raporunda belirtmez. M�steri isletme yeterli a�iklama ilkesine uymazsa, bunu denetim raporunda belirtmek durumundadir.

40. Raporlama Standartlari 4)G�r�s Bildirme Standardi �Denetim raporunda, denetim faaliyetlerinin sonucunu ortaya koyacak sekilde, mali tablolarin b�t�n� ile ilgili bir yargiya ulasilmali ve bu g�r�s; olumlu sartli ya da olumsuz olarak a�iklanmali g�r�s bildirmekten ka�inilacaksa bu durumun nedenleri ayrintili olarak denetim raporunda yer almalidir. Ayrica yapilan incelemelerin �zellikleri ve denet�inin sorumluluk derecesi raporda a�ik�a belirtilmelidir�

41. G�r�s Bildirme Standardi Olumlu g�r�s i�eren rapor, m�sterinin mali durumu ve faaliyet sonu�larinin ger�egi yansittigi ve mali tablolarin GKGMI�ye uygun olarak hazirlandigi Olumsuz g�r�s i�eren rapor, m�sterinin mali durumu ve faaliyet sonu�larinin ger�egi yanistmadigi ve mali tablollarin GKGMI�ye uygun hazirlanmadigi

42. G�r�s Bildirme Standardi Sartli g�r�s i�eren rapor, bir b�t�n olarak mali tablolarin g�venilirligini bozmayacak aykiriliklarin var olmasi halinde d�zenlenen rapordur. G�r�s bildirmekten ka�inma durumu da, denetim raporunda belirtilir. Eger denetim g�r�s� olusturacak d�zeyde kanit toplanamazsa, m�steri isletmenin s�rekliligi b�y�k �l��de risk altindaysa bu durum raporda �g�r�s bildirmekten ka�inma� olarak ifade edilir.

43. Genel Kabul G�rm�s Muhasebe Ilkeleri (Mali Tablo Ilkeleri) Mali tablo ilkeleri, temel mali tablolarin d�zenlenmesinde isletmeler tarafindan uygulanacak kurallari ifade eder. Bu ilkeler, t�m d�nyada muhasebe alaninda kabul g�ren ortak kurallar oldugundan �Genel Kabul G�rm�s � ifadesi kullanilmaktadir.

44. Genel Kabul G�rm�s Muhasebe Ilkeleri (Mali Tablo Ilkeleri) Mali tablolarin d�zenlenme ilkeleri, temel mali tablolara paralel olarak iki ana gruba ayrilir: 1. Gelir Tablosu Ilkeleri 2. Bilan�o Ilkeleri a) Varliklara Iliskin Ilkeler, b) Yabanci Kaynaklara Iliskin Ilkeler, c) �zkaynaklara Iliskin Ilkeler. (Finansal Bilgilerin G�venilirligine geri d�n)

45. Varliklara Iliskin Ilkelerden �rnekler D�nen / Duran Varlik Ayriminda Bir Yilin �l��t Alinmasi Ilkesi Vadeleri Bir Yilin Altina Inen Duran Varliklarin Aktarilmasi Ilkesi D�nem Ayirici Aktif Karakterli Islemlerin Ayrica G�sterilmesi Ilkesi Vadeli Alacaklarin Bilan�o G�n�ndeki Degerine Indirgenmesi Ilkesi

46. Kaynaklara Iliskin Ilkelerden �rnekler Kisa \ Uzun Vadeli Bor� Ayriminda Bir Yilin �l��t Alinmasi Ilkesi Vadeli Bor�larin Bilan�o G�n�ndeki Degerine Indirgenmesi Ilkesi Vadeleri Bir Yilin Altina Inen Bor�larin Kisa Vadeli Yabanci Kaynaklara Aktarilmasi Ilkesi Bor�larin T�m�n�n G�sterilmesi Ilkesi

47. Gelir Tablosu Ilkelerine Y�nelik �rnekler Ger�eklesmis Hasilat Ilkesi D�nemsel Hasilat- Maliyet Eslestirmesi Ilkesi Uygun Amortisman Ilkesi Olagandisi Gelir ve Giderlerin Ayri G�sterilmesi Ilkesi