INDEKS SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ

1. INDEKSSPRAWNOŚCIFIZYCZNEJ Joanna Baniak IB gr. 11

2. Jest to pojęcie powszechnie znane i szeroko rozumiane. Najczęściej jednak rozumie się je przez „aktualną możliwość wykonywania czynności ruchowych wymagających zaangażowania siły, szybkości, wytrzymałości, koordynacji ruchowej (zwinności) i gibkości. Do oceny jej poziomu, niezależnie od testów ruchowych – przeprowadza się często ocenę właściwości psychofizycznych cech budowy ciała”. „Mała Encyklopedia Sportu” Sprawność fizyczna

3. Sprawność organizmu warunkowana jest poprzez odpowiedni poziom strukturalny i funkcjonalny układów naszego ciała. Składają się na nią: • sprawność morfologiczna • sprawność mięśniowo-szkieletowa • sprawność krążeniowo-oddechowa • sprawność przemian metabolicznych Łączą się one w jedną „globalną” sprawność przejawiając się jako szeroko rozumiane możliwości ruchowe danej osoby. Nazywa się ją sprawnością motoryczną.

4. Sprawność morfologiczna określa skład ciała z punktu widzenia zdrowia oraz aktywności fizycznej. Poziom tej sprawności powszechnie określają różnego typu wskaźniki składu tkanki aktywnej do nieaktywnej, z których najbardziej rozpowszechniony jest BMI (Body Mass Index). Współczynnik ten obliczamy dzieląc masę ciała podaną w kilogramach przez wzrost podniesiony do kwadratu (podany w metrach).

5. Sprawnośćmięśniowo-szkieletowa określająca poziom siły mięśniowej oraz prawidłową budowę szkieletu. Ważnym elementem tej sprawności jest również gibkość. Gibkość określa odpowiedni zakres ruchomości odcinków względem siebie, a jej poziom warunkowany jest przez stan rozciągnięcia mięśni, więzadeł, torebek stawowych itd.

6. Sprawność krążeniowo-oddechowa określa odpowiedni poziom rozwoju układów odpowiedzialnych za dystrybucję tlenu, utylizację tlenu, dystrybucję substancji odżywczych, zapewniających odpowiedni poziom tolerancji organizmu na wysiłek, sprawność procesów termoregulacyjnych oraz innych fizjologicznych i metabolicznych czynników.

7. Sprawność przemian metabolicznych jest wyrazem odpowiedniego działania hormonów, prawidłowej gospodarki węglowodanowej, tłuszczowej oraz białkowej w obrębie tkanek. Warunkuje ona odpowiedni poziom procesów anabolicznych w stosunku do procesów katabolicznych, a dzięki temu zapewnia odpowiednią odnowę biologiczną organizmu.

8. SPRAWNOŚC MOTORYCZNA sprawność ta określa możliwości ruchowe, możliwości uczenia się nowych aktów ruchowych oraz zdolność łączenia różnego typu ruchów. Łączy wcześniej wymienione sprawności w całość. Jest ujęciem kompleksowym w odniesieniu do ruchu człowieka. Zawiera pewne komponenty, które w mniejszy lub większy sposób związane są z daną sprawnością, a które wpływają na ogólny poziom sprawności motorycznej.

9. Komponenty te nazywane również predyspozycjami motorycznymi dzielą się na: Strukturalne – parametry somatyczne związane ze sprawnością morfologiczną i mięśniowo – szkieletową określające całość uwarunkowań strukturalnych do przejawów dużych możliwości ruchowych oraz charakterystycznych dla danej dyscypliny sportu. Energetyczne – parametry związane ze sprawnością krążeniowo-oddechową i metaboliczną, a wyrażające się jako całość uwarunkowań wydolnościowych mających wpływ na możliwości ruchowe oraz charakterystyczne dla danej dyscypliny sportu. Zaliczamy do nich parametry tlenowe, mieszane oraz beztlenowe.

10. Koordynacyjne – zespół parametrów wpływających na możliwości łączenia oraz wykonywania różnego typu ruchów, aktów ruchowych charakterystycznych dla danej dyscypliny. Zaliczamy do nich koordynację wzrokowo-ruchową, orientację przestrzenną, równowagę, w tym równowagę kinestetyczną, różnicowanie ruchów, dostosowanie ruchów, szybkość reakcji, sprężanie ruchów, rytmizację itd. Psychiczne – zespół parametrów określających predyspozycje natury psychicznej jak temperament, siłę woli, motywację itd.

11. Oceny rozwoju poszczególnych zdolności motorycznych dokonuje się przy pomocy naukowo opracowanych testów. Test umożliwia dokonywania oceny reprezentatywnych próbek czynności w ujednoliconych warunkach, ułatwiając tym samym pomiar danej cechy lub funkcji. Wynik badania, zwykle ujęty w liczbach, jest przydatny w różnorakich formach nauczania i treningu oraz stanowi podstawę formułowania wskazań, porad lub zaleceń terapeutycznych. Każdy dobry test do oceny sprawności fizycznej powinien spełniać kilka warunków. Powinien być trafny i rzetelny. Pod pojęciem trafności testu rozumie się, czy test zmierzył to, co chcieliśmy zbadać. Rzetelnością natomiast nazywamy zgodność wyników uzyskanych przez tych samych badanych w testowaniu dokonanym w różnym czasie. Poza rzetelności i trafnością każdy test winien być łatwy, do zastosowania w różnych warunkach powinien oceniać podstawowe zdolności motoryczne. Dokonywanie pomiarów nie powinno pochłaniać wiele czasu i wymagać od badanego specjalnych umiejętności.

12. Czynniki, które determinują, stymulują i modyfikują rozwój sprawności fizycznej i zdrowie człowieka, podzielić można na czynniki genetyczne i zewnątrzpochodne. Do czynników zewnątrzpochodnych zaliczamy czynniki – środowiskowe, społeczno-ekonomiczne oraz styl życia człowieka, w tym także jego aktywność ruchową. Kierunek i poziom rozwoju psychofizycznego jest wypadkową działań tych dwóch grup czynników. Oddziaływanie przez dłuższy czas czynników pochodzenia zewnętrznego powoduje zmiany anatomiczne i funkcjonowanie organizmu, przy czym charakter tych zmian jest zależny od intensywności działających bodźców. Czynniki zewnątrzpochodne, szczególnie ruch, działają na organizm tym efektywniej, im człowiek młodszy. Przesadna ochrona dzieci i młodzieży przed działaniem czynników środowiskowych oraz niedobór ruchu mogą doprowadzić do obniżenia poziomu rozwoju fizycznego.

13. W obecnych czasach warunki zewnątrzpochodne nie stawiają współczesnemu człowiekowi naturalnych bodźców, które mogą doprowadzić do najkorzystniejszych dla zdrowia stanów równowagi. Szczególnie siedzący tryb życia nie sprzyja uruchomieniu naturalnych mechanizmów rozwojowych. Brak ruchu (hipokinezja) lub uboga aktywność ruchowa może być przyczyną upośledzenia motoryczności i wydolności fizycznej. Sprawność fizyczna jest w dużym stopniu uwarunkowana wydolnością organizmu. Zależność między wydolnością a sprawnością fizyczną jest bardzo złożona. Aby człowiek mógł wykonać dany ruch musi mieć do tego strukturalno-funkcjonalne możliwości. Możliwością jest wydolność, a ruch to sposób jego wykonania, czyli sprawność. Wydolność fizyczna zależy głównie od wysokiej sprawności metabolicznej aktywnych tkanek oraz efektywności funkcji wegetatywnych, natomiast sprawność fizyczna jest funkcją przede wszystkim sprawności narządu ruchu.

14. Jednym z takich testów jest Indeks Sprawności Fizycznej. Jest on określony na podstawie Próby Harwardzkiej czyli próby stepowania. Ma on za zadanie sprawdzenia w jakiej kondycji są obecnie badane osoby. Nie wykazuje on żadnej zależności od ciężaru ciała czy wzrostu badanych. Oznacza to że ukazuje tylko fizjologiczne właściwości organizmu. Dzięki temu testowi można określić jaki sport i jak często uprawiają go badani oraz ukazane są zależności między subiektywną ich oceną a indeksem. Indeks Sprawności wylicza się ze wzoru: IS < 55 - zła sprawność fizyczna IS 55-64 - sprawność poniżej przeciętnej IS 65-79 - przeciętna sprawność fizyczna IS 80-89 - dobra sprawność fizyczna IS > 90 - doskonała sprawność fizyczna

15. Takie testy nie są prowadzone bez powodu. Mają one zastosowanie praktyczne. Pomagają w doborze odpowiedniej pracy. Dzięki temu wiadomo, że jeśli ktoś ma słabą kondycje nie będzie mógł wykonywać pracy fizycznej która wymaga dużego wysiłku. Wówczas dopasuje się do niej pracę bardziej statyczną i spokojną, taką która nie będzie źle wpływała na jej zdrowie. Ktoś kto ma kłopoty z utrzymaniem równowagi nie może pracować nawet na najniższych wysokościach. Celem procesu doboru zawodowego jest potwierdzenie, czy kandydat spełnia wymogi, czy nadaje się do wykonywania danego zawodu.

16. W dzisiejszych czasach ludzie zaniedbują własną kondycję. Jest to spowodowane brakiem czasu, nieustanną pogonią za pieniądzem. Jednak warto poświęcić czas na oderwanie się od problemów i odprężenie. Najlepszą formą relaksu jest właśnie ruch. Nie mówię tu o wyczynowym trenowaniu. Chodzi np. o jazdę na rowerze, wychodzenie na długie spacery, wędrówki czy bieganie. W ten sposób dostarczamy naszemu organizmowi odpowiedni zastrzyk energii w postaci np. tlenu. Wówczas zupełnie inaczej funkcjonujemy. Szczególnie tyczy się to osób, które pracują nie fizycznie a umysłowo. Podczas przebywaniu na powietrzu mózg zostaje dotleniony. W ten sposób „regeneruje siły” do dalszej pracy.

17. Koniec =)