TMS-18 HASILAT STANDARDI

1. TMS-18 HASILAT STANDARDI Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

2. STANDARDIN AMACI Bu standardın amacı çeşitli finansal olaylar sonucu ortaya çıkabilecekhasılatın (ya da gelirin) tanınması ve tutarının ölçülmesi ile ilgili ilke ve kuralları açıklamaktadır. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

3. STANDARDIN KAPSAMI Hasılatın ortaya çıkması ile sonuçlanabilecek olaylar üç kategoride açıklanmıştır. - mal satışları - hizmet sunumları - işletme varlıklarının başkaları tarafından kullanılması sonucu sağlanangelirler (faiz, isim hakkı ve temettüler v.b) Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

4. STANDARDIN GETİRDİKLERi Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

5. HASILATIN BELİRLENMESİNDE KULLANILAN BAZIKAVRAMLAR Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

6. “Hasılat” Nedir? İşletmenin özsermayesinde, olağan faaliyetler kapsamında ortaya çıkan artışlar hasılattır. Ortakların sermayeye yaptıkları ilave katkılar (nakit sermaye artışı) bu tanımın dışındadır. Standart metninde hasılatın tanımında “özsermayedeartışla sonuçlanan ekonomik faydalarda artış” ifadesi kullanılmaktadır. “Ekonomik fayda’daartış” sözü ile ifade edilmek istenen işletmeye gelecekte ekonomik fayda sağlayacakvarlıklarda artışlar ya da işletmeden gelecekte ekonomik fayda çıkışına sebep olacak borçlarda azalışlardır. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

7. Gerçeğe Uygun Değer” (Fair Value) Nedir? Bir varlığın el değiştirmesi ya da bir borcun kapatılması için aşağıdaki koşulların tümü mevcutken belirlenen tutardır: • Karşılıklı pazarlık ortamı, (tarafların eşit şartlar altında pazarlık ettiği ortam) • Tarafların istekli ve bilgili olması. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

8. Hasılatın Tanınması ile ilgili Bazı Sınırlamalar Aşağıdakiler hasılat olarak tanınmazlar: • Üçüncü kişiler adına tahsil edilen satış vergileri v.b. vergiler, • Acentasıolunan işletme adına yapılan tahsilatlar (hasılat sadece alınan komisyon ile sınırlanmalıdır.) Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

9. HASILATIN ÖLÇÜLMESİNDE GENEL İLKELER Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

10. Hasılat Hangi Değerden Ölçülür? Hasılat, alınan ya da alınacak olan bedelin gerçeğe uygun değeriile ölçülür. Gerçeğe uygun değer ile ifade edilen değer hasılatın gerçekleşmeanında nakit olarak tahsil edilmesi gereken tutardır. Bu durumda mal ya da hizmetin hasılatın gerçekleştiği andaki gerçeğe uygun değeri, içinde faiz barındırmayan peşin satış bedeline eşittir. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

11. Vadeli Satışların Muhasebeleştirilmesinde Hasılat veFaizin Birbirinden Ayrıştırılması Vadeli satışlarda alınacak nakit ve nakit benzeri açıkça belirtilmese de faiz tutarı içerdiği varsayılmaktadır. TMS 18 hükümlerine göre faiz tutarı,emsal faiz oranı kullanılarak toplam vadeli satış bedelinden ayrıştırılmalı ve gerçekleşen hasılat geriye kalan tutar üzerinden muhasebeleştirilmelidir. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

12. Faizin Ayrıştırılmasında Kullanılacak Emsal FaizOranının Belirlenmesi Vadeli satış bedeli içinden faiz tutarının ayrıştırılmasında kullanılacakemsal oranı iki şekilde belirlenebilmektedir: • Vadeli mal ya da hizmet satışının yapıldığı işletmeye (alıcı) benzer özellikler taşıyan (özellikle kredi riski açısından) bir başka işletmenin alacaklıları tarafından uygulanan faiz oranı. • Vade farkı dahil edilmiş brüt alacak tutarını hasılatın ortaya çıkmasıylailgili olan mal ya da hizmetin peşin satış fiyatına indirgeyen faiz oranı. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

13. Satış Fiyatının Birden Fazla Hasılat Unsuru içermesi: Tek bir finansal olay içeriğinde birbirinden ayrıştırılabilir nitelikte birden fazla gelir unsuru bulunması durumunda, ilgili gelir unsurları birbirinden ayrı olarak muhasebeleştirilir. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

14. MAL SATIŞINDAN ELDE EDİLEN HASILAT İLE İLGİLİİLKELER Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

15. Mal Satışına İlişkin Hasılatın Finansal TablolaraYansıtılması Mal satışına ilişkin hasılatın finansal tablolara yansıtılabilmesi için aşağıdaki koşulların tümünün gerçekleşmiş olması gerekir: • Malların sahipliğinden elde edilebilecek faydaların ve yine sahiplikten kaynaklanan risklerin alıcıya devredilmiş olması, • Satıcının mallar üzerinde etkin bir kontrolü, ya da yönetim etkinliğinin kalmaması • Hasılat tutarının güvenilir bir biçimde ölçülebilmesi, • Hasılata ilişkin oluşan ekonomik faydanın işletmece elde edilmesinin yüksek olasılık taşıması (Örneğin satışla ilgili ortaya çıkan alacakların tahsil imkânı bulunması), • işleme ilişkin yüklenilen ya da yüklenilecek maliyetlerin güvenilir bir biçimde ölçülebilmesi, Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

16. Sahiplikten Kaynaklanan Önemli Risk ve GetirilerinDevredilme Zamanı Çoğu durumda sahiplikten kaynaklanan önemli risk ve getirilerin devredilme zamanı, mülkiyet ya da zilyetliğin alıcıya devri ile aynı zamanda olur. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

17. Sahiplikten Kaynaklanan Önemli Risk ve GetirilerinDevredilmemiş Sayıldığı Haller Aşağıdaki durumlarda sahiplikle ilgili önemli risk ve getirilerin alıcıya devredilmemiş sayılır: • Yetersiz performansa ilişkin yükümlülüklerin satıcı için mevcut olması (garanti hariç) • Satış hasılatının tahsilatının, alıcının üçüncü kişilere satış yapmasıkoşuluna bağlı olması • Satış sözleşmesinin montaj zorunluluğuna bağlanmış olması durumunda montaj işleminin tamamlanmamış olması • Alıcının satış sözleşmesine ile belirlenen bir gerekçeye dayanarak alımdan vazgeçme hakkı bulunması ve malın iade edilip edilmeyeceğikonusunda belirsizlik olması. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

18. Satış Hasılatının Tanınmasını Engellemeyecek“Önemsiz Riskler” Sahiplikle ilgili satıcının taşıdığı satış hasılatının tanınmasını engellemeyecek önemsiz risklere örnekler aşağıdaki gibi verilebilir: • Alıcının memnun kalmaması durumunda bedelin iade edilebileceğiperakende satışlarda, satış hasılatı finansal tablolara alınır. iade riski ile ilgili satışın gerçekleştiği tarih itibariyle geçmiş yıllar tecrübelerine dayanılarak tahmini bir karşılık ayrılabilir. • Finansal kiralama işlemleri gibi işlemlerde malın yasal sahipliğininsatıcı tarafından taşınmasına devam edilmesi. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

19. Hasılat ile ilgili Gider ve Maliyetlerin Satışın YapıldığıDönemde Muhasebeleştirilmesi Belirli bir finansal olayla ilgili gerçekleşen hasılat ve aynı olayla ilgili gerçekleşen giderler aynı dönem içerisinde (eşzamanlı olarak) muhasebeleştirilir. Malların tesliminden sonra ortaya çıkması beklenen garanti kapsamındaki giderler de, hasılatın gerçekleştiği dönemde ölçülür tahmin edilir. Hasılatla ilgili gerçekleşen giderler güvenilir bir şekilde ölçülemiyorsa hasılat finansal tablolara yansıtılmaz. Eğer yapılmış bir tahsilat varsa, bilançolara bu bedel bir yükümlülük olarak yansıtılır. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

20. Hasılatın Tahsil Edilebilirliği Konusunda BelirsizliğinOrtaya Çıkması Daha önce finansal tablolara yansıtılmış bir hasılatın tahsil edilebilirliği ile ilgili bir belirsizlik ortaya çıktığında, söz konusu tutar gider olarak muhasebeleştirilir. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

21. HiZMET VERiLEREK ELDE EDiLEN HASILAT iLE iLGiLiİLKELER Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

22. Hizmet Sunumu ile İlgili Hasılatın Finansal TablolaraYansıtılmasında Genel Kural Hizmet sunumu şeklinde bir finansal olay: • sonuçları güvenilir bir şekilde tahmin edilebildiğinde, • ve bilanço tarihi itibariyle tamamlanma düzeyi dikkate alınarak, finansal tablolarda raporlanır. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

23. Finansal Olayın Sonuçlarının Güvenilir Bir ŞekildeTahmin Edilebilirliği Aşağıdaki koşulların tamamının mevcut olması halinde hizmete ilişkinfinansal olayın sonuçlarının güvenilir bir şekilde tahmin edilebildiği kabul edilir. • Hasılat tutarının güvenilir biçimde ölçülebilmesi; • işleme ilişkin ekonomik yararların işletme tarafından elde edileceğinin muhtemel olması; • Bilanço tarihi itibariyle işlemin tamamlanma düzeyinin güvenilir biçimde ölçülebilmesi (tamamlanma yüzdesi yöntemi); ve • İşlem için katlanılan maliyetler ile işlemin tamamlanması için gereken maliyetlerin güvenilir biçimde ölçülebilmesi. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

24. Tamamlanma Yüzdesi Yöntemi ve inşaat işletmeleriStandardı (TMS 11) ile ilişkisi Tamamlanma yüzdesi yönteminde hasılat, hizmetin tamamlanan kısmıoranında kayıtlara alınarak raporlanır. Hasılatın tamamlanma yüzdesi yöntemine göre muhasebeleştirilmesinde, TMS 11 inşaat Sözleşmeleri Standardıhükümleri dikkate alınabilir. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

25. Hizmet Bedelinin Tahsil Edilebilirliği ve Hasılat OlarakMuhasebeleştirilmesi Ancak tahsil edilmesi muhtemel bedel hizmete ilişkin hasılat olarak muhasebeleştirilir. Tahsil edilememe ihtimali hasılatın muhasebeleştirilmesindensonra ortaya çıkarsa, hasılat düzeltilmez, tahsil edilemeyen tutar giderleştirilir. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

26. Hizmet ile ilgili Tahminlerin Güvenilirliği Aşağıdakiler üzerinde anlaşmaya varıldığı taktirde hizmet ile ilgili güvenilir tahminler yapılabileceği kabul edilir: • Hizmet ile ilgili tarafların yaptırıma bağlanmış hakları (her iki tarafın) • Hizmet bedeli • Ödeme şekli ve koşulları. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

27. Hizmetin Tamamlanma Düzeyinin BelirlenmesindeKullanılan Yöntemler •Yapılan işe ilişkin incelemeler •Bugüne kadar tamamlanmış kısmının, verilecek toplam hizmete oranı • Hizmetle ilgili katlanılması beklenen tahmini toplam maliyetlere, bugüne dek gerçekleşen maliyetin oranı Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

28. Hizmet ile ilgili Tahsil Edilen Hakedişler Gerçekleşen hasılattan bağımsızdır. Tamamlanma oranının hesaplanmasında dikkate alınmazlar. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

29. Hizmetten Doğan Hasılatın Belirlenmesinde ZorlukYaşanan Hallerde Uygulama •Belirsiz sayıda işlem yapılarak sunulan bir hizmet için, hasılat, hizmetin gerçekleştiği süreye eşit olarak dağıtılarak finansal tablolara yansıtılır. •Verilen hizmetin sonucunun güvenilir bir biçimde belirlenmesinin mümkün olmadığı durumlarda, hasılat, o dönem söz konusu hizmetle ilgili gerçekleşen maliyetlerin geri kazanılabilir tutarı ile sınırlı olacak şekildefinansal tablolara yansıtılır. • İşlem sonucu güvenilir bir biçimde tahmin edilemiyorsa ve gerçekleşenmaliyetlerin geri kazanılması muhtemel değilse, finansal tablolara söz konusu hizmetle ilgili herhangi bir hasılat yansıtılmaz. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

30. DİĞER FAALİYETLERDEN ELDE EDİLEN HASILAT İLEİLGİLİ İLKELER Faizin Muhasebeleştirilmesi Faiz, TMS 39 “Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme” hükümlerine göre ölçülerek muhasebeleştirilir. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

31. İsim Haklarının Muhasebeleştirilmesi İlgili sözleşmenin özü dikkate alınarak, tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilir. Muhasebeleştirmede sözleşme hükümlerinin özü çerçevesinde hasılat tutarı hesaplanır. Temettülerin Muhasebeleştirilmesi Hissedarların tahsil etme hakları ortaya çıktığında finansal tablolara yansıtılırlar. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

32. Faiz içeren Menkul Değerlerde Muhasebeleştirme Faiz içeren bir menkul kıymetin (örneğin tahvil) ediniminden önce gerçekleşen ve henüz tahsil edilmemiş faiz tutarı, gelir (hasılat) olarak dikkate alınmaz. Menkul kıymetin edinme tarihinden sonra gerçekleşenfaiz gelir olarak dikkate alınır. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN

33. Edinilen Hisse Senetlerinde Kâr Payı ile ilgiliMuhasebeleştirme Bir hisse senedinden elde edilen temettünün, hisse senedinin edinim tarihinden önceki dönemlere ilişkin gerçekleşen kâra ait kısmı hisse senedinin maliyetinden düşülür. Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN