BAĞIMSIZ DENETİM KURULUŞLARI

1. Hazırlayan: Mehmet KARAOĞLU BAĞIMSIZ DENETİM KURULUŞLARI

2. MUHASEBE VE BAĞIMSIZ DENETİM ALANINDA YAŞANAN GELİŞMELER • Globalleşme • Çokuluslu Şirketler • Şirketlerin Faaliyet Alanlarının Genişlemesi • Muhasebe İşlemlerinin Artması ve Karmaşıklaşması • Sermaye Piyasalarının Gelişmesi • Uluslararası Stratejik Yatırım Kararlarının Artması • Uluslararası Yatırımlardan Pay Alma • Ekonomik Birlik Oluşturma Çabaları

3. MUHASEBE VE BAĞIMSIZ DENETİM ALANINDA YAŞANAN GELİŞMELER • Şirket Sahipliği ve Yöneticiliğinin Birbirinden Ayrılması • İlgili Tarafların Sayısı ve Bilgi İhtiyacının Artması • İlgili Tarafların Menfaatlerinin Çatışması • Kamuyu Aydınlatmanın Önemi • Kamuya Açıklanan Temel Bilgiler Olan Mali Tablo ve Raporlar ve Bunların Bağımsız Denetiminin Öneminin Artması • Muhasebe Mesleğinin ve Bağımsız Denetimin Öneminin Artması

4. MUHASEBE VE BAĞIMSIZ DENETİM ALANINDA YAŞANAN GELİŞMELER • Şirketlerin Hisselerin Fiyatları Daha Çok Finansal • Tablolar Kapsamında Değerlendirilmesi • Sağlam Aktif Yapı, Yüksek Dönem Karı = Yüksek • Piyasa Fiyatı • Bağımsız Denetçiler, Finansal Analistler ve Şirket • Yöneticilerinin Karşılıklı Etik Olmayan İlişkileri • Sermaye Piyasalarının Gelişme Hızına Muhasebe ve • Denetim Düzenlemelerinin Ayak Uyduramaması • Yatırımcılara Açıklanan Yanıltıcı Mali Tablolar

5. MUHASEBE VE BAĞIMSIZ DENETİM ALANINDA YAŞANAN GELİŞMELER • Şişirilmiş Hisse Fiyatları • Gerçeklerin Ortaya Çıkması • Enron Skandalı ve Benzer Birçok Şirket Skandalları • Piyasalara Olan Güvenin Zedelenmesi ve Azalması • Borsalarda Büyük Düşüşler • Batan Şirketler (Enron, Worldcom, Arthur Anderson) • Yatırımları Yok Olan Yatırımcılar • İşten Çıkarılan Çalışanlar • Bağımsız Denetim Kuruluşlarına Olan Güvenin • Zedelenmesi

6. YATIRIM KARARLARI VE FİNANSAL BİLGİ İşletmelerin gelişen ve değişimi gerektiren ekonomik koşullar nedeniyle giderek büyümesi beraberinde doğru ve güvenilir bilgilere olan ihtiyacı da arttırmaktadır. İşletme ile iş ilişkisinde olan karar alıcılar, işletmeye ilişkin bilgileri doğrudan kaynağından öğrenme olanağına sahip değildir. Bu bilgilerden yararlanarak karar alacak olanlar yararlandıkları bilgileri asıl kaynağından inceleme olanağına sahip olmadıkları için başkaları tarafından hazırlanan bu bilgilerin tarafsız ve doğru bir şekilde hazırlandığına güvenmek zorundadırlar

7. YATIRIM KARARLARI VE FİNANSAL BİLGİ Etkin Piyasalar Yatırım Kararları Kaliteli Finansal Bilgi

8. Bağımsız denetim nedir ? Bağımsız Denetim Kavramı İşletmelerin kamuya açıklanacak veya Kurulca istenecek yıllık finansal tablo ve diğer finansal bilgilerinin, finansal raporlama standartlarına uygunluğu ve doğruluğu hususunda, makul güvence sağlayacak yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtlarının elde edilmesi amacıyla bağımsız denetim standartlarında öngörülen gerekli tüm bağımsız denetim tekniklerinin uygulanarak, defter, kayıt ve belgeler üzerinden denetlenmesi ve değerlendirilerek rapora bağlanmasını ifade eder.

9. Bağımsız Denetim Kuruluşları Şirketlerin ve sermaye piyasası kurumlarının kamuya açıklanacak veya spk tarafından istenecek mali tablolarının, genel kabul görmüş muhasebe kavram, ilke ve standartlarına uygunluğu ile bilgilerin doğruluğunun ve gerçeği dürüst bir şekilde yansıtıp yansıtmadığını, denetim ilke ve kurallarına göre, defter, kayıt ve belgeler üstünden inceleyip, tespit eden ve rapor halinde sunan kuruluşlardır.

10. Bağımsız Denetimin Amacı • Finansal tabloların bağımsız denetiminin amacı; finansal tabloların finansal raporlama standartları doğrultusunda bir işletmenin finansal durumunu ve faaliyet sonuçlarını tüm önemli yönleriyle gerçeğe uygun ve doğru bir biçimde gösterip göstermediği konusunda bağımsız denetçinin görüş bildirmesini sağlamaktır. • Bağımsız denetçinin görüşü, finansal tabloların güvenilirlik derecesini yükseltmekle beraber, bu görüş finansal tabloları bağımsız denetime tabi tutulan işletmenin gelecekteki durumu hakkında ve işletme yönetiminin işletmenin faaliyetlerini etkin ve verimli bir biçimde yönettiğine dair bilgi sağladığı şeklinde değerlendirilmez.

11. Bağımsız denetim finansal tabloları güvenilirliğini arttırır. İşletme yönetimi ve işletmede çalışanların sahtekarlık yapma eğilimlerinin kısılmasına yardımcı olur. Denetlenmiş finansal tablolar resmi kurumlara sunulan finansal rapor ve vergi beyannamelerine temel oluşturduklarından, bu bildirimlerin güvenilirliği arttırılmış ve böylece devlet tarafından yapılabilecek bir vergi denetiminin yapılma olasılığı azalmış olur. Bağımsız Denetimin Yararları a) Denetlenen İşletmeye Sağlanan Yararlar:

12. Denetlenmiş finansal tablolar kredi olanaklarının genişletilmesini sağlar. Bağımsız denetim, denetlenen işletmenin muhasebe kayıtlarındaki maddi hataları ortaya çıkarır ve bu sayede gelirlerin ve giderlerin doğru olarak gösterilmesine yardımcı olur. Bağımsız denetim holding gibi kuruluşlarda işletme politika ve yordamlarına tüm topluluk içinde uyulduğu konusunda bilgi ve güvence verir. a) Denetlenen İşletmeye Sağlanan Yararlar:

13. Denetlenmiş tablolar kredi veren kurumlara kredi verme ile ilgili kararlarında yardımcı olur. Denetlenmiş finansal tablolar halihazır ve gelecekteki küçük tasarruf sahibi yatırımcılara yatırım kararlarında ışık tutar. Denetlenmiş finansal tablolar işverene ve işçi sendikalarına ücretlerin ve sosyal yardımların pazarlığında nesnel bilgiler sağlayarak yardımcı olur. b) İş Hayatının Diğer Üyelerine Sağlanan Yararlar:

14. Bir işyerinin satılması, alınması ya da başka bir işyeri ile birleşilmesi hallerinde alıcı ve satıcı taraflara güvenilir nesnel bilgiler sağlar. Denetlenmiş finansal tablolar işletme ile ilgili taraflara, özellikle işletme il iş ilişkisi olan müşterilere, denetlenen işletmenin karlılığı, faaliyetlerinin verimliliği ve finansal yapısının durumu hakkında güvenilir bilgiler sağlar. b) İş Hayatının Diğer Üyelerine Sağlanan Yararlar:

15. Finansal tabloların bağımsız dış denetiminin ekonomik yaşamdaki önemi nedeniyle denetim çalışmalarının belli bir kalitede ve seviyede yürütülmesi gerekmektedir. Bağımsız dış denetim çalışmalarının kaliteli ve yeterli bir duruma gelebilmesi ancak bazı kıstasların geliştirilmesiyle sağlanabilir. İşletmelerin bağımsız denetimi için belirlenmiş ve denetçilerin çalışmaları esnasında uymak zorunda oldukları ve uluslararası alanda genel kabul görmüş bu temel kurallara “genel kabul görmüş denetim standartları” denilmektedir. BAĞIMSIZ DENETİM STANDARTLARI

16. ABD Genel Kabul Görmüş Denetim Standartları Denetim standartları ilk olarak Amerikan Sertifikalı Muhasebeciler Enstitüsü (American Institute of Chartered Public Accountant: AICPA) tarafından 1947 yılında “Genel Kabul Görmüş Denetim Standartları” olarak yayınlanmıştır ve bu standartlar bir çok ülke tarafından da benimsenmiştir. Bu standartlar; 1) Genel Standartlar 2) Çalışma Alanı Standartları 3) Raporlama Standartları olmak üzere üç grup altında toplanmıştır DÜNYADA KABUL GÖREN ÇEŞİTLİ BAĞIMSIZ DENETİM STANDARTLARI

17. Avrupa birliğinde 1984 tarihinde yayınlanan Sekizinci Yönerge ile belirlenmiştir. Bu yönergenin amacı; yasal denetçi olarak çalışan kişilerin gereksinimlerinin karşılanması ve Avrupa Birliği’ne üye ülkelerde denetime ilişkin düzenlemelerin harmonizasyonunun sağlanmasıdır. Sekizinci Yönerge maddelerinde sadece genel standartlara ilişkin açıklamalar yer almakta olup, çalışma alanı ve raporlama standartlarına ilişkin açıklamalar yer almamaktadır 2) Avrupa Birliği Sekizinci Yönergesi

18. Uluslararası denetim standartlarının ilki, Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu’na (IFAC-Internatioanal Federation of Accountants) bağlı olarak çalışan ve 2002 yılının ortalarında Uluslararası Denetim ve Güvenlik Standartları Kurulu (International Auditing and Assurance Standards Board- IAASB) olarak yeniden adlandırılan Uluslararası Denetim Uygulamaları Komitesi (IAPC-International Auditing Practices Committee) tarafından 1991 yılında yayınlanmıştır (www.icaew.co.uk/library/index.cfm). 1994 yılında ise standartlar tamamlanarak bir set halinde kodlarıyla birlikte yayınlanmıştır. 3) Uluslar arası Denetim Standartları

19. Ülkemizde, denetleme ilke ve kuralları ilk kez Sermaye Piyasası Kurulunun 1988 yılında yayınladığı tebliğler ile yasal bir nitelik kazanmıştır. Sermaye piyasasında bağımsız denetime ilişkin ilke ve kurallara büyük ölçüde Seri X, No:16 sayılı Tebliğde yer verilmiştir. 1 Haziran 1989 tarihinde kabul edilen 3568 sayılı SMM, SMMM ve YMM’lik Kanunu’nun 50. maddesi uyarınca hazırlanan Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümlerinde de denetim standartlarına yer verildiği görülmektedir. 4) Türkiye’de Bağımsız Denetim Standartları

20. Ancak burada yer alan standartların, genel kabul görmüş denetim standartları düzeyinde olmadığı görülmüş ve TÜRMOB tarafından genel kabul görmüş denetim standartlarına uyumlu bağımsız denetim standartlarının oluşturulması çalışmalarına başlanmıştır. Daha sonra bu görev 9 Şubat 1994 tarihinde kurulan Türkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu’na (TMUDESK) verilmiştir. 4) Türkiye’de Bağımsız Denetim Standartları

21. Türkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu (TMUDESK), denetlenmiş finansal tabloların ihtiyaca uygun, gerçek, güvenilir, dengeli, karşılaştırılabilir ve anlaşılabilir nitelikte olmaları için ulusal muhasebe ilkelerinin gelişmesi ve benimsenmesini sağlayacak ve kamu yararı için uygulanacak ulusal muhasebe standartları ile muhasebe meslek mensuplarının, denetim faaliyetlerini disiplinli yürütebilmeleri için ulusal denetim standartlarını saptamak ve yayınlamak üzere Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (TÜRMOB) tarafından kurulmuştur. 4) Türkiye’de Bağımsız Denetim Standartları

22. Ancak, TMUDESK’in bu muhasebe standartları oluşturma görevi, 15.12.1999 tarih ve 4487 sayılı Kanun’un 27. maddesinde yapılan değişiklikle yeni kurulan Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu'na verilmiştir. TÜDESK kurulduktan sonra ilk olarak, 2002 yılı sonu itibariyle IFAC’a bağlı olarak çalışan Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları Kurulu (IAASBInternational Auditing and Assurance Standards Board) tarafından hazırlanarak yayınlanan Uluslararası Denetim Standartları’nın tercümesini yapmıştır. TÜDESK’in yapmış olduğu Uluslararası Denetim Standartları’nın tercümesi yakın tarihte TÜRMOB tarafından yayınlanmıştır 4) Türkiye’de Bağımsız Denetim Standartları

23. Hisse senetleri menkul kıymet borsalarında ve/veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören anonim ortaklıklar, Hisse senetleri halka arz edilmiş olan veya arz edilmiş sayılan ortaklıklar, Aracılık faaliyetlerine münhasır olmak üzere bankalar, Aracı kurumlar, Portföy yönetim şirketleri, Yatırım fonları, Emeklilik yatırım fonları, Yatırım ortaklıkları, BAĞIMSIZ DENETİME TABİ İŞLETMELER a) Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetime Tabi İşletmeler

24. Konut finansmanı fonları, Varlık finansmanı fonları, İpotek finansmanı kuruluşları, Kanun'da düzenlenmiş ve anonim şirket olarak faaliyette bulunan borsalar, teşkilatlanmış diğer piyasalar ve takas ve saklama kuruluşları, Kurul tarafından finansal tablolarının bağımsız denetimi gerekli görülen diğer işletmeler. BAĞIMSIZ DENETİME TABİ İŞLETMELER a) Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetime Tabi İşletmeler

25. Bankalar Sigorta şirketleri Faktoring şirketleri Enerji Piyasasında faaliyet gösteren işletmeler. BAĞIMSIZ DENETİME TABİ İŞLETMELER b) Sermaye Piyasaları Dışında Bağımsız Denetime Tabi İşletmeler

26. Bağımsız denetim raporu, bağımsız denetim sonucunda bağımsız denetçinin işletme finansal tabloları hakkında açıkça ifade edilmiş görüşünü içerir. Bu görüş, finansal tabloların tüm önemli yönleriyle, ilgili oldukları finansal raporlama standartları uyarınca hazırlanıp hazırlanmadığı konusundadır. Zaten bağımsız denetimin amacı da, finansal raporlama standartlarına uygun olarak, finansal tabloların tüm önemli yönleriyle gerçeği dürüst bir şekilde yansıtıp yansıtmadığının ortaya konmasıdır. BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU

27. Bağımsız Denetim Raporu Türleri BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU • Olumlu Görüş İçeren Rapor: • Bu rapor tipinde, bağımsız denetçinin işletme finansal tabloları hakkında beyan ettiği görüşü, bu tabloların, tüm önemli yönleriyle, finansal raporlama standartlarına uygun olarak gerçeği dürüst bir şekilde yansıttığı yönündedir.

28. Bağımsız Denetim Raporu Türleri BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU 2) Olumsuz Görüş İçeren Rapor: Bağımsız denetçinin işletme finansal tabloları hakkında rapor ettiği görüşü, bu tabloların, finansal raporlama standartlarına uygun olarak gerçeği dürüst bir şekilde yansıtmadığı yönündedir.

29. Bağımsız Denetim Raporu Türleri BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU 3) Görüş Bildirmekten Kaçınılan Rapor: Çalışma alanındaki sınırlamanın muhtemel etkisinin, bağımsız denetçinin yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtı elde edemeyeceği ve görüş bildiremeyeceği kadar önemli ve yaygın olması durumunda, bağımsız denetim raporunda görüş bildirmekten kaçınılır.

30. Bağımsız Denetim Raporu Türleri BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU 4) Şartlı Görüş İçeren Rapor: İşletme yönetimiyle olan görüş ayrılığının veya çalışma alanı sınırlamasının etkisinin olumsuz görüş bildirmeyi ve görüş bildirmekten kaçınmayı gerektirecek kadar önemli ve yaygın olmadığı durumlarda şartlı görüş içeren rapor hazırlanır

31. tüm dünyadaki audit piyasalarında “Big 4" olarak adlandırılan Price Waterhouse Coopers, Ernst&Young, Deloitte Touche Tohmatsu ve KPMG isimli 4 şirketin hakimiyeti göze çarpmaktadır. Türkiye’de de bu şirketlerin sektördeki etkinlikleri dikkat çekmektedir. Sektörü oluşturan tüm bu şirketlerin uyguladıkları rekabet stratejileri mevcut pazar koşullarına, müşteri potansiyellerine ve firma yapılarına göre çeşitlenmektedir. Bağımsız denetim sektörü incelendiğinde, özellikle, birleşme ve satınalma stratejileri  ile odaklanma stratejilerinin daha çok tercih edildiği görülmektedir. DÜNYADA BAĞIMSIZ DENETİM

32. Bağımsız denetim sektöründe odaklanma stratejisi belirleyen firmaların  odaklanma noktaları çalıştıkları sektörlerdir. Belirli sektörlere odaklanan denetim kuruluşları o sektörlere dair çeşitli analizler yaparak, sektörlere ait özellikleri, pozitif ve negatif unsurları, gelişim noktaları ve potansiyellerini, risk opsiyonları ile gelir – gider hesaplarını inceleyerek, detaylı bilgi edinimi yoluna giderler. Bu yolla sektöre dahil olan firmalara verdikleri denetim hizmetleriyle kolay, hızlı ve  kaliteli çözüm yolları sunabilmekte ve içinde bulunulan sektörün ihtiyaçlarına yönelik  sistemler geliştirebilmektedirler. DÜNYADA BAĞIMSIZ DENETİM

33. Örneğin, “big four"dan biri olan KPMG firması, tüm dünyada birçok şirkete geniş çaplı bir hizmet vermesine rağmen özellikle bankacılık ve finansal hizmetler konusunda uzmanlaştıklarını ve bu konuda big four’da en fazla deneyim ve uzmanlığa sahip şirket olduklarını iddia ediyor ve bu alanın kendileri için çok büyük ve önemli bir uzmanlık alanı olduğunun önemle altını çiziyorlar. Yine Deloitte Touche Tohmatsu firması da, dünyada havacılık ve ulaştırma, tüketici, enerji, finans, sağlık, üretim, teknoloji, medya ve telekominikasyon olmak üzere yedi sektöre odaklı çalıştıklarını açıklamaktadır. DÜNYADA BAĞIMSIZ DENETİM

34. 1989’un Haziran ayında Ernst & Whinney’nin Arthur Young ile birleşip Ernst & Young olması ve Ağustos ayında da Deloitte,Haskins & Sells’in Touche Ross ile birleşip Deloitte & Touche ismini almasıyla sekiz büyükler , altı büyükler’e dönüştü. 1998’in Temmuz ayında, Price Waterhouse, Coopers & Lybrand ile birleşerek PricewaterhouseCoopers adı altında hareket edilmeye başlandı. Böylece 6 Büyükler, 5 Büyükler’e dönüşmüş oldu. DÜNYADA BAĞIMSIZ DENETİM

35. 2001 yılında 5 büyüklerden biri olan Arthur Andersen, 2001 yılında açığa çıkan Enron skandalı’nda, Enron’un denetimlerine ait dökümanları parçalayarak milyon dolarlık kayıpların üstünü kapatmaya çalıştığı ve  adaleti engellediği konusunda suçlanmıştır. Sonuçların doğrulanmasıyla birlikte gerçekleşen devrilişin anlamı Arthur Andersen için yolun sonu demekti. Birçok ülkede faaliyet gösteren  şubeler, bugünkü Big Four (dört büyükler)’da yer alan şirketlere satılmıştır. DÜNYADA BAĞIMSIZ DENETİM

36. Şekil 1 :5 Büyük Bağımsız Dış Denetim Firmasının 200 yılı ABD Gelirleri (milyar dolar) Kaynak:http://www.mazarsdenge.com.tr/printerFriendly.php?contentId=58

37. Türkiye’de bağımsız denetim mesleğinin kanun nezdinde ilk tanımlanması, 13 Haziran 1989 tarihli ve 20194 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 3568 sayılı “SerbestMuhasebecilik, Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali MüşavirlikKanunu” ile gerçekleştirilmiştir. Bankalara ve daha sonra Sermaye Piyasası Kanununa tabi şirketlere bağımsız denetim zorunluluğu getirilmesi ve bu kapsamda denetim yapabilecek kişi ve kuruluşların yetkilendirilmesi ve faaliyetlerinin yürütülmesini düzenleyen tebliğ ve yönetmeliklerin yürürlüğe girmesi ve 3568 sayılı kanun ile bağımsız denetim kuruluşlarının sayısı hızla artmıştır. TÜRKİYE’DE BAĞIMSIZ DENETİM

38. Türkiye’de 1989’da mesleki anlamda resmen tanınan bağımsız denetim, son birkaç yılda büyük ilerlemeler kaydetmiştir. Son yıllarda sektör, dünya genelinde  yüzde 20 oranında büyürken, bu oran Türkiye’de yaklaşık yüzde 45’ e ulaşmıştır. 2007 yılı rakamlarına göre Türkiye’de Sermaye Piyasası Kurulu’ndan (SPK) lisans almış 94 adet bağımsız denetim firması mevcuttur. Son beş yılda ise yüzde 100’ün üzerinde büyüme kaydedilmiştir. Bu büyümenin en önemli nedeni Türkiye’nin global entegrasyon sürecine hızlı adapte olmasıdır. TÜRKİYE’DE BAĞIMSIZ DENETİM

39. Türkiye’nin 2006’da yaklaşık 18 milyar dolarlık doğrudan yabancı sermaye yatırımı çekmiş olması da bu alanda kaydedilen ilerlemenin bir göstergesidir. Çünkü yabancı sermaye, denetimi iyi yapılmış şirketlerle temasa geçtiği gibi, gittikleri ülkelerde de güvenilirlik ve şeffaflık aramaktadır. Dünyada 1989’dan bu yana bağımsız denetim sektöründe birleşme ve satınalma stratejilerine oldukça sık rastlanmıştır. Uygulamalarına halen devam edilmekte olan bu stratejiler, son dönemde Türkiye’de de göze çarpmaktadır. TÜRKİYE’DE BAĞIMSIZ DENETİM