Eliza Iwanowicz Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi

1. Planowane zmiany w Ustawie o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Przewidywany wpływ na działania firm wobec problemu palenia tytoniu. Eliza Iwanowicz Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi Konferencja szkoleniowa WSSE w Olsztynie, 14.05.2009r.

2. Tło europejskie… • Planowana nowelizacja „Ustawy antytytoniowej” wpisuje się w ogólnoeuropejski trend wprowadzania restrykcji palenia tytoniu w miejscach publicznych, w tym w zakładach pracy • Dotychczas całkowity zakaz palenia w miejscach publicznych wprowadziło już wiele krajów UE (prekursorami w tym zakresie są m.in. Irlandia i Szkocja). • Planowane zmiany w przepisach Ustawy idą w parze z realizacją postanowień m.in. Europejskiej strategii na rzecz ograniczania palenia tytoniu (ESTC) [1].

3. Opinie Polaków o zakaziepalenia w miejscach publicznych [2]

4. Opinie Polaków o przebywaniu wśród osób palących [2] Większość osób dorosłych nie aprobuje przebywania w środowisku, w którym mogą być narażeni na dym tytoniowy (na „bierne palenie”).

5. Planowana nowelizacja „Ustawy antytytoniowej” [3] Planuje się następujące zmiany w pkt. 1 art. 5 Ustawy antytytoniowej: Zabrania się palenia wyrobów tytoniowych 1) na terenie zakładów opieki zdrowotnej, 2) na terenie szkół, w tym szkół wyższych, oraz placówek oświatowo – wychowawczych, niezależnie od wieku uczniów i rodzaju działalności edukacyjnej, 3) w pomieszczeniach zakładów pracy innych niż wymienione w p. 1 i 2, 4) w pomieszczeniach obiektów kultury i wypoczynku i innych dostępnych do użytku publicznego, 5) w środkach pasażerskiego transportu publicznego i związanych z nimi obiektach (stacje, dworce kolejowe i autobusowe, porty lotnicze, a w granicach miejscowości – także przystanki) 6) w obiektach sportowych 7) w prywatnych środkach transportu samochodowego: a) w związku z wykonywaniem zarobkowym przewozu osób, b) gdy pasażerami są dzieci do lat 13, 8) w odległości mniejszej niż 10 metrów od wejścia do obiektów, o których mowa w pkt. 1–6

6. Właściwe oznakowanie miejsc, w których nie można palić tytoniu Właściciel lub zarządzający obiektem bądź środkiem transportu, o których mowa w ust. 1 pkt. 1-5 i 7 (tak więc również pracodawca)zobowiązany jest do odpowiedniego oznakowania miejsc, w których palenie jest zabronione, poprzez umieszczenie międzynarodowego znaku „zakaz palenia”, a także wskazanie miejsca i sposobu zgłaszania ewentualnych naruszeń tego zakazu. Minister właściwy do spraw zdrowia określi w drodze rozporządzenia szczegółowe wymagania dotyczące oznaczników zakazu palenia i ich rozmieszczania

7. Wyjątki Właściciel lub zarządzający może wyłączyć spod zakazu określonego w art. 5.: • indywidualne pokoje w obiektach służących celom mieszkalnym (hotelach, schroniskach, domach studenckich, domach zakonnych); • wyodrębnione i odpowiednio przystosowane pomieszczenia (palarnie) w szpitalach psychiatrycznych, hospicjach, domach spokojnej starości; • wyodrębnione i odpowiednio przystosowane pomieszczenia (palarnie) w zakładach pracy innych niż szkoły (i inne placówki edukacyjne) i zakłady opieki zdrowotnej; • wyodrębnione wagony w pociągach dalekobieżnych; • indywidualne cele i pokoje mieszkalne w obiektach podległych ministrowi właściwemu do spraw obrony narodowej, ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych oraz ministrowi właściwemu do spraw sprawiedliwości W szczególnych przypadkach lekarz prowadzący leczenie może zezwolić pacjentowi przebywającemu w zakładzie opieki zdrowotnej na odstępstwo od zakazu palenia wyrobów tytoniowych. W lokalach gastronomiczno-rozrywkowych dopuszczalne jest odstępstwo od zakazu palenia wyrobów tytoniowych jedynie w odrębnych pomieszczeniach, służących wyłącznie jako palarnie, spełniających wymogi, o których mowa w załączniku nr 1 do ustawy. Palarnie oraz pozostałe pomieszczenia, o których mowa w ust. 1 wyłączone zgodnie z obowiązującymi przepisami spod zakazu palenia oznacza się w sposób widoczny międzynarodowym znakiem zezwalającym na palenie”

8. Obowiązki pracodawcy wg planowanych zmian Ustawy antytytoniowej • Pracodawca będzie musiał wdrożyć całkowity zakaz palenia: • w pomieszczeniach zakładów pracy • oraz w odległości 10m. od wejścia do siedziby firmy. • Siedzibę firmy oraz obszar 10m. wokół wejścia do niej pracodawca będzie musiał oznaczyć w sposób widoczny międzynarodowym znakiem zakazującym palenie tytoniu. • Ustawa daje jednak prawo pracodawcy do utworzenia paleni (będzie to całkowicie zależne od pracodawcy, ale już niezależne od liczby zatrudnianych pracowników). • Jeśli pracodawca zdecyduje się na utworzenie/ pozostawienie palarni, to będzie ona musiała spełniać zaostrzone w stosunku do obecnie obowiązujących wymagania. • Palarnie, które nie będą spełniały nowych, zaostrzonych przepisów będą musiały być zlikwidowane w ciągu miesiąca od wejścia w życie Ustawy.

9. Wymaganie jakie będzie musiała spełniać palarnia wg planowanych zmian • Palarnia powinna : • być oznaczona międzynarodowym znakiem zezwalającym na palenie • posiadać tabliczkę o wymiarach nie mniejszych niż 40 cm na 20 cm, zawierającą napis „Palarnia” oraz informację o dopuszczalnej liczbie osób mogących jednorazowo przebywać w jej pomieszczeniu, stosownie do wymagań dotyczących zagęszczenia i wentylacji pomieszczenia palarni • być pomieszczeniem uniemożliwiającym przedostawanie się substancji powstałych ze spalania tytoniu do innych pomieszczeń lokalu, trwale oddzielonym od pozostałych pomieszczeń, zamkniętym, wyposażonym w drzwi zamykane automatycznie • mieć powierzchnię nie mniejszą niż 10 m2. • mieć szerokość w świetle ścian nie mniejszą niż 200 cm i wysokość w świetle co najmniej 250 cm

10. być wyposażona w wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną, zapewniająca co najmniej 25-krotną wymianę powietrza w pomieszczeniu w ciągu godziny • być wyposażona w urządzenia filtrujące i oczyszczające wywiewane powietrze uniemożliwiające przedostawanie się do atmosfery przynajmniej 80% substancji pochodzących z palenia tytoniu • spełniać wszelkie wymagania przeciwpożarowe określone innymi przepisami, a nadto: • jej podłoga powinna być wykończona materiałem niezapalnym • jej wyposażenie powinno być wykonane z materiałów niezapalnych lub trudnozapalnych • powinna być wyposażona w przenośne gaśnice spełniającą wymagania Polskich Norm, będących odpowiednikami norm europejskich (EN) • miejsca do gaszenia papierosów (popielniczki) powinny być wykonane z materiałów niezapalnych oraz utrudniać przenoszenie się ognia na inne części pomieszczenia palarni

11. W przypadku lokali o więcej niż jednej kondygnacji przynajmniej jedna palarnia powinna znajdować się na tej kondygnacji, na której znajduje się wejście do lokalu. • Co najmniej jedna palarnia powinna być przystosowana dla osób niepełnosprawnych poprzez: • zapewnienie przestrzeni manewrowej o wymiarach 1,5 na 1,5 metra • stosowanie na trasie do palarni oraz w pomieszczeniu palarni drzwi bez progów

12. Kary za nieprzestrzeganie przepisów znowelizowanej „Ustawyantytytoniowej” • Jeśli pracodawca: • będzie dopuszczał na podległym mu terenie do palenia wyrobów tytoniowych wbrew zakazom określonym w art. 5 • nie będzie oznaczał miejsc, objętych zgodnie z przepisami ustawy zakazem palenia oraz zwolnionych z tego zakazu • będzie dopuszczał na podległym mu terenie do palenia wyrobów tytoniowych bez zachowania wymagań określonych niniejszą ustawą, to będzie podlegał karze grzywny do 20 000 zł. • Jeśli pracownik będzie: • palił wyroby tytoniowe w miejscach objętych zakazem palenia, to będzie podlegał karze grzywny do 100 zł.

13. Pozytywny wpływ wprowadzenia całkowitego zakazu palenia tytoniu naterenie firmy • Jeśli przepisy są egzekwowane, może to przyczynić się do całkowitego wyeliminowania zjawiska biernego palenia w zakładzie pracy. • Ograniczenia tego typu mogą mieć wpływ na wzrost odsetka palących pracowników rozważających wyjście z nałogu i podejmujących tego typu próby. • PRZYKŁADOWO: Fichtenberg i Glantz [4] wyliczyli (na podstawie analizy wyników 26 badań nad wpływem zakładowych ograniczeń swobody palenia tytoniu na poziom tego zjawiska), iż w firmach na terenie których w ogóle nie można palić: • jest średnio o 4% niższe rozpowszechnienie tego nałogu, • natomiast pracownicy tkwiący w uzależnieniu konsumują średnio o 3 papierosy mniej na dobę w porównaniu z pozostałymi przedsiębiorstwami.

14. Literatura • Europeanstrategy for tobaccocontrol, WHO. 2002 • Centrum Badania Opinii Społecznej, Raport BS/46/2008 • Komisyjny projekt Ustawy o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (http://orka.sejm.gov.pl/proc6.nsf/opisy/1030.htm) - Druk nr 1030, z dn. 18.03.2008r..- • FichtenbergC.M., Glantz S.A.: Effect of smoke- free workplaces on smoking behaviour: systematic review. BMJ 2002; 325: 188- 94.