Evropski socijalni model

1. Evropski socijalni model Izazovi pred ESM

2. EU u globalnim okvirima • Prednosti EU su: • Stabilna makroekonomska pozicija, jačanje jedinstvenog tržišta, visoko obrazovana radna snaga i visok stepen socijalne zaštite. • Slabosti EU su: • Dugoročna strukturna i regionalna nezaposlenost, niska zaposlenost, nedovoljna zastupljenost žena i starih na tržištu rada, nedovoljno razvijen sektor usluga, posebno u oblasti informacione i telekomunikacione tehnologije.

3. Izazovi pred ESM • Globalizacija i njen uticaj na socijalne i ekonomske prilike • Demografske promjene: opadanje nataliteta, starenje stanovništva, promjene porodičnog života • Migracije i sve veća kulturna raznolikost u EU • Članstvo siromašnijih država u EU • Decentralizacija, nove uloge različitih nivoa odlučivanja; uloga civilnog društva • Promjene u sistemima socijalne i zdravstvene zaštite

4. Globalizacija i ljudski rad • Dominirajući proizvodni resurs. • Moderna ekonomija se zasniva na znanju i visokoj tehnologiji. • Svjetska banka: • Odlučujući značaj za privredni razvoj imaju: • ljudski resursi (65%), • fiksni fondovi (20%) • prirodni resursi (15%).

5. Specifičnost tržišta rada • Riječ je o živim ljudima i njihovim specifičnim potrebama, zdravlju, osiguranju, kulturi, željama • Ponuda i potražnja na tržištu rada uslovljena je i neekonomskim faktorima: • Prirodni priraštaj stanovništva i migracije, • Kultura, navike i običaji stanovništva, • Opšte socijalno stanje, • Epidemije, ratovi i druge prirodne ili socijalne katastrofe, • Organizovani radnici – sindikati, • Preovlađujuće društvene vrijednosti

6. Uticaj globalnih tokova • Globalni ekonomski tokovi uzrokuju: • smanjenje zaštite i prava zaposlenih i nezaposlenih, • slabljenje moći i uticaja sindikata • povlačenje uloge države sa samog tržišta rada - deregulaciju. • Među sto najmoćnijih ekonomskih entiteta na svijetu nalazi 49 džava i 51 multinacionalna kompanija (Kofi Anan)

7. Globalizacija • Sve veća međuzavisnost nacionalnih ekonomija i ukupne svjetske privrede. • Proces intenziviranja međunarodne razmjene, roba, usluga, kapitala, ljudi i ideja, tj znanja pod uticajem tehničko tehnološke revolucije • Tržište se sve manje ograničava na nacionalna tržišta, a sve više funkcioniše na globalnom nivou.

8. Globalna konkurentnost • Povećanje međunarodne trgovine, inostranih direktnih investicija i smanjenje barijera za kretanje roba i usluga preko nacionalnih granica otvara prostor za globalnu konkurenciju. • Ekonomija obima utiče na preduzeća da traže sve veća i veća tržišta, • Države stvaraju uslove za dolazak novih preduzeća kako bi im smanjili troškove poslovanja i privukli ih na svoju teritoriju.

9. Posljedice • Ekonomska stabilnost i borba protiv inflacije dobijaju prioritet u odnosu na zahtjeve za povećanjem standarda i zarada radnika • Podsticanje investicija, • Smanjenje troškova države, • Povećanje uticaja privatnog sektora, • Smanjivanje poreza i državnih socijalnih rashoda • Jačanje ideja o minimalnoj državi i maksimalnom tržištu

10. ESM • Koncept socijalne tržišne privrede - specifično civilizacijsko dostignuće, ali i ekonomska nužnost. • Tržišni mehanizmi alokacije resursa ne mogu potpuno da funkcionišu u određenim oblastima života gdje postoje prihvaćene skale društvenih vrijednosti. • Nepovoljne socijalne posljedice ekonomskih procesa zahtijevaju korekcije; • Čak i dobro funkcionisanje ekonomskih subjekata zahtijeva industrijsku demokratiju; • Socijalna tržišna privreda je danas ustavna kategorija u većem broju evropskih zemalja; • U preduzeću svi učestvuju u ostvarivanju poslovnog rezultata i svi, na određeni način, treba da učestvuju i u donošenju najvažnijih odluka - industrijska demokratija i učešće zaposlenih u dobiti preduzeća.

11. Odgovori tržišta rada • Efikasnost tržišta rada? • Fleksibilnost: • Podrazumijeva visok nivo obrazovanja i stručnosti radnika • Preduslov za uvođenje i korišćenje tehnoloških inovacija • Kako u društvu, koje je konkurentno na globalnom tržištu, ostvariti društvenu solidarnost?

12. Neoliberalni odgovor • Primjer: • „Priča o jednakosti i "socijalnoj pravdi" je racionalizacija zavisti onih koji su nesposobni da u slobodnom društvu ostvare svoje aspiracije u konkurenciji sa drugima. • Tako se sprovodi imaginarna osveta na moralnom planu, preoblačeći svojuzavist i mržnju u poštovanu odoru socijalnog egalitarizma.”

13. Globalni izazovi • Konkurentnost društva: • sposobnost da koristi nove faktore ekonomskog razvoja koji su direktno ili indirektno povezani sa socijalnom politikom – kvalitetom obrazovanja u zemlji, mogućnostima i kapacitetima doživotnog obrazovanja itd. • Socijalni kapital • Ekonomija zasnovana na znanju • Težište je na ostvarenju jednakih mogućnosti i u stvaranju bogatstva, a ne samo pri njegovoj preraspodjeli.

14. Transformacija ESM • Samotransformacijauzrokovana • Demografskim kretanjima, • Postindustrijalizacijom; • Suočavanje sa globalnim procesima; • Postepenoprodubljivanjeprocesaintegracija - uvođenjeeura, koordinacijasocijalnihpolitikanaevropskom nivou preko OMC; • Proširenje EU.

15. Demografski trendovi • EU 15: • 2002 - Stariji od 60 godina čine 16 % stanovništva • 2010 - biće ih 27 odsto • 2050 - biće ih 35 odsto • Broj stanovnika u EU će rasti do 2022. godine, a potom će padati – do 2050 godine za 13 odsto.

16. Izmijenjena društvena uloga žene • Veće učešće žena na tržištu rada • EU 1970 - 45% • EU 2004 - 63% • Muškarci - opadanje • EU 1970 – 89% • EU 2001 – 78%

17. Zaposlenost žena u EU • Estonija i Letonija – najviše zaposlenih žena – 50 odsto • Malta, Grčka i Italija – najmanje zaposlenih žena – manje od 40 odsto • Turska 26 odsto žena među zaposlenima

18. Migracioini tokovi • Uvoz radnika sa juga Evrope i Turske • Imigracija iz bivših kolonija • Migracije iz sjeverne Afrike i arapskih država • Devedesete godine: • 16 miliona muslimana – to je 2/3 stranaca u EU • Migranti stvaraju 10 % novorođenih u EU • Erasmus program: preko 20.000 studenata iz EU10 u EU15 godišnje • Poljskivodoinstalateri...

20. Demografski tokovi i problemi • 2002 - Njemačka • 33 % zatvorenika su stranci, koji čine 9 % stanovništva zemlje • 2002 – Francuska • 26% zatvorenika su stranci, a oni čine 8 % stanovništva • 1999: • 5,1 % stanovništva EU su imigranti, od čega je 30 % njih iz drugih država članica EU • Miješani brakovi – Njemačka: • 1960 – tek svaki sedmi brak je bio miješani • 1994 – svaki drugi brak je bio miješani brak

21. Demografske prognoze

22. Sve veće različitosti • Najniža zarada (2006): • Latvija - 129 € • Luksemburg - 1503 € • Ekonomski rast (2006): • EU10 – 5,4% • EU 15 – 2,6% • Rumunija i Bugarska (2006): • GDP percapita 13, odnosno 18 % prosjeka EU 25

23. BDP po stanovniku (2004), EU prosjek = 100

24. Jeremu Rifkin: „Evropski san“ Zagreb: Školska knjiga, 2006. http://www.foet.org/JeremyRifkin.htm

25. EU kao nova socijalna utopija ˝Dok se američki duh umara i kopni, živeći u prošlosti, rađa se novi, europski san – korak koji obećava čovječanstvu novu globalnu svijest, primjerenu društvu koje je sve bolje povezano i globalizirano˝.

26. Ključni stav ˝U europskom snu odnosi unutar zajednice važniji su od autonomije pojedinca, kulturna raznolikost važnija je od asimilacije, kvaliteta življenja od akumulacije bogatstva, održiv razvoj od ograničenog materijalnog rasta, posvećenost samom sebi važnija je od mukotrpnog rada, univerzalna ljudska prava i pravo na zdrav okoliš važniji su od imovinskih prava, globalna suradnja važnija je od jednostrane dominacije sile˝.

27. Optimizam (sa ili bez pokrića) ˝Europska unija najnapredniji je primjer novoga, transnacionalnoga modela upravljanja i stoga oči cijeloga svijeta budno prate njezine uspjehe i neuspjehe, a vođe nacionalnih država iznova promišljaju umijeće upravljanja u eri globalizacije˝.

28. Američki vs. evropski (model)

29. Razlike u socijalnim pristupima • SAD 16% BDP-a – javni troškovi za socijalnu sigurnost • EU u prosjeku 26% BDP-a – Francuska i Holandija – 30%, a Estonija 13 % • Najniže zarade u SAD – 39% prosječne plate • Najniže zaradeu EU – 59% prosječne plate • Preporuka Savjeta Evrope - 60 % • Ne postoji zakonsko pravo na roditeljsko odsustvo, na neplaćeno odsustvo, na godišnji odmor... • Razlozi slabijih poslovnih rezultata u Evropi: • Nefleksibilna politika zapošljavanja u pojedinim državama, • Predrasude koje sputavaju preduzetničke težnje, • Previsoki porezi, • Socijalni programi koji opterećuju privredu.

30. Zaključak “Evropski san je luč u svijetu prepunom briga.(...) Mi, Amerikanci znali smo reći kako za američki san vrijedi i umrijeti. Za novi, evropski san, pak, vrijedi živjeti.”

31. Zakon ne obavezuje poslodavce da plate radnicima odsustvo tokom državnih praznika Svaki četvrti radnik nema ni dana plaćenog godišnjeg odmora. Radnik u prosjeku ima devet dana plaćenog godišnjeg odmora i šest dana plaćenih državnih praznika godišnje 1/2 visokoškolskih ustanova i bolnica i 2/3 socijalnih ustanova nisu javnom sektoru. 12 odsto obojenih građana starosti od 20 do 34 godine je u zatvorima 6,26 ubistava na 100.000 stanovnika 685 zatvorenika na 100.000 stanovnika Smrtna kazna ozakonjena u 38 država SAD Osnovno zakonsko pravo na plaćeni godišnji odmor u iznosu od najmanje 20 radnih dana. U prosjeku - 13 dana zakonski plaćenih državnih praznika godišnje Veći nivopravazaposlenih Smanjenje nejednakosti Socijalnapravaimajusvojetroškove, nesamoufinansijskom smislu, već smislu odnosa prema pravima svih građana. Pravo na besplatno obrazovanje podrazumijeva obavezu svih građana da plaćaju poreze za tu svrhu. Prava nema bez obaveza. 1,7 ubistava na 100.000 stanovnika 87 zatvorenika na 100.000 stanovnika Ekonomski i socijalni razvoj SAD – EU

32. Ekonomski i socijalni razvoj SAD – EU • Prosječna veličina stana ili kuće • SAD – 214 kvadrata • Francuska - 88 kvadrata • Njemačka – 87 kvadrata • Engleska – 76 kvadrata • Svake nedjelje u crkvu ode polovina Amerikanaca • Manje od 10 odsto građana nordijskih zemalja ode jednom mjesečno u crkvu

33. Ekonomski i socijalni razvoj SAD – EU • Siromaštvo (2002): • SAD – 17 % • Finska – 5,1 % • Švedska – 6,6% • Njemačka – 7,5% • Francuska – 8% • Holandija – 8,1% • Belgija – 8,2% • Španija – 10,1% • Irska – 11,1% • Italija – 14,2%

34. Siromašni radnici u EU • Stopa siromaštva među zaposlenima: • u EU 25 - 9 %, • u Češkoj – 3 %, • u Sloveniji, BelgijiiFinskoj – 4 %, • uGrčkojiPortugaliji - 13 % • uSlovačkoj – 15 % • Podaci su iz 2006. godine

35. Odgovori EU • Koncept socijalne kohezije • Luksemburški proces – Evropska strategija zapošljavanja • Lisabonska agenda – Strategija razvoja • Bolonjska deklaracija • Otvoreni metod koordinacije • Sapirov report - dalje reforme ESM • Evropa 2020

36. Stopa zaposlenosti 2010 (20 do 64)

37. Rano napuštanje škole

38. Nezaposlenost mladih

39. Rad na određeno

40. Rad sa nepunim radnim vremenom

41. Lisabonski ugovor – soc. značaj Potencijalno uporište daljeg razvoja i snaženja socijalne politike EU Podijeljena mišljenja: Pruža „socijalnoj“ Evropi snažniji pravni osnov u odnosu na prethodne ugovore; Malo je učinjeno po pitanju „socijalnog“ napretka (ETUC); Neoliberalni ugovor sa lažnim „socijalnim“ izgledom.

42. Duh vremena Ugovor iz Lisabona odražava duh I decenije 21. vijeka Neuspjeh EU dostigne u ekonomskom pogledu glavne rivale – SAD i Japan Skromna, ali značajna osnova za dalju borbu ka ujednačavanju zaštite socijalnih prava na nivou EU Njegov uticaj će zavisiti od načina primjene njegovih novih odredbi u narednom periodu

43. Socijalna dimenzija Konsolidacija postojećih socijalnih nadležnosti EU Proširen je spisak vrijednosti na kojima EU počiva, Prošireni su ciljevi Unije, Unaprijeđen je socijalni dijalog na nivou EU uspostavljanjem „tripartitnog socijalnog samita za rast i zapošljavanje“ novi član 152 UoFEU

44. Odredbe opšte primjene U Naslovu I Ugovora o EU – „Zajedničke odredbe“ unijet je novi podnaslov „Odredbe koje imaju opštu primjenu“. One treba da obezbijede da širi ciljevi Unije budu uzeti u obzir prilikom kreiranja i primjene svake specifične politike EU. Dvije „opšte“ odredbe su od značaja za oblast socijalne politike. Prva je tzv. „socijalna“ odredba (social clause) - novi član 5a, prema kojem će Unija, u kreiranju i primjeni svojih politika i aktivnosti, „uzimati u obzir zahtjeve vezane za uspostavljanje visoke zaposlenosti, pružanje odgovarajuće socijalne zaštite, borbu protiv socijalne isključenosti i visok nivo obrazovanja, obučavanja i zaštite zdravlja ljudi“. To znači da će Sud pravde EU moći da proglasi ništavnim svaki propis Unije koji je u suprotnosti sa „socijalnom“ odredbom. Druga odredba opšte primjene - novi član 5b, prema kojem će Unija, u kreiranju i primjeni svojih politika i aktivnosti, „težiti borbi protiv diskriminacije po osnovu pola, rasnog ili etničkog porijekla, vjere ili uvjerenja, invaliditeta, starosnog doba ili seksualne orijentacije“.

45. Podijeljena nadležnost Socijalna politika je svrstana u oblasti u kojima Unija ima podijeljenu nadležnost sa državama članicama. Institucijama Unije je omogućeno da definišu principe i uslove koji uređuju uspostavljanje i funkcionisanje usluga od opšteg značaja, uključujući i one u oblasti socijalne politike.

46. Odgovori EU na nove izazove • Koncept socijalne kohezije • Evropska strategija zapošljavanja • Lisabonska agenda i Evropa 2020 • Otvoreni metod koordinacije

47. Kako povećati konkurentnost • Jačanje unutrašnjeg tržišta; • Istraživanje i razvoj, obrazovanje, inovacije i preduzetništvo; • Zaposlenost i socijalna kohezija; • Zaštita okoline i održivi razvoj. • Sapirov report: dalje produbljivanje integracija i reforme nacionalnih socijalnih politika • Lisabonska strategija • Evropa 2020

48. Aktuelnost socijalnih tema • Solidarnost: izražava opšti stav humanosti, međusobne pomoći, razumevanja i uzajamnosti. • Solidarnost u EU: ljudima ne smije biti uskraćeno pravo da doprinose ekonomskom i društvenom napretku i da imaju koristi od njega. • Socijalna isključenost– potiskivanje pojedinih grupa na margine društva i sprečavanje njihovog učešća u društvenim aktivnostima, bilo zbog siromaštva, niskog nivoa stručne spreme ili kao rezultat diskriminacije”. • Socijalna uključenost – ključni osnov za ostvarivanje ciljeva EU: postizanje održivog privrednog rasta, uvećanje broja i kvaliteta radnih mjesta. • Socijalna politika: Oblast javne politike čiji je osnovni cilj da obezbedi ekonomski održiv, a istovremeno socijalno prihvatljiv nivo zaštite od raznih rizika za sve članove društva i da na taj način promoviše jednakost i socijalnu koheziju.

50. Aktuelnost socijalnih tema • Solidarnost: izražava opšti stav humanosti, međusobne pomoći, razumevanja i uzajamnosti. • Solidarnost u EU: ljudima ne smije biti uskraćeno pravo da doprinose ekonomskom i društvenom napretku i da imaju koristi od njega. • Socijalna isključenost– potiskivanje pojedinih grupa na margine društva i sprečavanje njihovog učešća u društvenim aktivnostima, bilo zbog siromaštva, niskog nivoa stručne spreme ili kao rezultat diskriminacije”. • Socijalna uključenost – ključni osnov za ostvarivanje ciljeva EU: postizanje održivog privrednog rasta, uvećanje broja i kvaliteta radnih mjesta. • Socijalna politika: Oblast javne politike čiji je osnovni cilj da obezbedi ekonomski održiv, a istovremeno socijalno prihvatljiv nivo zaštite od raznih rizika za sve članove društva i da na taj način promoviše jednakost i socijalnu koheziju.